در علم پزشکی از بوتاکس برای درمان برخی مشکلات عضلانی استفاده می شود، و در عرصه زیبایی با استفاده از بوتاکس و با فلج کردن موقتی برخی عضلات منجر به بر طرف شدن چین و چروک ها می شود. بوتاکس از نوروتوکسینی (سم عصب گرا) تهیه شده که سم بوتولونیوم نام دارد که از باکتری گرم کلسترودینیوم بوتولیوم  بدست می آید.

همچنین بوتاکس یک سم بسیار قوی است که در صورت مصرف صحیح کاربرد های بسیاری دارد.

در این مقاله برای شما نحوه عملکرد بوتاکس، موارد مصرف آن، و تمام عوارض جانبی و مزایای آن را گرد آوری نموده ایم.

تعریف بوتاکس به صورت مختصر:

بوتاکس در واقع محبوب ترین درمان زیبایی غیر جراحی است، به طوری که سالیانه چیزی بالغ بر 6 میلیون عمل بوتاکس در جهان انجام می پذیرد.

• بوتاکس نوروتوکسینی است که از کلستریدیوم بوتولیوم بدست می آید. کلستریدیوم بوتولیوم در حقیقت جانداری(ارگانیزم) است که در محیط طبیعی گرداگرد ما پیدا می شود و غالبا غیر فعال و غیر سمی است.
• از سم بوتولیوم برای فلج سازی برخی عضلات پوست استفاده می شود تا با این کار چین و چروک ها و خطوط موجود روی پوست را از بین ببرند.
• همچنین اغلب از بوتاکس برای درمان تعریق بیش از حد، میگرن، اختلالات عضلانی و برخی اختلالات شکمی و مثانه استفاده می شود.
• مسمومیت حاد غذایی از بیماری هایی است که توسط سم بوتولیوم عارض می شود، که منجر به بروز نارسایی تنفسی شده و در نهایت منجر به مرگ فرد شود.
• یک گرم سم بوتولیوم به تنهایی می تواند بیش از یک میلیون نفر را از پای در آورد. دو کیلوگرم از این سم هم برای کشتن تمام انسان های روی زمین کافی است.

بوتاکس چیست؟

تزریق بوتاکس کاربرد های درمانی بسیاری دارد.

کلستریدیوم بوتولیوم یعنی همان میکروب گیاهی که بوتاکس از آن بدست می آید، در محیط های طبیعی مختلفی از جمله خاک، دریاچه ها، و جنگل ها پیدا می شود.

به علاوه این میکروب گیاهی در روده پستانداران و ماهی ها، اندام های خرچنگ ها و حلزون های دریایی پیدا می شود. باکتری ها و قارچ های کلستریدیوم بوتولیومی که به این شکل در طبیعت یافت می شوند عموما بی خطر هستند. این باکتری ها وقتی خطرناک می شوند که تبدیل به یاخته های رویشی شده و جمعیت آنها افزایش یابد. در شرایطی خاص، این باکتری شروع به تولید سم بوتولیوم می کند. سم بوتولیوم یک نوروتوکسین خطرناک بوده که مصرف غیر استاندارد آن منجر مسمومیت حاد غذایی می شود.

نوروتوکسین ها همیشه به سیستم عصبی حمله کرده، و فرایند علامت دهی را دچار اختلال می کنند. فرایند علامت دهی عاملی است که به عصب ها این امکان را داده تا به طور موثر با هم ارتباط بر قرار کنند.

عملکرد بوتاکس چگونه است؟

سم بوتولیوم از سمی ترین و خطر ناک ترین سمومی است که تاکنون شناخته شده است. طبق براورد های متخصصان تنها یگ گرم از این ماده می تواند قاتل 1 میلیون نفر باشد و همچنین دو کیلوگرم از آن کافی است تا تمام انسان های موجود روی کره زمین را بکشد. مصرف زیاد این سم باعث بروز بوتولیسم می شود . بوتولیسم یک عارضه خطرناک و مرگ بار است. اگر بوتولیسم درمان نشود منجر به بروز اختلالات تنفسی و در نهایت مرگ می شود. البته با وجود این که سم بوتولیوم بسیار سمی است، تقاضا برای بوتاکس بسیار زیاد است.

علی رغم تمام موارد ذکر شده، ثابت شده که سم بوتولیوم یک پروتئین درمانی ارزشمند و بسیار موثر است.

با تزریق مقدار بسیار کمی از این سم در بخشی از پوست انسان، مانع از رسیدن علائم عصبی به آن بخش شده و منتج به فلج شدن عضلات آن ناحیه می شود.

در بدن انسان برای آنکه عضلات منقبض شوند، عصب ها در نقطه ای که بوتاکس تزریق شده درست همان جایی که سلول های عضله فلج شده اند، یک پیام شیمیایی به نام استیل کولین از خود منتشر می کنند. استیل کولین به گیرنده های موجود روی سلول های عضله حمله کرده و در نهایت منجر به این می شوند که عضله منقبض شده و یا کوچکتر شود.

سم بوتولیوم تزریق شده مانع از انتشار استیل کولین و همچنین انقباض سلول های عضله می شود. سم بوتولیوم منجر به کاهش انقباضات غیر عادی عضله شده و باعث می شود که عضلات کمتر سفت و منقبض شوند.

موارد مصرف بوتاکس

اغلب از بوتاکس در زمینه زیبایی استفاده می شود تا به وسیله آن ظاهر چروک ها و خط وخطوط روی پوست را بهبود بخشند.

