ده سالگی دختران سنی متفاوت برای هر دوی والدین و دختران است. تغییرات جسمانی در حین بلوغ، احساس عجیب و ناآشنایی برای نوجوانان ایجاد می کند.
این احساس به ویژه برای دخترانی که به سن قاعده شدن نزدیک می شوند، بیشتر است. برای یک دختر، اولین قاعدگی (پریود) نشانه ی یک مرحله مهمی از زندگی و نشانه ی خانم و زن شدن است. اما در او احساس گیجی و ترس ایجاد می کند به ویژه اگر او مشکلاتی مانند قاعدگی نامنظم یا سندروم پیش از قاعدگی (PMS) را نیز داشته باشد.
سندروم پیش از قاعدگی یا PMS
چند نشانه در بین زنان قبل از قاعدگی شایع است مثل اندکی نفخ یا دردناکی سینه قبل از قاعدگی. اما زنانی که PMS دارند موجی از علایم فیزیکی و روحی را تجربه می کنند که در نیمه دوم سیکل قاعدگی شروع می شود و بعد از شروع قاعدگی پایان می یابد.
PMS شامل علایم جسمانی و روحی زیادی است مثل:
- جوش صورت و پوست
- نفخ
- كمردرد
- دردناکی سینه
- سردرد
- یبوست
- اسهال
- میل به غذا خوردن
- احساس افسردگی
- زود رنجی و اضطراب
PMS معمولا در بدترین حالت، چهار روز قبل از قاعدگی شروع می شود و دو یا سه روز بعد از قاعدگی از بین می رود. PMS در هر زمانی از سن باروری زن می تواند اتفاق بیفتد. نه همه و تنها برخی از این زنان بدترین نشانه های PMS را با پیرتر شدن و نزدیک شدن به یائسگی تجربه می کنند.
اگر چه که علت دقیق PMS مشخص نیست ولی به نظر می رسد به خاطر تغییرات سطح هورمون ها در بدن و تغییر سطوح شیمیایی در مغز باشد. در طی نیمه دوم سیکل قاعدگی، مقدار هورمون پروژسترون در بدن افزایش می یابد. سپس حدود 7 روز قبل از قاعدگی، سطوح هر دو هورمون پروژسترون و استروژن شروع به افت می کند.
بدن برخی دختران به این تغییر هورمونها حساس تر از دیگران است. اگر علایمی از PMS که در بالا گفته شد در دخترتان شدید باشد و یا مانع فعالیتهای طبیعی او شد، با پزشک مشورت کنید.
گرفتگي عضلات
بسیاری از دختران درد شدید شکمی در طی اولین روزهای پریودشان (قاعدگی) دارند. این به علت عمل پروستاگلاندین است، یک ماده شیمیایی در بدن که ماهیچه صاف در رحم را منقبض می کند. این انقباضات غیر ارادی از کم به شدید و خیلی شدید متغیر است.
خبر خوب اینکه انقباضات معمولا تنها چند روز طول می کشد. از پدهای حرارتی استفاده کنید که به تسکین درد کمک می کنند. خوردن ایبوپروفن 2 تا 3 روز قبل از شروع پریود می تواند کمک کننده باشد. اگر انقباضات با مراقبت های خانگی بهتر نمی شود، یا شخص را از کارهای معمول خانه و مدرسه بازداشته است، به پزشک مراجعه کنید.
قاعدگی های نامنظم
بدن دختر معمولا سیکل های نامنظم قاعدگی را 2 تا 3 سال بعد از شروع پریودش تجربه می کند. در این مدت، بدن ریزش هورمونهای بلوغ را تنظیم می کند. منظم شدن قاعدگی از دختری تا دختر دیگر متفاوت است. طول سیکل های ماهانه در زنان جوان 28 روز است که در برخی به 24 روز کوتاه می شود و در برخی تا 38 روز به طور می انجامد.
