خودرو به عنوان کالای مصرف انبوه و نماد آزادی شخصی میلیونها مالک- راننده، مبدل به ویژگی متمایز پیشرفت در سده ی بیستم شد. متاسفانه خودروها حتی زمانی که حمل و نقل را ارتقا می دادند، از منابع محدود نفتی استفاده می کردند و در آلودگی محیط زیست طبیعی نقش داشتند. تولید خودروهایی که بدون بلعیدن بنزین و تولید آلاینده های بیش از اندازه، عملکرد رضایت بخشی فراهم سازند، بشر را با چالش بزرگی رو به رو ساخته است.

خودروهای اولیه

همان طور که در این پوستر فرانسوی می بینید. در اوایل سده بیستم انتظار این بود که خودرو را یک شوفریونیفرم پوش براند و مسافران متمول خودروها در معرض هوا قرار داشتند.

1900 تا 1910

در آغاز قرن، خودروها برای ثروتمندان حکم اسباب بازی داشتند. در سفرهای تفریحی و مفرح خانواده های متمول استفاده می شدند و برای ورزشکارهای آماتور در مسابقات پرمخاطره ی جاده ای هیجان می آفریدند. مقامات کشورها، خودرو را دردسری خطرناک قلمداد می کردند و می کوشیدند به طرز غریبی بر آنها قوانین ایمنی سختگیرانه اعمال کنند.

در سال 1901، محدودیت سرعت در بریتانیا 22 کیلومتر بر ساعت و در کنتیکت ایالات متحده 24 کیلومتر بر ساعت بود. تا سال 1910، موتورهای بنزین سوز احتراق داخلی کوچک تر شدند و عملکرد بهتری عرضه کردند و بر موتورهای برقی و بخار برتری یافتند. خودروها آرایش و شکل و شمایل استانداردی یافتند و تا چند دهه بدون تغییر باقی ماندند و طی آن موتور در جلو و دیفرانسیل در عقب قرار گرفت.

1910 تا 1940

“قیمت” اهمیتی کلیدی در محبوبیت سفر با خودرو داشت. هنری فورد، مالک کارخانه ی خودروسازی فورد، به مدد تولید انبوه، قیمت خودروی “مدل تی” را از 800 دلار در 1910 به 290 دلار تا قبل از دهه ی 1920 کاهش داد.

تا سال 1929، ایالات متحده حدود 30 میلیون خودرو داشت که پنج برابر تعداد خودروهای بقیه ی جهان بود. با این حال، رانندگی عمدتا تنظیم ناشده بود و آیین نامه و مقرراتی نداشت و تا سال 1930، 29 هزار نفر در جاده های آمریکا کشته شدند.

احداث جاده ها که اختصاصا برای خودروها طراحی و احداث شدند، مثل بزرگراه های بین ایالتی در آمریکا و اتوبان ها در آلمان – سرعت را افزایش و تصادفات را کاهش دادند. همزمان، رقابت های اتومبیل رانی رونق گرفتند و مسابقات کلاسیک سالانه چون رقابت های “24 ساعته ی لوما” پدید آمدند.

دهه ی 1900: جام قهرمانی گوردن بنت

سریعترین شرکت کنندگان در مسابقات مشهور جام قهرمانی گوردن بنت، که در فرانسه برگزار می شد، در بیش از 550 کیلومتر مسیر کوهستانی به متوسط سرعت بالای 70 کیلومتر در ساعت دست یافتند.

دهه ی 1910: فورد مدل تی

“مدل تی” ساخت هنری فورد نخستین خودرویی بود که در یک خط تولید متحرک تولید شد. هر دستگاه از این خودرو در 93 دقیقه تولید می شد و قیمتش آن قدر ارزان بود که قشر گسترده ای از مردم توان خریدش را داشتند. تا سال 1927، 15 میلیون دستگاه مدل تی فروخته شد.

دهه ی 1920: رایلی بروکلندز

خودروهای مسابقه ای همچنان توجه مردم را جلب می کردند. در دهه ی 1920، کارخانه ی بریتانیایی رایلی، یک سری خودروی موفق به بازار فرستاد، از جمله مدل های “بروکلندز” که در مسابقات هم رانندگان خانم و هم آقا پشت فرمانش می نشستند.

1940 تا 1970

از دهه ی 1940، خودوسازهای آمریکایی دست از خودروهای ساده و بی آلایش برداشتند و شروع به فروش گسترده ی خودروهای بزرگ، جادار و پر زرق و برق کردند.

این خودروها سپرهای براق کروم رنگ و یک بخش پروانه ای و تیغه ای در عقب داشتند. اروپایی ها که نسبتا پول کافی برای خرید خودرو نداشتند، در حوزه خودروهای ارزان قیمت و کم مصرف پیشرو شدند، از فولکس واگن “بیتل” گرفته تا “مینی” که ساخت بریتانیا بود.

