اسکن NT اغلب برای غربالگری سندروم داون در جنین استفاده می شود.

شفافیت پشت گردنی چیست؟

شفافیت پشت گردنی به علت مایع جمع شده در زیر پوست پشت گردن جنین است که با سونوگرافی اندازه گیری می شود.

بین 11 هفته و دو روز تا 14 هفته و یک روز بارداری این اسکن انجام می شود. و یا زمانی که ارتفاع کفل (CRL) بین 1.8 اینچ یا 45 میلی متر و 3.3 اینچ یا 84 میلی متر است اندازه گیری می شود.

همه جنین ها مقداری مایع پشت گردنی دارند اما جنین هایی که دچار سندروم داون هستند این مقدار بیشتر از حد نرمال است.

چرا باید اسکن پشت گردنی انجام شود؟

به تمامی زنان باردار پیشنهاد می شود که اسکن NT را انجام دهند تا مشخص شوند آیا جنین آنها سندروم داون دارد یا نه.

یک تست غربالگری مانند اسکن NT تنها خطر داشتن داون را در جنین تخمین می زند بنابراین با قاطعیت 100% نمی تواند چنین نقصی را تشخیص دهد. برای مثال اگر نتیجه سونوگرافی شما نشان دهد احتمال 1 در 1000، بدین معناست که از هر 1000 جنین با چنین سطح خطری، یک جنین ممکن است به سندروم داون مبتلا باشد. عدد 1 در 150 یا کمتر، احتمال خطر بسیار بالا می رود.

تست های تشخیصی مثل نمونه گیری از پرزهای جفتی یا (CVS) و آمنیوسنتز با اطمینان بسیار بالایی می تواند بگوید که جنین سندروم داون دارد یا نه. اشکال تست های تشخیصی این است که کمی احتمال خطر سقط جنین وجود دارد. به همین دلیل پزشک ابتدا تست غربالگری را پیشنهاد می کند و اگر در احتمال خطر در آنها شک داشت، شما را به تست های تشخیصی هدایت می کند.

معمولا اسکن NT با آزمایش خون نیز همراه است.

اسکن پشت گردنی چگونه انجام می شود؟

اسکن پشت گردنی باید در زمان معینی از بارداری انجام گیرد. این زمان بین 11 هفته و 2 روز و 14 هفته و یک روز است یا زمانی که ارتفاع کفل (CRL) بین 45 میلی متر (1.8 اینچ) و 84 میلی متر (3.3 اینچ) باشد.

اسکن قبل از این زمان دشوار است چون جنین بسیار کوچک است همین طور برای آزمایش خون هم هنوز زود است. بعد از هفته 14 نیز ممکن است مایع پشت گردنی توسط سیستم لنفاوی جنین جذب شود بنابراین تست صحیح نمی باشد.

سونوگراف ژلی را روی شکم مادر می ریزد و مبدل را روی پوست حرکت می دهد. این مساله ضرری ندارد و گاهی برای دید بهتر، ممکن است فشار مبدل را روی پوست احساس کنید.

گاهی سونوگرافی از روی شکم مشکل است و دید خوبی ندارد در این موارد اسکن واژینال پیشنهاد می شود. به ویژه زمانی که رحم حالت شیب دار به سمت عقب متمایل شده است یا اگر مادر اضافه وزن زیادی دارد. انتخاب این روش برای امنیت بیشتر مادر و جنین است و ضرری ندارد بنابراین نباید نگران باشید.

سونوگراف از بالای سر بچه تا زیر ستون فقرات را اندازه می گیرد. همین طور پهنای مایع پشت گردن جنین را اندازه می گیرد. پوست، مثل یک خط سفید و مایع زیر پوست، سیاه رنگ به نظر می رسد.

در اسکن آنومالی حدود هفته 20، سونوگراف جزئیات اندام ها مثل سر، ستون فقرات، دست و پاها، اسکلت و جمجه بررسی می کند.

اندازه گیری مایع نیمه شفاف پشت گردنی در چه حالتی نرمال است؟

NT کمتر از 3.5 میلی متر نرمال است این زمانی است که بچه بین 45 تا 84 میلی متر است (یا بین 1.8 تا 3.3 اینچ است). در برخی بچه ها مقدار این مایع به طور طبیعی بیشتر است.