تغییر سطح هورمون ها ممکن است بر طول زمان پریود تاثیر بگذارد که از چند روز تا یک هفته را تجربه کند. گاهی دو پریود خیلی به یکدیگر نزدیک می شود یا متناوبا یک بار خونریزی سنگین و یک بار خونریزی سبک از یک ماه به ماه دیگر را تجربه می کند.
اگر پریود دخترتان بعد از سه سال منظم نشد یا بعد از چندین پریود منظم، یک قاعدگی غیر منظم داشت با پزشک مشورت کنید. اگر هر یک از این مشکلات را داشتید، سیکل ها کمتر از 24 روز و یا بیشتر از 38 روز است و یا سه ماه بدون پریود بوده است، پزشک را در جریان بگذارید.
تاخیر در نخستین قاعدگی
دختران با سرعت متفاوتی به بلوغ می رسند. اولین قاعدگی در برخی در 9 یا 10 سالگی اتفاق می افتد. برخی تا سنین نوجوانی پریود نمی شوند. بنابراین اگر دخترتان دیر به بلوغ رسید دلیل بر این نیست که غیر طبیعی باشد.
ژنتیک در زمان بلوغ دختران نقش مهمی ایفا می کند. معمولا در سنینی که مادر یا مادربزرگشان برای اولین بار قاعده شده است آنها هم چنین خواهند بود. برخی از نژادها زودتر به بلوغ می رسند مثلا دختران آفریقایی – آمریکایی زودتر از دختران هند و اروپايي پریود می شوند.
اگر دخترتان تا سن 15 سالگی پریود نشد، یا سه سال بعد از شروع بلوغ و بزرگ شدن سینه ها، هنوز پریود نشده، به پزشک مراجعه نمایید.
مشکلاتی که باید به آن ها اهمیت داد
اگرچه بیشتر مشکلات پریود، بی ضرر هستند، ولی چند شرایط می تواند مهم باشد و نیاز به دارو درمان دارد که شامل موارد زیر است:
فقدان قاعدگی
دخترانی که تا 15 سالگی و یا سه سال بعد از شروع نشانه های بلوغ، پریود نمی شوند. این حالت معمولا به علت مشکل ژنتیکی، عدم تعادل هورمون یا مشکل در ایجاد غدد تناسلی است.
عدم توازن هورمون می تواند منجر به فقدان قاعدگی ثانویه شود، این در حالی است که دختر پریود طبیعی را دارد ولی ناگهان برای بیش از 6 ماه قاعده نمی شود و یا سه ماه از سیکل های معمولش گذشته است.
از آن جایی که بارداری، شایع ترین علت فقدان قاعدگی ثانویه است، که شخص با عقب افتادن پریودش بایستی تست بارداری دهد. اما یک دختر با عدم توازن هورمون ها دچار فقدان قاعدگی می شود علاوه بر این ها علت های زیر نیز سبب فقدان قاعدگی اولیه و ثانویه می شوند:
- استرس
- کاهش یا افزایش زیاد وزن
- بی اشتهایی
- توقف قرص های کنترل بارداری
- بیماری های تیروئید
- شرایط دیگری که روی سطح هورمون ها اثر می گذارد.
ورزش خیلی زیاد (اغلب در ورزش هایی مثل دو، بالت، يخ بازي نمايشي، یا ژیمناستیک) همراه با رژیم غذایی ضعیف می تواند منجر به فقدان قاعدگی شود. چرا که دختر ممکن است وزن خیلی زیادی را از دست دهد یا در طی پریودهای بنیادی و مهم رشدش، وزنی اضافه نکند.
این حالت شامل کلاس های معمول ژیمناستیک یا تیم های ورزشی مدرسه نمی شود حتی اگر تمرینات بیشتر باشد. ورزش خیلی زیاد که پریود را عقب می اندازد در حالی است که دختر چندین ساعت در روز و بیشتر روزهای هفته، ورزش شدید انجام دهد و ویتامین ها و کالری و مواد معدنی کافی به بدنش نرسد.
