جاناتان گلنسي، منتقد و نويسنده، درخشان‌‌ترين نمونه‌هاي معماري سال 2017 را از خانه لگو در دانمارک گرفته تا کتابخانه‌اي عمومي در چين بررسي کرده است.

خانه لوگو، بيلوندِ دانمارک، اثر گروه معماري بي.آي.جي.

جسورانه و چشمگير

يکي از رايج‌ترين شيوه‌ها براي خردانگاري معماري معاصر آن است که بگوييم اين يا آن ساختمان جديد “شبيه لگو به نظر مي‌رسد.” لگو، همان آجرهاي پلاستيکي مشهور متصل‌شونده به يکديگر براي اولين بار در 1949 براي فروش عرضه شدند؛ درست هنگامي که معماري مدرن، که در “جنبش باهاوس” ريشه داشت، به‌راستي جهاني شد. ساختمان هاي چهارضلعي مکعب شکل در خيابان‌هاي شهرهاي بزرگ جهان از سيدني گرفته تا سانفرانسيسکو صف کشيدند. اکنون پس از 70 سال، مرکز بازديدکنندگان لگو، در بيلوند دانمارک، زادگاه اين اسباب‌بازي، انگار واقعا از آجرهاي عظيم لگو ساخته شده است. و چرا اين گونه نباشد؟ کمي آن‌سوتر پارک لگو قرار دارد. بيارکه اينگلس، معمار دانمارکي سازنده اين مرکز لوگو، و گروه معماري‌اش “بي.آي.جي.” به ساخت سازه‌هاي چشمگير و جسورانه مشهورند. ازهمين‌رو از آنان بعيد نبود که بنايي چنين چشم‌نواز و خوش‌‌‌آب‌ورنگ (يادآور رنگ‌هاي درخشان لگو) بسازند؛ خانه‌ لگويي که مي توان از آن بالا رفت و به شيوه‌هاي خلاقانه و بازيگوشانه در آن گردش کرد و سروگوش آب داد.

موزه ايو سن‌لورن، مراکش، اثر استوديو کو

اداي احترام به هنر مد

طراح مد مشهور فرانسوي، سن‌لورن از 1966 هر ساله به مراکش سفر مي‌کرد و اوقاتي را در آن‌جا مي‌گذراند. او در همين کشور آخرين مجموعه کوتور (نوعي از طراحي‌هاي بسيار گران‌قيمت) خود را خلق کرد. اکنون در مراکش موزه‌اي ساخته شده و به آثار سن‌لورن اختصاص داده شده است. اين سازه را اولويه مارتي و کارل فورنير از استوديو کو طراحي کرده‌اند. شرکت آنان در ساخت و طراحي بناهاي ميني‌ماليستي مجرب است و آنها در اين طراحي از شيوه معماري سنتي مراکشي نيز بهره برده‌اند. ساختمان انگار از دل زمين بيرون آمده و نماي آجري موزه که همچون سطحي درهم‌بافته جلوه مي‌کند، به پارچه‌هاي پشمي يا فاستوني شباهت مي‌برد. سطح کرم‌رنگ ديوارهاي سرسراي ورودي يادآور پارچه‌هاي ابريشمين است. بنا با چنين طرح و شمايلي آن‌چنان بازديدکنندگان را در برمي‌گيرد که گويي لباسي که ايو سن‌لورن طرح ريخته در برکرده‌اند. اين انگاره و تصور معماران، محقق شده و موثر از کار درآمده است، زيرا اين موزه با تالارها، گالري‌ها، سالن‌هاي نمايش، کتابخانه و کتاب‌فروشي و کافه‌هايش گويي اداي احترامي است به اين طراح بزرگ. موزه سن‌لورن با پوشش گياهي‌اش از برگ‌بو و بلوط، و نيزآرايه‌هاي بي‌جانش مانند شيشه‌هاي رنگي، سراميک‌، سطوح لعابي، کاشي‌ها و سنگ‌مرمر يادآور پارچه‌هايي است که اين طراح بزرگ در آثارش به کار مي‌برد.

اسکله هيستنيگز، ساسکس شرقي در انگلستان، اثر دي‌‌.آر.‌ام‌.ام.

