در اسلام، کار مقدس شمرده است و به منزله جهاد در راه خداست؛ در روایات نقل شده است که دعای شخص بیکار مستجاب نمی شود و کسانی که بار زندگی خود را بر دوش دیگران انداخته اند مورد لعنت اند.

یکی از یاران امام صادق (ع) مدتی خدمت امام نیامده بود، امام صادق (ع) احوال او را جویا شدند عرض کردند: او کار و فعالیت تجارتی را ترک کرده و به عبادت روی آورده است، امام فرمود: وای بر او، آیا نمی داند کسی که تلاش و طلب روزی را ترک کند، دعایش مستجاب نمی شود.(تفسیر نمونه، ج 24، ص 238)

پیامبر اکرم فرموده اند: کسانی که آب و خاک دارند، ولی بر اثر عدم کشاورزی فقیرند مورد غضب هستند. همچنین فرمودند: بهترین کارها کشاورزی است و سعی کنید زمین کشاورزی را نفروشید و فرمودند: خدا کسانی را که صاحب حرفه و کار خود هستند، دوست دارد. (بحار جلد 130)

روایتی در اهمیت کار هست که می فرماید: «مَنْ أَکلَ مِنْ کدِّ یدِهِ مَرَّ عَلَی الصِّرَاطِ کالْبَرْقِ الْخَاطِفِ» (جامع الأخبار، ص 139) کسی اگر با دست خودش کار بکند، روز قیامت از صراط مثل برق عبور می کند. یعنی معطلی در قیامت ندارد.

«هُوَ أَنْشَأَکمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکمْ فِیها» (هود، 61)
اوست (خداست) که شما را از زمین آفرید و آبادی آن را به شما واگذاشت.
اسلام برای کشاورزی سفارش  زیادی نموده است تا آنجا که سیراب کردن درخت، پاداش سیراب کردن مؤمن دارد.

حضرت علی علیه السلام به استاندارش سفارش می کند که کشاورزان مورد ستم قرار نگیرند و در گرفتن مالیات مراعات آنان را بکن.

«خداوند آسمان ها و زمین را آفرید و از آسمان آب فرو فرستاد و به واسطه آن، انواع میوه ها را برای روزی شما رویاند.» (سوره ابراهیم، آیه 32)

«او کسی است که زمین را رام شما ساخت، پس به گوشه و کنار آن، رهسپار شوید واز روزی او، استفاده کنید.»(سوره ملک، آیه 16)

در حدیث دیگری از پیامبر (ص) می خوانیم: «عبادت هفتاد جزء دارد بهترین جزء از این هفتاد جزء طلب رزق حلال می باشد.»(وسایل الشیعه، ج 12، ص 19)

خداوند در سوره حجر آیه 20 و 21 می فرماید:

20وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِینَ
21وَ إِنْ مِنْ شَیْء إِلاّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاّ بِقَدَر مَعْلُوم

و در آن برای شما و برای آنکه روزی رسان وی نیستید اسباب زندگانی پدید آوردیم و هر چه هست، خزینه های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه ای معین نازل نمی کنیم»

معایش جمع معیشة و آن وسیله و نیازمندی های زندگی انسان است که گاهی خود به دنبال آن می رود و گاهی آن به سراغ او می آید. گرچه بعضی از مفسران کلمه معایش را تنها تفسیر به زراعت و گیاهان و یا خوردنی ها و نوشیدنی ها کرده اند، ولی پیدا است که مفهوم لغت کاملا وسیع است و تمام وسائل حیات را شامل می شود.

مفسران در جمله «من لستم له برازقین» گفته اند: خداوند می خواهد مواهب خویش را هم درباره انسان ها و هم درباره حیوانات و موجودات زنده ای که انسان توانایی تغذیه آن ها ندارد بیان کند.

بررسی زندگی امام علی (ع) نشان می دهد که آن حضرت در دوران 25 سال فاصله از امور حکومتی، بیش تر وقتشان را به باغداری و کشاورزی و کارهایی مربوط به آن نظیر حفر چاه و قنات می گذراندند.

