در حالی که صیادان استان‌های شمالی ایران خود را برای پهن‌کردن ‌تورهایشان آماده می‌کنند، آلودگی دریای خزر منجر به کاهش صید ماهی شده است. چاه‌های نفت، فاضلاب و پساب‌های کارخانه‌های پنج کشور دریای خزر را آلوده می‌کنند.

هر سال از نیمه دوم مهرماه جنب‌وجوش حدود ۱۰ هزار ماهیگیر در قالب ۱۲۰ شرکت تعاونی سواحل استان‌های شمالی گیلان، مازندران و گلستان را فرا می‌گیرد.
بر اساس اعلام رسمی شیلات ایران، فصل صید ماهیان استخوانی دریای خزر در استان‌های شمالی هر سال از نیمه دوم مهر آغاز می‌شود و تا اواخر فروردین سال بعد ادامه می‌یابد. در دریای خزر بالغ بر ۱۵ گونه ماهی استخوانی زیست می‌کنند که در این میان سه گونه ماهیان “سفید”، “کفال” و “کپور” بیشترین میزان صید را به خود اختصاص می‌دهند.

تورها خالی‌ شده‌اند

در سال‌های اخیر روند صید ماهی در دریای خزرکاهش یافته است. در حالی که رئیس اتحادیه صیادی پره مازندران در سال ۱۳۹۱ از کاهش حدود چهار درصدی صید ماهی‌های استخوانی از دریای خزر در حوزه این استان خبر می‌داد، علی اصغر مجاهد، معاون صید و بنادر سازمان شیلات در سال ۱۳۹۴ گفته اند، از صید ۳۲ هزار و ۶۱۷ تن ماهی استخوانی و کلیکا از دریای خزر خبر داد که در مقایسه با سال ۱۳۹۳ کاهشی ۳۴ درصدی نشان می‌داد.
در سال ۹۵ نیز مختار آخوندی، مدیر کل دفتر امور صید و صیادی سازمان شیلات ایران اعلام کرد که “علیرغم دوبار تمدید مهلت صیادی، صید ماهی با کاهش ۱۱ درصدی روبرو بوده است”.
ارسلان قاسمی، مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان ایران، با اشاره به تاثیر آلودگی دریای خزر بر روند صید، عنوان کرد: «به هر حال آلودگی محیط، مسائلی را بوجود می‌آورد و باعث می‌شود شرایط زیست در دریا برای ماهی‌ها دشوار شود؛ بخاطر همین موضوع هم هست که سالانه با کاهش صید از دریای خزر مواجهیم.»

اقداماتی که نتیجه نمی‌دهند

اقدام‌ کشورهای اطراف دریای خزر یعنی ایران، آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان در زمینه بازسازی و رهاسازی ذخایر، جلوگیری از صید قاچاق و همچنین جلوگیری از آلودگی دریای خزر کافی و هماهنگ نیست.

چاه‌های نفت کشور جمهوری آذربایجان، ناوگان تجاری کشتیرانی، ورود انواع زباله و پلاستیک، فاضلاب و پساب‌های کارخانه‌های ۵ کشور از جمله دلایل آلودگی دریای خزر هستند که اقدامات حمایتی را ناکارآمد می‌کنند.
معاون شیلات مازندران اخیرا یکی از حمایت‌های جدی شیلات ایران از جامعه صیادی شمال را تکثیر مصنوعی ماهیان استخوانی کپور و سفید خواند و گفت: «امسال ۶۵ میلیون قطعه بچه ماهی به صورت مصنوعی و ۲۵ میلیون قطعه نیز به صورت طبیعی رهاسازی شده است.»
با این حال ارسلان قاسمی، مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان ایران تصریح کرد: «پیش‌بینی دقیقی نداریم که صید در سال‌جاری چه میزان خواهد بود؛ اما قطعا با کاهش صید مواجه هستیم.»

خطر نابودی کامل ماهیان خاویار خزر

آن‌طور که مدیر امور ماهیان خاویاری گلستان گفته ذخایر گران‌بهای ماهیان خاویاری طی دو دهه اخیر به ویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از سال ۱۹۹۱به شدت آسیب دیده، به‌نحوی که تا ۱۰۰ برابر صید آن‌ها در دریای خزر کاهش یافته است.

عمق دریای خزر در شمال آن ده متر و در بخش جنوبی آن یعنی در سواحل ایران حتی به هزار متر می‌رسد. جریان آب دریا نیز از سمت شمال غربی به جنوب شرقی است. عوامل طبیعی باعث شده که بخش جنوبی دریای خزر یعنی سواحل ایران به زیستگاه ماهیان خاویاری تبدیل گردد.
ایران با توجه به برخورداری از زیستگاه عمده‌ی ماهیان خاویاری نقش ممتازی در تولید خاویار دنیا دارد.
خاویار ایران شهرت جهانی دارد و یکی از گران‌ترین محصولات غذایی دنیا به حساب می‌آید.
اخیرا محمود حجتی وزیر کشاورزی دولت حسن روحانی هشدار داد: «ذخایر ماهیان خاویاری در خزر هرسال کمتر شده و نزدیک به صفر رسیده است.»
وزیر کشاورزی ادامه داد: «امکان برداشت ماهیان خاویاری از دریای خزر امکان‌پذیر نیست و این در حالی‌ست که خاویار خزر خاستگاه خاویار دنیاست.
صید غیرمجاز از جمله مهم‌ترین خطراتی است که ماهیان خاویار خزر را تهدید می‌کند.
ماهیان خاویار برای تکثیر طبیعی باید به رودخانه‌های آب شیرین مراجعه کنند. هنگامی که ماهیان خاویار هر سال از اواخر بهمن تا اواسط اردیبهشت به رودخانه‌های آب شیرین می‌‌روند بهترین فرصت برای صیادان غیرمجاز فراهم می‌‌شود تا ماهیان خاویار را به صورت غیرقانونی صید کنند.
در همین زمینه مدیرکل شیلات مازندران گفت: «با توجه به اینکه ماهیان برای تکثیر طبیعی باید به رودخانه های آب شیرین مراجعه کنند، مورد هجوم صیادان غیرمجاز قرار می گیرند و این خطر همواره وجود دارد.»