خونریزی غیر نرمال رحمی
خونریزی غیر نرمال رحمی (AUB) زمانی است که پریود خیلی سنگین باشد و طولانی تر از حالت نرمال است و یا به طور منظم نمی آید. AUB نیاز به درمان ندارد.
بیشترین علت AUB به خاطر عدم تعادل بین سطح استروژن و پروژسترون در بدن است که اجازه می دهد لایه داخلی رحم، آندومتریوم، ساخته شود. این حالت باعث پریود زود یا دیررس می شود و زمانی که پریود می شوید این آندومتریوم ضخیم سبب خونریزی خیلی شدید می شود.
دختری که خونریزی شدید دارد پد بهداشتی یا تامپون او هر یک تا سه ساعت لبریز از خون می شود. یا طول زمان پریود بیش از 7 روز است. این خونریزی سنگین یا طولانی ممکن است دختر را نگران کند که در مکان های عمومی مثل مدرسه و اجتماع چگونه آن را مدیریت کند.
چون بسیاری از نوجوانان، به عدم تعادل هورمون در طی بلوغ اهمیت نمی دهند، بیشتر دختران نوجوان، پریودهای سنگینی دارند. اما در برخی نمونه ها، خونریزی سنگین قاعدگی به علت مشکلات زیر است:
- فیبروم یا پولیپ در رحم
- مشکلات تیروئید
- اختلال در لخته شدن خون
- تورم، سوزش یا عفونت واژن یا دهانه رحم
بنابراین در صورت طولانی شدن پریود بیش از 7 روز یا شدید بودن آن، با پزشک مشورت کنید.
قاعدگی دردناک
دو نوع قاعدگی دردناک وجود دارد که در این بین، درس مدرسه، مطالعه یا خواب او را تحت تاثیر قرار می دهد:
قاعدگی دردناک اولیه که در نوجوانان خیلی شایع است و به علت بیماری یا مشکلی نیست. متهم اصلی پروستاگلاندین است که سبب انقباض یا گرفتگی ماهیچه ای می شود. برخی گرفتگی ها ملایم و ضعیف است اما مقدار زیاد پروستاگلاندین می تواند منجر به تهوع، استفراغ، سردرد، پشت درد، اسهال و گرفتگی شدید شود. خوشبختانه این علایم برای یک یا دو روز ادامه دارد.
قاعدگی دردناک ثانویه دردی است که به علت برخی شرایط فیزیکی مثل پولیپ ها و فیبروم در رحم، آندومتریوز، بیماری التهابی لگن یا آدنومیوزیز است.
داشتن گرفتگی عضلات به مدت یک یا دو روز در ماه طبیعی است، ولی اگر دخترتان علایم شدید و گرفتگی هایی دارد که او را از فعالیت های نرمال روزانه باز می دارد و یا بیش از سه روز به طول می انجامد به پزشک مراجعه کنید.
آندومتریوز
در این بیماری، بافت رحمی که در حالت طبیعی در رحم یافت می شود، شروع به رشد در خارج از رحم در تخمدان ها، لوله های فالوپ یا دیگر بخشهای حفره های لگنی می کند. این می تواند علت خونریزی غیر طبیعی، قاعدگي دردناك، درد کلی لگن و درد قسمت تحتانی پشت شود.
درمان مشکلات قاعدگی
پزشک چندین سوال از شما میکند و چند آزمایش فیزیکی مثل آزمایش لگنی، تست خون یا ادرار از بیمار می گیرد تا تشخیص دهد که آیا پریود او نیاز به درمان دارد یا نه. اگر مشکل ساختاری بود نیاز به سونوگرافی یا سی تی اسکن است.
رشد پولیپ یا فیبروم ها اغلب قابل خارج کردن است و آندومتریوز با دارو درمانی یا جراحی درمان می شود. اگر مشکل عدم توازن هورمون ها باشد، پزشک هورمون درمانی با قرص هایی مانند قرص جلوگیری از بارداری را پیشنهاد می کند. شرایطی مانند اختلالات لخته شدن خون یا تیروئید نیز نیاز به درمان دارد.
