گذشته از اینکه از مناظر طبیعی عکس بگیرید یا اشیاء بی جان سوژه عکاسی شما باشند می دانید که عکاسی هنر به تصویر کشیدن زندگی پویاست. مردم همیشه در حال حرکت هستند – حالت چهره آنها مدام در حال تغییر است، نگاه آنها از این سو به آن سو می رود، راه می روند، گاهی به چیزی که برایشان قبلاً جالب بوده است بی علاقه یا بی تفاوت می شوند. اگر می خواهید آن کسی باشید که لحظه ها را شکار می کند باید به اندازه کافی سریع باشید. و این برای یک عکاس به این معناست که زمان زیادی برای انجام تنظیمات مختلف روی دوربین ندارد.

بر خلاف تصور عموم برای اینکه لحظه ها را شکار کنید نیازی نیست که همه تنظیمات را به دوربین بسپارید و آنرا روی حالت اتومات قرار دهید. به همین دلیل هم کارخانه های سازنده دوربین قابلیتی برای دوربین بین حالت تمام اتوماتیک و کاملاً دستی قرار داده اند. اما برای این منظور باید چه تنظیماتی روی دوربین انجام شود و این حالت چه نام دارد؟

وقتی که با دوربین جدیدی کار می کنید پس از مدتی متوجه می شوید که در وضعیت اتومات دوربین پاسخگوی همه نیاز های شما نیست. مثلاً ممکن است نویز تصاویر شما فقط به خاطر اینکه آیزوی بیشتری توسط دوربین به صورت خودکار انتخاب شده است بیشتر شده است. یا ممکن است بخواهید عکسی بگیرید که عمق میدان کمتری در تصویر داشته باشید، اما دوربین به صورت خودکار شماره f بالاتری انتخاب می کند و پشت زمینه دورتر به نظر می رسد. اما با همه این تفاسیر باز هم نمی خواهید دوربین را روی حالت کاملاً دستی قرار دهید و وقت خود را برای انجام چنین تنظیماتی تلف نمایید.

خوب اگر آنچه توصیف کردم مشکل شما هم هست بهتر است قبل از ورود به دنیای تنظیمات کاملاً دستی مود p یا program را امتحان کنید. بسته به دوربین شما این مود به شما اجازه چند تنظیم ساده را می دهد. و دیگر نیازی نیست همه چیز را برای یک عکس تنظیم کنید.

اما مود p یا پروگرام چه می کند؟

مود p در بیشتر دوربین ها به شما اجازه می دهد حداقل چهار تنظیم اصلی را انجام دهید:

1- با مود p می توانید فلاش دوربین را کنترل کنید. این یکی از مهمترین امکانات به خصوص در نور کم است به عنوان یک قانون کلی، فلاش باید فقط در صورتی استفاده شود که هیچ کار دیگری نتوان انجام داد. یا بعضی مواقع می خواهید از فلاش برای کم کردن اثر سایه ها استفاده کنید اما در وضعیت اتومات دوربین چنین چیزی را تشخیص نمی دهد (مانند وقتی که می خواهید از شخصی عکس بگیرید که پشت به نور خورشید ایستاده است و صورت او تاریک دیده می شود.) بنابراین بد نیست تا از بدین وسیله گاهی اوقات فلاش را روشن کنید یا مانع از عملکرد آن شوید. همچنین مود p به شما اجازه می دهد نوع فلاش را هم مشخص نمایید مثلاً فلاش را برای کاهش اثر قرمزی چشم در عکاسی پرتره تنظیم نمایید.

2- می توانید آیزو را به صورت دستی تنظیم نمایید. آیزو یک استاندارد صنعتی است که در حقیقت همان حساسیت فیلم در دوربین های آنالوگ قدیمی بوده است، اما اکنون به عنوان معادل دیجیتالش به کار می رود و چیزی نیست جز حساسیت به نور در سنسور دوربین های دیجیتال. هر چه عدد آیزو یا ISO بیشتر باشد دوربین شما حساسیت بیشتری به نور خواهد داشت و به شما اجازه می دهد در محیط تاریک تری عکس بگیرید. اما این حساسیت بیشتر عوارض جانبی هم دارد و آن افزایش نویز در تصویر است. در بیشتر دوربین ها افزایش نویز تا زمانیکه آیزو را روی اعداد بزرگتر از 1600 قرار می دهید ملموس نیست. و در دوربین های DSLR تا زمانیکه ایزو شما بیش از 3200 یا 6400 باشد افزایش نویز ملموس نیست. طبق تجربه شخصی خودم همیشه به این نتیجه رسیده ام که برای اینکه سطح نویز از میزان قابل قبولی تجاوز نکند نباید عدد آیزو را بالاتر از عدد بالای ماقبل آخر قرار داد. البته باز هم این یک قانون دقیق نیست و بسته به دوربینی که از آن استغاده می کنید متفاوت است. انتخاب آیزو در حقیقت یک مصالحه بین نویز و حساسیت به نور است.

