آشنایی با گیاه خوشبوی محبوبه شب – گیاهان آپارتمانی

نام علمی: Cestrum parqui L’Hér

نام فارسی: محبوبه شب

خانواده: بادنجانیان

نام های دیگر: یاس شب، یاسمن برگ بیدی، یاسمن شیلی، توت سمی سبز.

خاستگاه: بومی آمریکای جنوبی (به عنوان مثال برزیل، بولیوی، شیلی شمالی و مرکزی، پرو، پاراگوئه، اروگوئه و آرژانتین شمالی و مرکزی).

کشت: محبوبه شب به عنوان یک گیاه زینتی همیشه سبز به طور گسترده در باغ ها پرورش داده می شود. هر چند دیگر یک گیاه محبوب باغ نیست، اما هنوز هم ممکن است در باغ های قدیمی وجود داشته باشد.

زیستگاه: محبوبه شب در مناطق وسیعی از علفزارها در مناطق معتدل گرم و نیمه گرمسیری تا گرم در حاشیه نهرهای آبی (یعنی زیستگاه های ساحلی) می روید. هم چنین در پارک ها، باغ های قدیمی، مناطق جنگلی، مراتع و در کنار جاده ها یافت می شود.

مشخصات ظاهری محبوبه شب

محبوبه شب نوعی درختچه چوبی، هرز، برگ ریز یا نیمه سبز با یک یا چند ساقه سبز شکننده است و به سرعت رشد می کند. این گیاه در انتهای شاخه های کوچک خود، گل های زرد-سبز کوچک، لوله ای شکل خوشبو ، 2.5 سانتی متر طول گل از اواخر بهار تا پاییز را تولید می کند و  گزارش شده که تمام قسمتهای این گیاه بسیار سمی است.

محبوبه شب، بوته ای و به صورت قائم رشد می کند. دارای شاخه های بسیار و معمولاً بین 1 تا 3 متر قد رشد می کند، اما گاهی اوقات تا ارتفاع 5 متر نیز می رسد. این گیاه تمایل دارد به صورت دسته ای و انبوه رشد کند و از طریق مکنده ها پخش شوند.

گل محبوبه شب

• گلبرگ ها در طول شب بوی خوبی از خود منتشر می کنند که علت نام گذاری این گیاه همین است. محبوبه شب اگر شرایط در گلدان مساعد باشد، در تمام سال گل می دهد.

گل ها در نوک شاخه ها به صورت دسته ای می رویند. هر گل بر روی ساقه ای بسیار کوتاه به طول حدود نیم میلی متر می رویند. آن ها گلبرگ های زرد یا سبز مایل به زرد دارند (با افزایش سن قهوه ای مایل به زرد) که به یک لوله بلند (12 تا 25 میلی متر طول و 3 تا 5 میلی متر عرض) با پنج لوب مثلثی (طول 3 تا 6 میلی متر) در نوک متصل می شوند. گل هایی که در نزدیکی پایه این دسته ها به وجود می آیند ممکن است در زیر آن ها برگ های نازکی وجود داشته باشد. گل دهی در طول سال رخ می دهد، اما به ویژه در طول بهار فراوان است.

• گل های لوله ای شکل آن به صوت دسته ای و به رنگ زرد یا زرد مایل به سبز کوچک، لوله ای شکل خوشبو، 2.5 سانتی متر طول گل از اواخر بهار تا پاییز را تولید می شود. این گل ها به شکل بسیار کشیده (12 تا 25 میلی متر طول و 3 تا 5 میلی متر عرض) با پنج لوب مثلثی (طول 3 تا 6 میلی متر) در نوک شاخه های کوچک به وجود می آید و در ادامه دسته هایی از نوعی توت های کوچک، سیاه یا بنفش سیاه به طول 10 تا 15 میلی متر، تخم مرغی شکل از تابستان تا پاییز تولید می شود.

ساقه و برگ محبوبه شب

• محبوبه شب، بوته ای به صورت قائم و بسیار شاخ و برگ دار (به طول 1 تا 3 متر) با ساقه و برگ های سبز روشن و متناوب که هنگام خرد شدن برگ بوی نامطبوع شبیه لاستیک دارند.

• برگ های مرتب آن به صورت نواری و حاشیه های موج دار تا حدودی دراز و باریک هستند.

شاخه های جوان غالباً نازک و مایل به رنگ سبز هستند. ساقه های قدیمی چوبی و خاکستری لکه دار می شوند و گاهی نیز در پایه گیاهان بالغ پوستی ناهموار ایجاد می شود.