برای دردهای قاعدگی نیز علت پزشکی وجود ندارد و از داروهای ضد التهابی مثل ایبوپروفن استفاده می شود که غالبا موثر می افتد.
چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک است
اغلب مشکلات قاعدگی سبب هراس و اضطراب نمی شود تا نیاز به مراجعه به پزشک باشد. این مطلب صحت دارد که سیکل نرمال در دختران تغییر می کند.
دخترتان را نزد پزشک ببرید اگر او شرایط زیر را دارد:
تا 15 سالگی پریود نمی شود و یا بعد از سه سال قاعدگی هنوز سیکلهای منظمی ندارد. در این مورد بیشترین علت شایع، عدم تعادل هورمونهاست که اغلب درمان می شود اما شاید مربوط به دیگر مشکلات پزشکی باشد.
پریود شدن او متوقف می شود و یا بی قاعده پریود می شود در حالی که قبلا سیکل منظمی داشته است. پزشک می خواهد بداند سیکل های او کمتر از 24 روز یا بیشتر از 38 روز است، یا بعد از اولین بار قاعده شدن، برای سه ماه پریود نمی شود.
پریود های سنگین یا طولانی دارد به خصوص اگر خیلی اوقات پریود می شود. در این نمونه ها از دست دادن خون زیاد، سبب کم خونی کمبود آهن می شود. همین طور خونریزی سنگین می تواند نشانه رشد رحم، مشکلات تیروئیدی، عفونت یا مشکلات لخته شدن خون باشد.
پریودهای خیلی دردناک دارد. داشتن انقباضات برای یک یا دو روز طبیعی است اما اگر دخترتان از فعالیتهای روزمره خود ناتوان شده ست یا انقباضات برای بیش از سه روز به طول انجامیده، به پزشک مراجعه نمایید. شاید مشکلاتی مثل آندومتریوز، علت درد باشد.
برای احساس بهتر به دخترتان کمک کنید
زمانی که دخترتان باور بدی از قاعدگی نامنظم یا سندروم پیش از قاعدگی (PMS) یا انقباضات دارد. به او کمک کنید تا راحت تر با این مساله کنار آید. به او پیشنهاد کنید که:
- قبل از قاعدگی، دختر خود را با قاعدگی و این که یک امر طبیعی و مهم در زندگی هر زنی است، آشنا کنید
- طرز استفاده از نوار بهداشتی، پد و تامپون را به دختر خود آموزش دهید
- یک رژیم متعادلی از میوه ها و سبزیجات تازه داشته باشد
- مصرف نمک و مواد کافئین دار را کاهش دهد چرا که نمک باعث جذب آب بدن می شود و مواد کافئین دار، اضطراب و بی قراری او را بیشتر می کند
- غذاهایی حاوی کلسیم مصرف کند که شدت علایم PMS را کاهش می دهد
- از داروهای بدون نسخه مثل استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد انقباضات، سردرد یا پشت درد استفاده کند
- پیاده روی یا دوچرخه سواری کند تا استرس و درد کاهش یابد.
- دوش آب گرم بگیرد یا یک کیسه یا بطری محتوی آب گرم را زیر شکم خود قرار دهد تا احساس بهتری به او دست دهد.
اگر به پریودهای دخترتان توجه دارید و او احساس می کند که شما در مسایل او دخالت می کنید، با پزشک مشورت کنید تا شما را مطمئن سازد که مشکلی وجود ندارد. اغلب درمان با قرص های جلوگیری از بارداری می تواند بسیاری از علایم پریودهای آزار دهنده را تخفیف دهد.
مهم است که با دختر خود صحبت کنید و از او بخواهید که در مورد بخش های ناراحت کننده و آزار دهنده قاعدگی با شما صحبت کند که بسیاری از این موارد با گذشت زمان بهتر می شوند. می بینید که زمانی او بدخو و ناراحت است. برایش توضیح دهید که هیچ کس در طول زندگی خود بدون تغییر باقی نمی ماند.
ترجمه: سمیه مظفری