وقتی که دوربین در حالت اتومات قرار دارد دوربین ایزو را با تغییر سرعت شاتر و گشادی لنز جبران می کند که در مواردی سبب افزایش نویز می شود. اما مود P به شما این امکان را می دهد تا با انعطاف پذیری بیشتر نسبت به تنظیم این مقادیر اقدام نمایید. و البته می دانید که اگر بخواهید جلوه مات به عناصر متحرک تصویر بدهید با مود اتوماتیک تقریباً هرگز نمی توانید چنین عکسی بگیرید چون دوربین به صورت خودکار مقدار آیزو را افزایش می دهد و با تغییر سرعت شاتر مانع مانع از ایجاد این ماتی شود.

3- با استفاده از مود P می توانید میزان پرتوگیری یا exposure را خود انتخاب نمایید. شاید این تابع از دوربین را خیلی استفاده نکنید اما در بعضی مواقع که نمی توان میزان نور را تنظیم کرد با استفاده از این تابع می توانید این کار را انجام دهید به هر حال همه دوربین ها در اندازه گیری نوری که به سمت سنسور می رود خطاهایی دارند و بسیار پیش می آید که عکسی می گیرید که یا شدت نور در آن زیاد است یا بسیار کم و تنظیمات دیگر هم جوابگو نیست در این هنگام با استفاده از این تنظیم می توانید مقدار پرتوگیری را تعیین کنید. به عنوان مثال زمانیکه می خواهید در طبیعتی پوشیده از برف عکس بگیرید احتمالاً لازم خواهد بود تا پرتوگیری دوربین خود را کاهش دهید تا نور شدیدی که به سمت لنز دوربین شما می آید تصویر را خراب نکند.

4 – مود P به شما اجازه می دهد تا توازن سفیدی یا white balance را تنظیم کنید. آیا تا به حال پیش آمده است که پس از دیدن عکس هایی که در خانه گرفته اید متوجه شوید رنگ ها به سمت زرد و نارنجی تمایل پیدا کرده اند؟ این مشکل با عدم تنطیم صحیح white balance بوجود می آید. نور لامپ رشته ای یا همان لامپ های تنگستن یا نور شمع و بسیاری از نور های مصنوعی رنگی دارند که به زردی می زند و در حالت عادی و با چشم خیلی خیلی خود نمایی نمی کند. اما وقتی که در چنین نوری عکاسی می کنید خیلی خودنمایی می کند. البته بیشتر دوربین ها این کار را به صورت خودکار به خوبی انجام می دهند اما بعضی مواقع می خواهید این تنظیمات را به صورت دستی تغییر دهید به خصوص وقتی که دوربین در انتخاب white balance به اشتباه می افتد.

بعضی دوربین ها کنترل های بیشتری در مود P به عکاس می دهند مانند تنظیم سرعت شاتر یا تنظیم دهانه لنز دوربین. زیبایی این تنظیمات این است که شما با ترکیبی از این تنظیمات می توانید سرعت شاتر و دهانه لنزی غیر از آنچه که دوربین تشخیص داده است انتخاب نمایید. و بدین وسیله می توانید دهانه لنز را به گونه ای تنظیم نمایید تا کنترل بیشتری روی عمق میدان در تصویر داشته باشید، یا می توانید سرعت شاتری انتخاب کنید تا از لحظه ها عکس بگیرید یا به اشیاء متحرک جلوه مات بدهید و همه چیز بستگی به خود شما دارد که چه تنظیماتی را انتخاب کنید. با این قابلیت به نظر می رسد که مود های اولویت شاتر و دهانه لنز بی مصرف هستند و دیگر نیازی به آنها ندارید.

بعضی عکاسان، به خصوص آنهاییکه هنر خود را از عکاسی با دوربین های آنالوگ قدیمی آموخته اند به خوبی می توانند دوربین خود را برای گرفتن عکس هایی فوق العاده تنظیم نمایند. اما امروزه با استفاده از فناوری های فوق العاده ای که در اختیار ما قرار گرفته است به نظر می رسد آموختن این همه تنظیمات و قابلیت های دوربین بی فایده باشد اما چرا با استفاده از این فناوری ها عکس هایی متفاوت خلق نکنید که بیننده را به تحسین وا دارد.

علی یزدی مقدم

مطالب مرتبط:

• اهمیت نور ماه در عکاسی شبانه
• نکته هایی در عکاسی از آتش
• استفاده از فلاش در عکاسی ورزشی
• تصویر روشن چهره
• نور پردازی سه نقطه ای
• تميز كردن دوربين
• درخشندگي لنز چيست؟
• راهنماي خريد و استفاده از فيلتر هاي پلارايز