باراندازي بي‌همتا

اگر بخواهيم دقيق سخن بگوييم بارانداز دريايي هيستينگز، که بازسازي‌شده، هنگامي تکميل شد که ساگس، خواننده گروه مدنس، زاده هيستينگز، به صورت نمادين آخرين قطعه اين سازه را به آن متصل کرد. اما اين ساختار منعطف و خوش و آب و رنگ زماني در تصورات عموم جان گرفت که در سال 2017 جايزه ريبا (موسسه سلطنتي معماران بريتانيا) استرلينگ را از آن خود کرد، که معادل جايزه ترنر در معماري به‌شمار مي‌آيد. شرکت الکس دريجکا و سيدي مورگان در اين پروژه فقط به مثابه طراح فعاليت نمي‌کرد بلکه خود بخشي از ايده اي مبتکرانه از جانب انجمن اسکله هاي هيتسنيگز بود که مي‌خواستند به جاذبه‌هاي دوره ويکتوريا که اغلب در اثر توفان و آتش‌سوزي از ميان رفته‌اند، جان تازه‌اي ببخشند. سوانحي از اين دست به بسياري از اسکله‌هاي زيبا و آسيب‌پذير صدمه‌ زده‌است. شرکت دي‌‌.آر.‌ام‌.ام. با طراحي و تعبيه عرشه‌اي چند منظوره و غرفه‌هاي آراسته در بازسازي سازه بسيار کوشيد. يک ماه پس از آن که اسکله هيستينگر جايزه ريبا را در اکتبر 2017 به خود اختصاص داد، با واگذاري موسسه غيرانتفاعي اسکله به سبب معوقاتش، اين بارانداز بار ديگر خبرساز شد.

استوديو يورگن تلر، لندن، انگلستان، اثر سيکس اي آرشيتکتز(معماران سيکس اي)

ترکيب نور، بتن و حياط‌هاي داخلي

اين استوديو که براي يورگن تلر هنرمند و عکاس آلماني تبار در يکي از خيابان‌هاي نزديک به مرکز لندن ساخته شده، بنايي ساده و بي‌ادعاست. طراحي بنا نشان مي‌دهد که در زمين‌هاي بدقواره شهري در حوزه معماري به چه دستاوردهاي درخوري مي توان رسيد. نماي خاکستري و بتني و غيرمتظاهرانه اين ساختمان که از سه بلوک مجزا ساخته شده- شامل دفاتر و بخش بايگاني، استوديو، اتاق غذاخوري، و اقامتگاهي شخصي در بخش فوقاني- با حياط‌ها و باغچه‌هاي داخلي از يکديگر جدا شده‌اند. اين‌جا بافت نامنظم و خام بتن در تضاد با نور زياد و بازي سايه‌ها در فضاي سبز حياط‌ها قرار مي‌گيرد. باغچه‌هايي که دن پيرسن طراحي کرده پوشش ناشي از رويش گياه خاراشکن (saxifraga) را تداعي مي‌کند که به طور طبيعي در جاي فروافتادن بمب هاي جنگ‌جهاني‌دوم در درون و پيرامون ويرانه‌ها مي‌روييد. ساختمان‌هايي که همانند بناهاي شهر پمپئي در روم باستان ويران شده بودند. اين استوديو و مجموعه حياط‌هاي داخلي‌اش ،که از ديدگان همسايگان نهان شده، هم بسيار مدرن و هم ساده به نظر مي‌رسد و به گونه‌اي غيرمنتظره خانه‌هاي سنتي روم باستان را به ياد مي‌آورد. منازلي با اندروني هاي زيبا که در شهرهاي متراکم روزگار کهن جا گرفته ‌بودند.

موزه لوور ابوظبي، امارات متحده عربي، اثر ژان نوول

مدينه‌اي با طراحي مدرن

گالري سه ميليارد پوندي و جنجال‌برانگيز ساخته‌شده در امارات متحده عربي نخستين شعبه لوور پاريس به‌شمار مي‌آيد. اين بنا ايستاده در زير آفتاب بي‌رحم جزيره سيادت در ساحل شهر ابوظبي، بخشي از مجموعه باشکوه موزه‌هاي هشت‌گانه است که در سال 2020 تکميل خواهد شد. لوور جديد با طراحي جين نوول، مدينه معاصر و مدرن و آراسته‌اي است که براساس ويژگي‌هاي شهرهاي سنتي عربي در جهان قديم طراحي شده است. شهرهايي محصور در ميان ديوارها که کوچه‌هاي تودرتو هزارتو مانند درکالبدشان پيچ‌و‌تاب مي‌خوردند. 23 گالري اين موزه همچون بنايي جداگانه به نظر مي‌رسد وسقفي وسيع و ظريف که انگار بر فرازش شناور است، ساختمان را مي‌پوشاند. 1850 صفحه آلومينيومي و فولادين مشبک و در همبافته سازه اي گنبدي را برمي‌سازند که از لابه لاي آن نور به زيبايي به کوچه ها مي‌تابد و دما را معتدل نگاه مي‌دارد.

