موثرتر از دارو درمانی برای یبوست، بیوفیدبک با انتخاب بهتر رژیم غذایی، سعی در تسکین یبوست مزمن به ویژه دیس سینرژیک خروج مدفوع دارد. بدن نیاز دارد که دفع منظمی را به طور غریزی داشته باشد تا بتواند نیروی تازه ای بگیرد و حالت طبیعی داشته باشد، این در حالی است که  برخی مردم با این مساله به مشکل بر می خورند.

محدوده طبیعی میزان دفع از سه بار در روز تا سه بار در هفته متغیر است. معمولا یبوست مزمن سبب می شود شخص دفع کمتر از سه بار در هفته داشته باشد. فشار و زور زدن بیش از اندازه، تخلیه ناقص، و دفع مشکل معمولا به خاطر حرکات کم روده ای است. بسیاری از مردم در دوره ای از زندگی خود، یبوست را تجربه کرده اند اما یبوست بی امان و مداوم، بین 12 تا 19 درصد از مردم را درگیر کرده است.

در مجموع سه طبقه بندی از یبوست مزمن وجود دارد:

اول: دفع دیس سینرژیک، همچنین آنیسموس یا دیس سینرجیای کف لگنی نامیده می شود، عیبی است که به علت نقص عملکرد ماهیچه های باسطه (اسفنکتری) مقعدی، کف لگنی، مقعدی و روده ای ایجاد می شود. در نتیجه سبب دفع کم و ناقص مدفوع از رکتوم، انقباض مقعدی مخالف، شل شدن ناکافی عضلات مقعدی، یا ترکیب چند مورد بالا می شود. تقریبا برای یک سوم از بیماران مبتلا به یبوست مزمن، دفع دیس سینرژیک تشخیص داده می شود.

دوم: یبوست به علت حرکت آرام مدفوع زمانی است که محتویات شکمی در طی حرکت در لوله گوارش خیلی آهسته تر از حد نرمال حرکت می کند، نبود آب کمتر در این مسیر، سبب سفت شدن مدفوع می شود.

سوم: سندروم روده تحریک پذیر با یبوست (IBS-C) زمانی است که یبوست از نشانه های غالب آن است از دیگر نشانه ها، درد شکمی، نفخ، اسهال یا متناوبا اسهال و یبوست است.

دریافت فیبر و مایعات کافی در روز به کاهش یبوست کمک می کند. درمان سنتی یبوست مزمن به کمک ملین هاست اما مطالعه ای اخیرا نشان داده که تنها 53% از بیماران از نتیجه این درمان راضی هستند.

مطالعه ای از دانشگاه آیووا آمریکا در مارس 2007 منتشر شده است که تحقیقاتی مشخص در مورد فواید فیدبک را نشان می دهد که درمان استاندارد و فیدبک را با یکدیگر مقایسه کرده است.

درمان استاندارد:

در اولین مراجعه به پزشک متخصص‌ بيماريهاي‌ معده‌ و روده‌، پرستار و کارشناس تغذیه مربوطه در مطب، در مورد چگونگی دفع، ورزش، مصرف ملین، مصرف فیبر در رژیم غذایی، مصرف میوه و زمان رفتن به توالت از شما شرح حال می گیرد. این پرسش ها تا سه ماه آینده که در فواصل زمانی به پزشک مراجعه می کنید، پرسیده می شود.

کارشناس تغذیه در مورد مصرف موادی که بدن را به تعادل می رساند، کالری مناسب و موثر در رژیم غذایی، افزایش مصرف سبزی و میوه تا پنج وعده در روز و مصرف 25 گرم فیبر از منابع غذایی طبیعی در طی روز توصیه هایی می کند.

درمان بیوفیدبک:

در کنار درمان رایج یبوست، درمان بیوفیدبک وجود دارد که پرستاران برای انجام آن آموزش ویژه ای می بینند. در این درمان حداکثر 6 جلسه، هر دو هفته یکبار برای بیمار گذاشته می شود زمان جلسات بیوفیدبک یک ساعت می باشد که این دوره در طی سه ماه تکمیل می شود.

