در مقاله قبلی یاد بگیر دات کام با تعریف دیالیز کلیه، انواع دیالیز آشنا شدید و عناوینی مانند چه کسانی نیاز به دیالیز کلیه دارند؟، زمانی که دیالیز کلیه انجام می شود چه انتظاری باید داشت؟، توجه به رژیم غذایی بیمار در طی دیالیز، آنچه پزشک در طی دیالیز کلیه به آن توجه می کند، اگر دیالیز کلیه متوقف شود چه اتفاقی می افتد؟ را در این مقاله خواندید. آدرس این مقاله را در زیر می بینید:

دیالیز کلیه چیست؟

اما در این مقاله ابتدا از کار افتادگی کلیه تعریف و بررسی می شود سپس درمان آن و مقایسه انواع دیالیز و مزایا و معایب هر یک بیان می گردد. در ادامه عناوین مدیریت بیماری، انجام دیالیز به مقدار کافی، مراقبت از ابزار اتصالی، جلوگیری از عفونت، مشکلاتی که احتمالا به وجود می آید، چه قدر طول می کشد تا بعد از دیالیز بهبود یابید؟ را می خوانید.

از کار افتادن کلیه یک شبه اتفاق نمی افتد. در مراحل اولیه بیماری کلیه، چند علامت جزئی وجود دارد و یا هیچ علامتی دیده نمی شود. علایم معمولا دیر اتفاق می افتد. عملکرد کلیه به صورت تدریجی کمتر می شود و از کار افتادن کلیه، همان به انتهای خط رسیدن عملکرد کلیه است.

شایع ترین علت هایی که سبب از کار افتادن کلیه می شود دیابت و فشار خون بالاست.

از کار افتادن کلیه زمانی اتفاق می افتد که:

• 85 تا 90% عملکرد کلیه از بین رفته باشد
• GFR زیر 15 باشد
• کلیه برای زنده نگه داشتن شخص به اندازه کافی خوب کار نکند.

زمانی که کلیه از کار می افتد سطح کراتینین در خون افزایش می یابد. مقدار کراتینین، فاکتوری است که برای تخمین GFR (glomerular filtration rate یا اندازه گیری عملکرد کلیه) به کار می گیرند. وقتی کراتینین بالا می رود، GFR پایین می آید.

در از کار افتادن کلیه، برخی علایم مثل احساس تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، ضعف، افزایش خستگی، خارش، گرفتگی عضلات به ویژه در پاها و کم شدن تعداد گويچه‌هاي‌ خون‌ در حجم‌ معيني از آن دیده می شود.‌ با درمان از کار افتادگی، این علایم بهتر می شود و شخص احساس بهتری خواهد داشت.
هیچ درمان قطعی برای از کار افتادن کلیه وجود ندارد اما با مراقبت بیشتر، عمر شخص افزایش می یابد. از کار افتادن کلیه به معنای مرگ نیست چرا که این بیماران به زندگی و فعالیت خود ادامه می دهند.

درمان از کار افتادگی کلیه

دو درمان برای این امر وجود دارد: پیوند کلیه و دیالیز. دو نوع مختلف دیالیز انجام می شود همودیالیز و دیالیز صفاقی.

در جداول زیر مزایا و معایب انواع دیالیز بررسی می شود:

دیالیز صفاقی یا PD

همودیالیز در منزل

همودیالیز در مراکز درمانی

مدیریت بیماری

مدیریت خوب به شما کمک می کند تا زندگی طولانی تر، فعالیت بیشتر و ادامه کارهایی که مایل به انجامش هستید را داشته باشید. همچنین به حفظ مابقی عملکرد کلیه به شما کمک می کند. حتی بعد از ازکار افتادن کلیه، شما هنوز مقداری از عملکرد کلیه خود را دارید پس حفظ همین مقدار کم عملکرد نیز مهم است. این کار به سلامتی بیشتر شما و توانایی داشتن زندگی طولانی تر و بهتر کمک می کند.

خود مدیریتی صحیح شروع می شود با:

• دیالیز را به مقدار کافی انجام دهید.
• در مورد ابزار و بهداشت همودیالیز حساس باشید.
• برنامه های دارو درمانی خود برای بیماری هایی مثل مشکلات قلبی، فشار خون بالا، کم خونی، مشکلات استخوانی، فقر مواد مغذی و دیابت که از قبل داشتید را دنبال کنید.
• سبک زندگی خود را در مورد سیگار نکشیدن، تغذیه صحیح و ورزش کافی اصلاح کنید.

انجام دیالیز به مقدار کافی

مهم است که دیالیز را به مقدار نیاز انجام دهید. مطالعات نشان داده که انجام دفعات مناسب دیالیز در سلامت عمومی بدن مهم است و احساس بهتری به شخص می دهد و زندگی طولانی تری را برایش به ارمغان می آورد. نسخه پزشک بستگی دارد به:

• میزان عملکرد مورد قبول کلیه
• مقدار مایعی که در بین درمان بدست می آید
• میزان مواد زاید در خون شخص
• وزن شخص
• نوع عملکرد مرکز درمانی

تیم درمانی، ماهانه با انجام آزمایشاتی، مقدار دیالیز مورد نیاز شما را اندازه گیری می کنند. این مقدار “مقدار آزاد شده در دیالیز” نام دارد. عدد این کمیت با Kt/V  مشخص می شود. هدف Kt/V می تواند متفاوت باشد و بستگی به این دارد که هر چند وقت یکبار بایستی دیالیز شوید و چه مقدار از عملکرد کلیه باقی مانده است و چه مقدار از دست رفته است. برای بیماران همودیالیزی زیادی که سه بار درمان در هفته انجام می دهند، Kt/V  بایستی حداقل 1.2 برای هر درمان باشد. برای بیمارانی که دیالیز صفاقی انجام می دهند بایستی به ازای هر هفته، کمتر از 1.7 نباشد.