برگ ها به صورت متناوب چیده شده و روی ساقه های کوتاه (یعنی دمبرگ) به طول 3 تا 12 میلی متر می رویند. تیغه های برگ (به طول 2 تا 14 سانتی متر و عرض 5 تا 40 میلی متر)  به شکل تخم مرغ باریک یا به صورت بلند و نیزه ای هستند. برگ ها نوک تیز و حاشیه آن ها یکپارچه یا موج دار است. ساقه و برگ های این گونه هنگام خرد شدن یا ساییدگی و کوفتگی، بوی نامطبوع می دهد.

میوه محبوبه شب

میوه های محبوبه شب، تخم مرغی شکل یا توت های بیضی شکل (به طول 10 تا 15 میلی متر و عرض 6 تا 10 میلی متر) هستند. این میوه ها در جوانی سبز هستند و با بالغ شدن، براق سیاه یا بنفش – سیاه می شوند. هر توت حاوی چند دانه منشوری (به طول 3 تا 4 میلی متر) است که به رنگ سبز تیره یا مایل به قهوه ای است.

نگهداری از گیاه محبوبه شب

گلدان محبوبه شب باید زهکشی خوبی داشته باشد و خاک نرم و مرغوب ترکیبی از پیت ماس، کمپوست و خاک باغچه برای این گل مناسب است. به منظور تامین مواد مغذی خاک می‌توانید خاک سطحی و قدیمی را با خاک تازه تعویض کنید.

محبوبه شب نیاز به رطوبت متوسط دارد که در روزهای گرم سال باید با آب پاشی بر روی گیاه این رطوبت را تامین کنید.

هر گاه سطح خاک خشک شد آن را آبیاری کنید.

محبوبه شب نیاز به نور زیادی دارد و در آپارتمان بهتر است در کنار پنجره جنوبی باشد.

این گیاه در مناطق معتدل گرم تا نیمه گرمسیری بهترین رشد را دارد. بنابراین گرما را دوست دارد.

بهتر است ماهی یک مرتبه با کودهای دارای فسفات آمونیوم و یا کود مخصوص گلدهی آن را تقویت کنید.

رشدساقه ها و برگ های محبوبه شب نامنظم است و به هرس منظم نیاز دارد. به منظور انجام این کار می‌توانید در پایان گلدهی، هرسال شاخه های خشک و برگ های ضعیف و زرد را از انتها بچینید.

تا وقتی که ریشه های گیاه از کف گلدان خارج نشده باشند، گلدان را تعویض نکنید.

تولید مثل و پراکندگی گیاه محبوبه شب

این گیاه بیشتر از طریق بذر تولید مثل می کند، بلکه از طریق مکنده های ریشه نیز به صورت رویشی گسترش می یابد.

میوه های کوچک و سیاه محبوبه شب برای پرندگان بسیار جذاب است که نقش مهمی در پراکندگی بذر دارند و بذرها از طریق سرگین (مدفوع) پرندگان پخش می شود. نهال ها اغلب در زیر درختانی که محل نشست پرندگان هستند، در امتداد نرده ها و در نهرها رشد می کنند. بنابراین دانه ها بیشتر توسط پرندگان و حیوانات دیگر پراکنده می شوند، اما گاهی توسط آب یا از طریق  زباله های باغی ریخته شده نیز پخش می شوند. هم چنین می تواند از قطعات ریشه ای گسترش یابد.

اثرات زیست محیطی محبوبه شب

گیاه محبوبه شب در نقاطی از دنیا به عنوان گیاه هرز یا تهاجمی محسوب می شود. در استرالیا این گیاه به عنوان یک علف هرز تهاجمی خطرناک برای دام ها (به ویژه گاو) در نظر گرفته می شود که ممکن است آن را ناخواسته یا در هنگام کمبود غذاهای دیگر بخورند که اغلب منجر به مرگ می شود. ریشه، ساقه، برگ و میوه محبوبه شب برای دام ها، حیوانات اهلی و انسان بسیار سمی است و تلفاتی گزارش شده است.

استفاده دارویی از محبوبه شب

این گیاه حاوی آلکالوئیدهای سمی است. این دارو در طب سنتی برای درمان تومورها و بواسیر مورد استفاده قرار می گیرد و دارای خاصیت عرق آوری، ملین و ضد اسپاسم است. جوشانده یا دم کرده گیاه نیز در مواردی از تب متناوب موثر بوده است. طب سنتی معتقد است ضماد تهیه شده از گیاه در ترکیب با بادنجان تاجریزی و ساقه های خرد شده انگور، خواص ضد التهابی دارد.

ترجمه: سمیه مظفری