ايستگاه خط راه‌آهن ناپولي-آفراگولا، ناپل در ايتاليا، اثر گروه معماري زاها حديد

مارمانند و نبوغ آسا

اين ايستگاه خيره‌کننده تازه‌ساز، يکي از 13 ايستگاه در پروژه گسترش شبکه راه‌آهن سريع‌السير ايتاليا به‌شمار مي‌آيد. بناي آن بر فراز 8 ريل قطار پيچ و تاب مي‌خورد و مناطقي را که زماني حومه‌هاي ناپل بودند به يکديگر پيوند مي‌دهد. هم پلي باشکوه به شکل مار است نشان‌گر آهنگ پرشتاب قطارهاي تندروي ايتاليا (با سرعت 300 کيلومتر بر ساعت)، و هم ايستگاهي اصلي شامل باجه فروش بليت و کافه‌ها و دفاتر، و هم چشم‌انداز زيبايي از کوه وزوو نمايان مي‌کند. ايتاليا کشوري زلزله خيز و آتشفشاني است، به همين سبب اين بناي ديناميک گرچه سازه‌اي سينوسي و يکپارچه به‌نظر مي‌رسد، در‌واقع از تکه‌هاي جداگانه ساخته شده‌ است. اگر زلزله بيايد ساختمان عظيم ايستگاه که به دست مهندسان راه آهن دولتي ايتاليا ساخته شده، به قطعات کوچک تجزيه مي‌شود که هر يک جداگانه حرکت مي‌کنند و فرو مي‌افتند. و در پايان از همه مهم‌تر اين که ايستگاه با طراحي گروه معماري زاها حديد، نماد مهم و موثري از رونق اقتصادي جنوب ايتاليا تلقي مي‌شود.

کتابخانه منطقه تيانجين ، در تيانجين چين، اثر ام.وي.آر.وي.دي.

تالار در مرکز پنج طبقه که مي‌پيچد و بالا مي‌رود

در مرکز اين کتابخانه عمومي شگفت‌انگيز، بنايي به‌سان چشمي بسيار ‌بزرگ جاي دارد که به بازديدکنندگان و انبوه گردشگراني که مي‌خواهند از اين بناي خوش‌تصوير عکس بردارند مي‌نگرد. مردمک اين چشم ادوتوريوم يا تالار وسيعي است در ميان پنج طبقه که در پيرامونش مي‌پيچند و بالا مي‌روند. سالن کتابخانه همچون چشم‌خانه است. برخي از طبقات سفيدرنگ و پيچان سرگيجه‌آور آن قدر در بالا جاگرفته‌اند که دست هيچ‌کس هيچ‌گاه به آن‌ها نخواهد رسيد. آيا ممکن است بعضي از اين کتاب‌ها واقعي نباشند؟ قطعا اين‌گونه است. بر طبقه‌هاي دور‌ازدست صفحه‌اي آلومينومي کشيده شده که بر آن تصوير کتاب‌ها ديده مي‌شود. هدف از طراحي غريب و هنرمندانه اين کتابخانه خارق‌العاده، اثر معماران هلندي شرکت “ام. دي.آر.دي. وي.” آن است که مردم محلي را به دنياي کتاب و کتاب‌خواني علاقه‌مند کند. تالار ورودي خيره‌کننده بنا که از جنبه بصري ديرياب است براي مطالعه و ملاقات و کار با کامپيوتر به کار مي‌رود. کتابخانه تيانجين بر خلاف ظاهرش بسيار کاربردي و در عمل بس سودمند است.

البفيل‌هارمونيک، هامبورگ، آلمان، اثر هرتزوگ و دموران

مهم‌ترين رويداد معماري سال 2017

گشايش اين بنا در هامبورگ احتمالا مهم ترين رويداد معماري در سال 2017 دست کم در حوزه ساختمان‌هاي شهري است. سازه مذکور که هزينه هاي هنگفتي صرف آن شد تحسين فراوان صاحب‌نظران را برانگيخت. الفبيل‌هارمونيک واجد بسياري از معيارها و شاخص‌هاي معماري است. اين ساختمان از يک‌سو طراحي دراماتيک و از ديگرسو طرحي منطقي دارد که جاني تازه و پرتکاپو به اين منطقه باراندازي قديمي مي‌بخشد که ديگر کاربري کشتي‌راني ندارد. بخش فوقاني ظريف و سبک بنا همچون امواج بلورين از بدنه زيرين که به مخزن سوخت شباهت مي‌برد و انبارهاي شکلات و چايي است سربرمي آورد. تالار کنسرت خيره‌کننده با طراحي هرتزوگ و دموران نيز در کناره بافت محلي اين بندر آلماني پهلو مي‌گيرد. طراحي داخلي سالن اجراي موسيقي همانند همه نمونه‌هاي مشابه ماجراجويانه و خطير است. اين ساختمان خاصه در روزهايي که سرماي گزنده از فراز اقيانوس بر ساحل هامبورگ تازيانه مي‌کشد، منزلگاهي است که مراجعان مي‌توانند ساعت‌ها در آن بگردند و بخورند و بنوشند و مناظر چشم‌نواز را نظاره کنند و به نواي موسيقي در مطلوب‌ترين شرايط گوش بسپارند.