اخبار و روایات متعدد تاریخی نشان می دهد که مهم ترین و اصلی ترین منبع مالی امام موسی کاظم (ع) کشاورزی بوده است.

«علی بن ابی حمزه» می گوید: امام کاظم (ع) را دیدم که در زمین کشاورزی خود کار می کرد و عرق می ریخت. عرض کردم: قربانت گردم! پس کارگران کجا هستند؟ فرمود: ای علی! بهتر از من و پدرم در این زمین با بیل کار می کردند. عرض کردم: آنان را معرفی نما! حضرت فرمود: رسول خدا (ص)، امیرالمؤمنین (ع) و پدرانم همه با دست خود کار می کردند. کشاورزی شغل پیامبران خدا و جانشینان آنان و مردان شایسته است.(محمدباقر مجلسي، پيشين، ج 48، 115)

امام صادق (ع) در این باره می فرماید: «کان امیرالمؤمنین یکتب و یوصی بفلاحین خیرا؛

امیرالمؤمنین علیه السلام همیشه به عمال و كارمندانشان سفارش كشاورزان را می نمودند.» (شیخ حر عاملی، پیشین، ج 13، ص 216)

درباره ارزش زمین امام علیه السلام می فرمایند: «فانكم مسؤولون حتی عن البقاع و البهائم؛

شما، حتی در مورد زمین ها و چهارپایان، مسؤولید.» (نهج البلاغه، خطبه 167)

امام موسی کاظم (ع) از کشاورزان و تولید کنندگان مدینه زیاد حمایت می کرد، شخصی می گوید: در نزدیکی مدینه صیفی کاری داشتم. موقعی که فصل برداشت محصول نزدیک می شد، ملخ ها آن را نابود کردند. من خرج مزرعه را با پول دو شتر بدهکار بودم. نشسته بودم و فکر می کردم. ناگهان امام موسی بن جعفر (ع) را دیدم که در حال عبور از آن جا بود و مرا دید، فرمود: چرا ناراحتی؟ عرض کردم: به خاطر این که ملخ ها کشاورزی مرا نابود کرده اند. حضرت فرمود: چه قدر ضرر کرده ای؟ عرض کردم: یک صد و بیست دینار با پول دو شتر. حضرت به غلام خود فرمود: یک صد و پنجاه دینار به او بده سی دینار سود به اضافه اصل مخارج و دو شتر هم به وی تحویل بده! آن مرد می گوید: وقتی این کمک را تحویل گرفتم، عرض کردم: وارد زمین من شوید و در حق من دعا کنید. حضرت وارد زمین شد و دعا کرد، سپس از رسول خدا (ص) نقل کرد و فرمود: از بازماندگان مشکلات محکم نگه داری کنید.(تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج 15، ص 16)

امام علی (ع) با کلنگ زمین را می کند و آن را شیار و آبیاری می کرد و بارهای هسته ی خرما را روی شانه می گذاشت و به صحرا می برد و بر زمین می فشاند و اگر یک دانه ای از آن بر زمین می افتاد، خم می شد و آن را بر می داشت و می فرمود: امروز هسته است و فردا خرما . (برقعی قمی، جلوه ی حق در سیرت مولای متقیان امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام، ص 55)

حضرت علی علیه السلام در طول عمر خویش علاوه بر رسالت زمامداری و امامت به کارهای زراعت و باغبانی می پرداخت و درآمد آن را صرف فقرا و یتیمان و اقشار پایین جامعه می نمود.

از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «حضرت علی علیه السلام با بیل زدن زمین را آباد ساخت و با درآمد خود هزار برده آزاد نمود.»(محمدباقر مجلسی، ج 41، ص 37)

مطالب مرتبط:

• سومین معصوم حضرت علی بن ابیطالب (ع)
• سیره صادقی (ع)
•  سخنانی از حضرت علی (ع)
• نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر
• زکات گرفتن علی (ع)
• سخنانی از حضرت علی (ع)