خودروسازهای اروپایی ویژگی های طراحی مبتکرانه را ترویج دادند، از جمله خودروهایی با موتور عقب و دیفرانسیل جلو، این خودروها که خوش ساخت و با زندگی شهری سازگار بودند، به تدریج برای فروش در ایالات متحده عرضه شدند، همانند خودروهای کمپانی تویوتا و داتسون که ماحصل رشد سریع صنعت خودروسازی ژاپن بودند.

تا دهه ی 1960، تیغه های عقب خودروها از مد افتادند و خودروهای پر قدرت اسپورت (مسابقه ای) به میدان آمدند.

دهه ی 1940: جیپ ویلیس در زمان جنگ

ارتش ایالات متحده با جیپ ویلیس وارد جنگ جهانی دوم شد که یک خودروی چند منظوره ی دو دیفرانسیل و چهار چرخ متحرک بود. در هنگام جنگ، بیش از 600 هزار دستگاه جیپ توسط دو کمپانی ویلیس و فورد تولید شد.

دهه ی 1950: سیتروئن دی اس

“سیتروئن دی اس” شاهکار طراحی خودرو بود و شکل بدنه ی آیرودینامیک آن – که رانندگی نرم تری نسبت به خودروهای دیگر عرضه می کرد- رویداد مهمی به حساب می آمد.

دهه ی 1960: پورشه 911

این خودرو در نمایشگاه خودروی فرانکفورت عرضه شد و خطوط شیک و براق، موتوری مجهز به خنک کننده ی هوا که در عقب قرار می گرفت و سیستم تعلیق مستقل عقب پورشه 911 را بلافاصله به خودرویی کلاسیک تبدیل کرد. این خودرو بعدتر به یکی از دیر پا ترین تولیدات خودروهای اسپورت مبدل شد.

1970 به بعد

رشد دغدغه های ایمنی، بر پایان عصر فقدان قانون و مقررات و رانندگی بی مهابا اثر گذاشت. تجهیزات ایمنی نظیر کمربند ایمنی و کیسه های هوا (ایربگ) عرضه و محدودیت های سختگیرانه تر سرعت اعمال شدند و از میزان مرگ و میر جاده ای کاستند.

بحران نفتی دهه ی1970 و افزایش توجه به محیط زیست، خودروسازها را مجبور ساختند مسائل کاهش آلاینده ها و بهینه سازی مصرف سوخت را مد نظر قرار دهند. به تدریج جایگزین هایی برای موتورهای احتراق داخلی، به خصوص خودروهای برقی، به طور جدی مورد بررسی قرار گرفتند. خرید خودروی شخصی در سراسر جهان ادامه یافت و کشورهای آسیایی نظیر کره ی جنوبی و هندوستان به بزرگ ترین تولید کنندگان خودرو تبدیل شدند.

بسیاری از مردم به خاطر سرعت و طراحی، همچنان شیفته ی خودرو بودند و بهای بالایی برای سوپر خودروهای ساخت کمپانی هایی چون فِراری و لامبورگینی می پرداختند. تا پایان سده ی بیستم، حتی خودروهای استاندارد خانواده ها، اعجازی از فناوری های جدید بود.

تعداد تقریبی خودروهای جهان در سال 1900 تا سال 2000، حدود 500 میلیون خودرو در جهان وجود داشت.

دهه ی 1980: جیپ چروکی

تولید جیپ چروکی بر پیدایش خودروهای شاسی بلند (اس یووی) تاثیر گذاشت.

اس یووی ها خودروهایی هستند که هر چهار چرخشان متحرک است و از شاسی وانت های سبک بهره می برند. جیپ چروکی مبدل به انتخاب اول ساکنان حومه نشینی شد که خانواده های پر جمعیتی داشتند.

دهه ی 2000: لامبورگینی مورسیه لاگو

هزاره جدید موجی از سوپر خودروها را به همراه آورد: مدل های پر سرعت و مسحور کننده که به قیمتی فروخته می شدند که تنها سوپر ثروتمندان از عهده ی خریدشان بر می آمدند. شتاب صفر تا 100 کیلومتر در ساعت مورسیه لاگو کمتر از 4 ثانیه است.

موتور هیبریدی

“تویوتا پریوس” یک خودروی هیبریدی است که یک موتور احتراق داخلی را با موتورهای برقی تلفیق کرده است. این تمهید مصرف سوخت و آلاینده های مضر را کاهش می دهد.

مارشال مک لوهان: اتومبیل بدل شده به بخشی از لباس هر روزه ی بشر، جوری که بدون آن احساس برهنگی می کنیم.

برگرفته از کتاب “دایره المعارف مصور تاریخ قرن بیستم”، مترجم: داریوش دل آرا، از انتشارات سایان می باشد.

تنظیم: سمیه مظفری