مراقبت از ابزار اتصالی

بخش دیگری از دیالیز که نیاز به مدیریت و مراقبت شخصی دارد، مواظبت از فیستول، گرافت یا کاتتر است. همان طور که می دانید این ابزارها محل اتصال بدن با دستگاه دیالیز است.

نباید اجازه دهید از دستی که این ابزار در آن جا سازی شده است، فشار خون گرفته شود. از آرنج دیگر بایستی فشار بگیرید.

از دستی که این ابزار قرار دارد به هیچ وجه خونگیری نکنید.

اگر لرزش، ارتعاش یا صدای این ابزار تغییر یافت به پزشک اطلاع دهید شاید نشانه عدم کارایی آن باشد.

محل استفاده از سوزن و سرنگ مربوطه را از پرستار بخواهید در جایی فرو برد تا راحتی بیشتری برای شما فراهم شود. آنها می توانند در محلهای متفاوتی در طی هر دیالیز سوزن را فرو برند یا اگر فیستول دارید، تکنیک button hole استفاده می شود، برای هر دیالیز در همان محل به کار می رود و شاید کمتر دردناک باشد.

جلوگیری از عفونت

در مورد پیشگیری از عفونت از تیم پزشکی بخواهید توضیح دهند.

محل اتصال ابزار را هر روز با یک صابون ضد باکتری بشویید.

قبل از هر دیالیز، محل را بشویید. پرستار قبل از دیالیز این کار را انجام می دهد.

محل اتصال را نخارانید. ناخنهای شما منبع عفونت و میکروب هستند.

پرستار باید ماسک جراحی برای پوشش صورت و دستکش تمیز داشته باشد.

از سرفه یا عطسه نزدیک محل اتصال خودداری شود.

پس از پایان دیالیز تنها فشار کمی به همان محل سوزن، وارد کنید تا خونریزی بند آید و به هیچ وجه به قسمت بالایی سوزن فشار وارد نکنید.

اگر اطراف محل اتصال ابزار، زخم، متورم یا قرمز شده است و یا احساس گرمی می کنید، به پزشک اطلاع دهید، ممکن است محل عفونت کرده باشد.

مراقبت از کاتتر همودیالیز:

جلوگیری از عفونت

از تیم پزشکی خود بخواهید تا چگونگی پیشگیری از عفونت و نگهداری HD کاتتر را به شما آموزش دهند.

مطمئن شوید که کاتتر تمیز است، در حین و بعد از دیالیز، محل را خشک کنید. در هر بار پرستار بایستی محل اتصال را از نظر عفونت چک کند.

از ماسک جراحی از ابتدا تا پایان استفاده کنید.

پرستار مربوطه نیز از ماسک جراحی و دستکش استفاده کند.

لباس اضافی برای تعویض در دسترس باشد.

اگر احساس کردید کاتتر عملکرد مناسب ندارد به تیم پزشکی اطلاع دهید.

مراقبت از کاتتر صفاقی

هر روز PD کاتتر را از نظر شکستگی یا خمیدگی چک کنید

لباسهای تنگ نپوشید و کمربند نزنید

دستها را حداقل دو دقیقه قبل از شروع به کار، با صابون و آّب بشویید و با حوله کاغذی یکبار مصرف خشک کنید

با نوار چسب، پایین PD کاتتر را به پوست خود محکم کنید.

PD کاتتر را دور از قیچی یا چاقو یا هر چیز برنده و تیزی نگه دارید

هر روز PD کاتتر را با پارچه تمیز و صابون بشویید

PD کاتتر را فشار ندهید

مشکلاتی که احتمالا به وجود می آید

بیماری مزمن کلیه می تواند سبب مشکلاتی در سراسر بدن شود شامل:

مشکلات خونی و قلبی

کم خونی (کم شدن تعداد سلولهای قرمز خونی)

مشکلات استخوانی

فشار خون بالا

فقر مواد مغذی

بیماری کلیه یک شبه اتفاق نمی افتد. ممکن است مشکلات بالا را سالهای سال قبل از کار افتادن کلیه نیز داشته باشید. درمان شامل رژیم غذایی، ورزش و دارو است. مهم است که برنامه درمانی خود را دنبال کنید چرا که کیفیت زندگی و طول عمر شما را بالا می برد.

چه قدر طول می کشد تا بعد از دیالیز بهبود یابید؟

حدود یک سوم بیماران ابراز کرده اند که کمتر از دو ساعت برای ریکاوری بعد از دیالیز یعنی بازگشت به حالت عادی، زمان نیاز هست، 41% گفته اند بین 2 تا 6 ساعت و 17% نیز بین 7 تا 12 ساعت و 10% بیش از 12 ساعت زمان نیاز دارند تا به حالت عادی برگردند.

ترجمه: سمیه مظفری