دو تصویر زیر یکی NT برابر 1.3 میلی متر و دیگری 2.9 است. شاید NT ی 1.3 در معرض خطر کمتری است اما افزایش NT به این معنا نیست که حتما مشکلی وجود دارد. در برخی بچه ها بدون داشتن سندروم داون حجم این مایع افزایش می یابد. بنابراین جنین 2.9 نیز در محدوده نرمال قرار دارد. 9 تا از 10 بچه ها در اندازه گیری بین 2.5 تا 3.5 میلی متر نشان می دهد که کاملا سالم هستند.

در تصویر زیر NT برابر 6 میلی متر است که خطر سندرم داون همچنین مشکلات قلبی و کروموزومی دیگر در آن بالاست.

خوشبختانه تعداد بچه هایی که مقدار زیادی مایع دارند زیاد نیست.

خطر سندروم داون چقدر است؟

هر زنی شانس تولد یک بچه با سندروم داون را دارد. اما این شانس با بالا رفتن سن افزایش می یابد. بنابراین برای تمام زنان باردار باید NT اندازه گیری شود و آزمایش خون مربوطه را نیز انجام دهد تا خطر احتمالی پیش بینی شود.

خطر تولد بچه با سندرم داون هر چقدر هم زیاد باشد حتی مثلا یک بچه از پنج بچه! باز هم احتمال اینکه بچه سالم بدنیا بیاید چهار بچه از پنج تا است. وقتی برای مادری پیش آمده که بارداری جنینی با سندرم داون داشته نگرانی و دلواپسی از بارداری های بعدی همیشه با او هست. وقتی مادری حامل بچه با سندروم داون است تیم پزشکی اجازه سقط جنین به او می دهد و علل ایجاد این مشکل را ریشه یابی می کنند.

راه قطعی که به مادر می گوید بچه سندرم داون یا مشکل کروموزومی دارد، تست تشخیصی مثل CVS یا آمنیوسنتز است. این کار در سه ماهه اول انجام می شود پس در صورت مثبت بودن در همان اوایل بارداری، پزشک می تواند دستور سقط جنین دهد. انجام این تست ها با اینکه کمی احتمال خطر سقط داده می شود و تصمیم مشکلی است ولی پزشک را از تشخیص خود مطمئن می کند چرا که اسکن NT به تنهایی نمی تواند به قطعیت بگوید که حاملگی ختم شود. اگر سونوگراف شک داشته باشد تا هفته 15 صبر می کنند و بعد آمنیوسنتز را به شما پیشنهاد می کنند.

به غیر از سندروم داون جنین ممکن است در معرض خطر ابتلا به سندروم ادوارد و سندروم پاتو باشد. البته این دو اختلال کروموزومی بسیار نادرتر از داون است.

اسکن NT چقدر دقیق است؟

اسکن NT حدود 77 درصد از بچه های سندروم داون را تشخیص می دهد.

گاهی آزمایش غربالگری، جنینی را در خطر بالایی از سندروم داون تشخیص می دهد در حالی که واقعا احتمال خطر پایین است. به این مورد خطای مثبت کاذب گفته می شود نرخ مثبت کاذب برای اسکن NT تنها پنج درصد است، این به این معناست که در یک زن از 20 زن به اشتباه احتمال خطر بالا تشخیص داده می شود.

ترکیب اسکن NT با آزمایش خون نتیجه را دقیق تر می کند. آزمایش خون سطح هورمون آزاد beta-hCG و پروتئین PAPP-A را اندازه می گیرد. بچه هایی که مبتلا به سندرم داون باشند سطح hCG بالا و سطح PAPP-A پایین نشان داده می شود. زمانی که هم اسکن hCG و هم آزمایش خون انجام می شود دقت تشخیص تا 90% افزایش می یابد. که به آن آزمایش ترکیبی گفته میشود. نرخ مثبت کاذب برای آزمایش ترکیبی پنج درصد است.

ترجمه: سمیه مظفری