در آموزش بیوفیدبک، ردیابی در مقعد بیمار قرار می دهند و بیمار می تواند فعالیت ماهیچه ای خود را در صفحه مانیتور مشاهده کند. هدف از این کار هماهنگی دفع با افزایش فشارهای موثر – با توجه به تصویری که در مانیتور دیده می شود، در صورتی که فشار موثر نباشد مجددا به عقب بر می گردد و درخواست می شود که فشار را به گونه ای دیگر وارد کند – همزمان با ریلکس و تنگ شدن اسفنگتر مقعد می باشد. متخصص روشهای تنفس بیمار را از مانیتور کنترل می کند و توصیه هایی می کند تا اثر دفع بهتر شود. بیماران، حساسگری دریافت می کنند که میزان تورم و تخریب مکرر بالون مقعدی را مشخص می کند.

بیوفیدبک به بیمار کمک می کند عادات نادرست دفع مدفوع خود راتغییر داده و اجابت مزاج خود را به حالت طبیعی برگرداند که شامل استفاده صحیح از نیروهای پیشرانش، هماهنگ با ریلاکسیشن است.

اگر آسیب شناسی (پاتولوژی) دیگری وجود نداشته باشد و اطلاعات نشان دهنده ناتوانی شل شدن کف لگن باشد، در این صورت درمان بیوفیدبک انجام می شود. درمان بیوفیدبک بسیاری از بیماران را از نگرانی رها می کند زیرا آنها به روش محافظه کارانه و بی خطری درمان می شوند.

در طول مراحل مختلف کارهای زیر برای بیمار انجام می شود:

• استفاده از یک سنسور رکتال یا سطحی که تنش عضلانی را از طریق الکترو میوگرافی (نوار عضله) بررسی و ثبت می کند.
• توضیح شفاهی به بیمار در مورد اینکه هنگام شل شدن کف لگن بیمار باید چه احساسی داشته باشد و چگونه کف لگن باید ریلاکس یا شل شود. همزمان تصویری به بیمار نشان داده می شود تا یادگیری او تقویت شده و متوجه بهبودی شل شدن وریلاکسیشن کف لگن شود.
• یادگیری ریلکسیشن همراه با آموزش کمک گرفتن از تنفس دیافراگماتیک می تواند تاثیر بیشتری داشته باشد.
• تعبیه بالون رکتال که با حجم های گوناگونی از آب پر شده تا حرکت روده را تحریک نماید. هدف این است که بالون رکتال بدون فشار رها شود تا دفع مدفوع بحالت طبیعی تحریک گردد.
• به بیمار مهارتها و ورزشهایی یاد داده می شود که در طولانی مدت در خانه از آنها بهره برده و حالت ریلکسیشن یا شل شدن کف لگن را بتواند حفظ کند.
• به بیمار آموزشهایی درمورد عملکرد طبیعی روده داده میشود، همچنین بیمار با عادتهای نادرست رفتن به توالت آشنا شده و یاد می گیرد رفتارش راتغییر دهد.
• استفاده از تحریکات الکتریکی برای بازآموزی حسی و حرکتی دستگاه گوارش.

درمان تظاهر به فیدبک:

در کنار درمانهای استاندارد یبوست، در حداکثر 6 جلسه، هر دو هفته یک بار و جلسات یک ساعته در طی سه ماه می باشد.

در هر جلسه، برای تقلید از درمان بیوفیدبک، پرستار یک ردیاب را در مقعد شخص قرار می دهد اما توصیه ای برای دفع بهتر ندارد. در این موارد نیز در بدن شخص حسگر بالون مقعدی قرار داده می شود.

در تمامی 77 شرکت کننده (69 زن و 8 مرد)، سه گروه درمانی به طور تصادفی شرکت کردند. یکی گروه درمان بیوفیدبک، دیگری گروه استاندارد و گروهی که تظاهر به بیوفیدبک شده است.

در گروه سه ماهه ها، گروه درمان بیوفیدبک نتایج بهتری نسبت به دو گروه دیگر کسب کردند. برای مثال، حرکات شکمی در گروه بیوفیدبک به طور قابل توجهی بیشتر شده بود. در بیماران دیس سینرژیک، 79% بیوفیدبک، 4% بیوفیدبک تظاهری و 8.3% تنها درمان استاندارد را انتخاب کردند.

جالبه که مطالعه سال 2005 در بین 52 مورد نتایج مشابهی را نشان داد. بعد از 6 ماه، 71% بیماران با نقص عملکرد ماهیچه کف لگنی، واکنش رضایت بخشی را گزارش دادند. در ادامه پس از دو سال با همان افراد نشان داده شد که در آنها منافع این بهبودی، حفظ شده است.

نتایجی که در این دو مطالعه اهمیت دارد اینکه شرایط عضلانی عصبی برای عملکرد خوب روده ای به ویژه برای بیماران با دیس سینرژیک کف لگنی مهم است.