عمدتا از سم بوتولیوم به عنوان راه کار درمانی برای کاهش خط و خطوط و چین و چروک موجود روی پوست صورت استفاده می شود.

در کنار کاربرد های آن در عرصه زیبا سازی، از بوتاکس برای درمان مشکلات متعدد دیگری از جمله میگرن، انحراف چشمی، تعریق بیش از حد و اختلالات مثانه استفاده می شود.

در حال حاضر از بوتاکس برای درمان چیزی بالغ بر 20 بیماری مختلف استفاده می شود، و در عین حال کاربرد های بسیار دیگری نیز دارد که در حال حاضر تحت بررسی هستند.

عملکرد موثر درمانی سم بوتولیوم امروزه برای مشکلات زیر به اثبات رسیده است:

• بلفارواپاسم (پلک زدن غیر ارادی)
• دیتسونی چرخشی گردن ایدئوپاتیک(گرفتگی شدید عضلات شانه و گردن)
• میگرن مزمن
• تعریق شدید زیر بغل
• انحراف چشم(دو بینی)
• اسپاسم عضلانی بعد از سکته مغزی
• بیش فعالی دتروسور (ماهیچه عضله فشار دهنده مثانه)- که منجر به بی اختیاری ادرار می شود.
• بیش فعالی مثانه
• اسپاسم همی فاسیال( پرش های غیر عادی صورت)
• خطوط یازده یا گلابلار(خطوط چین و چرک پیشانی و خط اخم میان ابرو ها)
• خطوط گوشه چشم (خطوط موسوم به پای کلاغی گوشه چشم)

همچنین گاهی سم بوتولیوم به صورت اف لیبل (تایید نشده) برای درمان مشکلات زیر به کار می رود:

• آشالازی( عارضه ای مربوط به گلو که عمل بلع را با مشکل همراه می سازد)
• شقاق و آنیسموس(دیس سینرژی دفع مدفوع)
• افزایش بزاق(تولید بیش از حد بزاق)
• رینیت آلرژیک(تب یونجه)
• نقص عملکردی اسفنکتر اودی(هپاتوپانکراس)(که منجر به درد های شکمی می شود)
• فلج مغزی
• اختلال دیستونی(کشیدگی) غضلات دهانی و فک (انقباض شدید تار های صوتی)

همچنین سم بوتولیوم تحت عناوین زیر به فروش می رسد:

Botox, Vistabel, Botox cosmetic( سم بوتولیوم نوع A)

Disport( سم بوتولیوم نوع A)

Bocouture، Xeomin(سم بوتولیوم نوع A)

Myobloc ( سم بوتولیوم نوع B)

 بوتولیسم چیست و چطور می شود مانع از ابتلا به آن شد؟

بوتولیسم یک بیماری جدی است که به واسطه سم بوتولیوم عارض می شود.

فرایند:

با حل کردن سم بوتولیوم در محلول نمک این سم آماده شده و سپس آن را مستقیما در بافت عضلانی عصب تزریق می کنند. این سم بین 24 تا 72 ساعت پس از تزریق اثر می کند. البته گاهی تا 5 روز طول می کشد تا اثر گذاری سم بوتولیوم مشاهده شود که البته این مورد بسیار کم اتفاق می افتد.

استفاده این سم برای بانوان باردار و شیر ده ممنوع است، همچنین افرادی که سابقه حساسیت به داروها و هر ماده ای که از این سم در آنها به کار رفته دارند، نیز باید از مصرف آن پرهیز کنند.

خطرات و عوارض جانبی

از عوارض جانبی بوتاکس می توان به میگرن، تهوع، دو بینی و ضعف عمومی اشاره کرد.

عموما تزریق سم بوتولیوم، تزریقی سازگار است و عوارض اندکی دارد. البته به ندرت ممکن است فردی که این سم به وی تزریق می شود دارای پیش زمینه ژنتیکی باشد که در راستای تزریق بوتاکس دچار یک واکنش خوش خیم و گذرا نسبت به دارو شود.

بدن حدود یک در صد از افرادی که بوتاکس تزریق می کنند، نوعی پادتن تولید می کند که اثرات دارو را بی تاثیر می سازد.

به علاوه در کنار اثرات مورد نظر و مطلوب تزریق این ماده، سم بوتولیوم ممکن است گاهی با اثرات نامطلوبی همراه باشد. این اثرات شامل موارد زیر می شوند:

• بی حسی
• سردرد
• ضعف عمومی
• حالت تهوع نه چندان شدید
• احساس ضعف موقت/ فلج و بی حالی موقت عضلات مجاور ناحیه
• پتوز(افتادگی) پلک فوقانی و ابرو
• ضعف پلک پایینی و یا رکتوس جانبی (عضله ای که وظیفه کنترل حرکات چشم را به عهده دارد)
• ضعف گردنی
• بروز علائمی شبیه به بیماری انفلوانزا
• فلجی شبکه بازویی- به طوری که روی عصب های موجود در هر دو سوی گردن و سینه اثر می گذارد
• اختلال عملکرد کیسه صفرا
• دو بینی
• خونریزی
• تاری دید
• کاهش بینایی
• خشکی دهان
• خستگی
• کهیر
• ایجاد جوش پوستی
• خس خس کردن
• تورم

هر روز بر محبوبیت سم بوتولیوم افزوده می شود، به طوری که بر اساس آمار ها مشخص شده که از سال 2000 تا سال 2013 استفاده آرایشی و زیبایی از سم بوتولیوم نوع A بالغ بر 700 درصد افزایش داشته است.

ترجمه: آتنا هوایی