نکته هشدار دهنده اینکه اگر در بیمار یک شکاف مقعدی تشخیص داده نشود، با تعبیه ابزار بیوفیدبک در مقعد، درد و مشکلات آنها بدتر خواهد شد.

بهترین پیشنهاد اینکه ابتدا با پزشکتان مشورت کنید تا مشکلات احتمالی شما را تشخیص دهد.

گزینه های درمانی یبوست مزمن

زمانی که یبوست ماهها به طول می انجامد، تصور می شود که تبدیل به مزمن شده است. پزشک در پی یافتن علت یبوست است. اما قبل از تجویز دارو، از پزشک بخواهید در مورد تغییر سبک زندگی تان پیشنهاداتی دهد.

در این قسمت سعی شده است برخی از این پیشنهادها برای کاهش و رفع یبوست بیان شود:

خوردن فیبر بیشتر:

رژیم غذایی خود را با سبزیجات و میوه های زیاد و تمامی حبوبات پر کنید و غذاهایی که فیبر خیلی کمی دارند مثل لبنیات و گوشت کمتر مصرف کنید.

آب بیشتری بنوشید:

سیستم گوارش ما نیاز به آب دارد تا بتواند مواد زاید را دفع کند.

ورزش:

وزرش به عملکرد بهتر عضلات سیستم گوارشی کمک می کند تا مواد جامد راحت تر در این مسیر حرکت کند. سعی کنید هر روز هفته فعالیت و ورزش کنید.

زمانی را به راه رفتن بگذرانید:

هیچ عذر و بهانه ای مبنی بر اینکه وقت خواب است یا کار دارم پذیرفته نیست باید زمانی از روز را به خودتان، راه رفتن و ورزش اختصاص دهید.

در کنار توصیه های بالا گاهی نیاز است که درمان های پزشکی را نیز داشته باشید که بستگی به بیماری شما دارد.

آموزش ماهیچه های لگنی:

یبوست گاهی به این علت اتفاق می افتد که ماهیچه هایی که مدفوع از میان آنها می گذرد به خوبی کار نمی کنند. شما می توانید این ماهیچه ها را به کمک متخصص یا فیزیوتراپ، ورزیده کنید. این متخصصان مواردی را آموزش می دهند که این ماهیچه ها کار خود را از نو آغاز کرده، ورزیده شده و با ورزش کردن به درمان فیزیکی این ماهیچه ها کمک کنند. آموزش به این ماهیچه ها باعث می شود مجددا کار خود را شروع کنند.

این آموزش بیوفیدبک نامیده می شود. متخصص یک لوله کوچک در مقعد قرار می دهد. این لوله قدرت ماهیچه ای را اندازه گیری می کند. زمانی که ورزش می کنید، این ابزار می گوید که عضله ای که سفت کرده اید چگونه باید شل و راحت کنید. این آموزش یاد می دهد چگونه هنگام دفع مدفوع باید عضلات را شل کنید.

درمان دارویی یبوست

لوبیپروستون (آمیتیزا)

اگر یبوست شما به علت سندروم روده تحریک پذیر یا یبوست مزمن ناشناخته ای است، پزشک احتمالا فعال ساز کانال کلراید مثل لوبیپروستون (آمیتیزا) را تجویز می کند. لوبیپروستون اسید چربی است که با فعال نمودن کانالهای کلری ClC-2 در سلولهای اپیتلیوم روده با افزایش ترشحات حاوی کلر به داخل روده یبوست را تخفیف میدهد. این دارو به موارد زیر کمک می کند:

• تخفیف درد معده
• دفع راحت تر
• نیاز ندارید زور زیادی برای دفع بزنید
• افزایش دفعاتی که نیاز به توالت رفتن دارید

گوآنیلات سیکلاز – سی اگونیستس

برای بیمارانی کاربرد دارد که دچار یبوست مزمن ناشناخته شده اند. این داروها شامل، لیناکلاتاید (لینزس) و پلکاناتاید (ترولنس) می باشند که در تنظیم دفع کمک می کنند. احتمالا درد شکمی را کمتر کرده و باعث حرکات بیشتر روده ای می شوند.

بسته به علت یبوست، پزشک یکی از این داروها را تجویز می کند:

میزوپرستول (سیتوتک)

به عنوان محرکی عمل می کند که حرکات روده ای را سریعتر می کند. اگر باردارید نباید این دارو را مصرف کنید.

کلشیسین / پروبنسید (کل-پروبنسید)

به افزایش حرکات روده ای کمک می کند. افرادی که مشکل کلیوی دارند این دارو توصیه نمی شود.

انابوتولینوم توکسین ای (بوتاکس)

به نرم شدن مدفوع کمک می کند و درد حرکت و دفع مدفوع را کمتر می کند. این دارو برای درمان افرادی که نقص کف لگنی دارند، استفاده می شود.

ملین ها

ملین ها را امتحان کنید. انواع مختلفی از ملین ها به روشهای مختلف عمل می کنند تا در حرکات روده ای به شما کمک کنند.

ملین ها برای همه افراد مبتلا به یبوست موثر نیست. بنابراین در یک دوره زمانی کوتاه تنها تحت درمان پزشک بایستی باشید. چرا که در طولانی مدت موثر نیست.

مصرف ملین ها در دراز مدت نتایج دیگری به همراه دارد. بدن شما چگونه مدفوع را به طور طبیعی عبور می دهد. همین طور استفاده طولانی از روانسازها سبب می شود بدن دچار کمبود ویتامین های مهم شود.

مکمل های فیبردار

فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید که به حرکت مدفوع کمک می کند. این مکمل ها در شکلهای قرص، پودری و قرصهای جویدنی موجود هستند. پزشک یکی از این موارد را پیشنهاد می کند:

پلی کربوفیل کلسیم (فیبر کان)

فیبر متیل سلولز (سیتروسل)

سیلیوم (متامیوسل، کانسول)

ملین های مدفوع، آب را از روده ها به سمت مدفوع می کشند. این کار از دفع آب و سفت شدن مدفوع جلوگیری می کند و حرکت آن را راحت تر می سازد. دو نوع مختلف دوکیوست سدیم (کولِیس) و دوکیوست کلسیم (سِرفَک) وجود دارد.

روان سازها

روانساز (Lubricant) ماده‌ای (معمولاً بصورت مایع) است که به میان دو سطح در تماس با یکدیگر اعمال می‌شود تا اصطکاک و سایش را کاهش داده و بازدهی را افزایش دهد. روانسازها ممکن است همچنین برای حل کردن و انتقال ذرات یا انتقال حرارت نیز بکار روند.

روان سازها مدفوع را می پوشانند تا از سیالیت خارج شود و به راحتی از بدن عبور کند. روغنهای معدنی به عنوان روانسازها عمل می کنند.

اسموتیک ها

اسموتیک ها آب را در مدفوع حفظ می کنند. این کار در نرم کردن و حرکت راحت تر مدفوع موثر است. اگر مشکلات قلبی یا کلیوی دارید در مصرف این مواد احتیاط بیشتری کنید چرا که این مواد سبب خشک شدن یا عدم تعادل معدنی بدن می شوند.

برخی از اسموتیک ها شامل:

• هیدروکسید منیزیم (مايع‌ شيري‌ رنگي‌ كه‌ هيدركسيد منيزيم‌ است‌ و بعنوان‌ ضداسيد و ملين‌ بكار مي رود)
• سیترات منیزیم
• لاکتیولاز (کریستولوز)
• پلی اتیلن گلایکل (میرالاکس)

محرکها

محرک ها سبب انقباض روده ها می شوند و به حرکت مدفوع کمک می کنند. تنها زمانی که یبوست به درمان های قبلی پاسخ نداد پزشک محرکها را تجویز می کند.

محرکها شامل:

بیزاکودیل (داکودیل، دولکولاکس)

سنا – سنوسیدز خوراکی (سنوکات)

جراحی

اگر یبوست با درمانهایی که در بالا ذکر شد بهتر نشود، گزینه آخر جراحی است. اما انتخاب جراحی بسته به مشکل بیمار دارد.

اگر انسداد روده، افتادگی راست روده یا شقاق مقعد دارید، جراحی گزینه مناسبی برای درمان است.

افتادگی راست روده: یک ضایعه نامعمول است که در آن تمام ضخامت دیوارهٔ راست ‌روده (رکتوم) پایین می‌افتد و اغلب از درون مقعد خارج می‌شود.

شقاق مقعد: وضعیتی بسیار دردناک است که حاصل زخم سطحی یا پارگی در ناحیه پوشش سلولی مقعد است.

اگر یبوست به علت عدم کارایی بخشی از روده بزرگ باشد شاید جراحی برای برداشتن بخشی از این ناحیه مورد نیاز باشد.

ترجمه: سمیه مظفری