اعمال ماه شوال

شب اوّل ماه شوال شب عید فطر می باشد که از جمله لیالى شریفه است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیاى آن احادیث بسیار وارد شده و روایت شده است که آن شب کمتر از شب قدر نیست و از برای آن چند عمل است.

 اول

 غسل است در وقتى که آفتاب غروب کرد، غسل کند.

‏ دوم

 احیاء آن شب به نماز و دعا و استغفار و سؤال از حق تعالى و بیتوته در مسجد.

 سوم

 آنکه بخواند در عقب نماز مغرب و عشاء و نماز صبح و عقب نماز عید.

 اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ* وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهُ الْحَمْدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ* عَلَى مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَوْلَانَا

چهارم

 آنکه چون نماز مغرب و نافله‌ی آن را خواند، دست‌ها را به سوى آسمان بلند کند و بگوید:

 یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ یَا ذَاالْجُودِ یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ.

 پس به سجده برود و صد مرتبه در سجده بگوید:(أَتُوبُ إِلَى اللَّه(ِ‏ پس هر حاجت که دارد از حق تعالى بخواهد که إن شاء الله تعالى بر آورده خواهد شد. و در روایت شیخ است که بعد از نماز مغرب به سجده رود و بگوید:

 یَا ذَا الْحَوْلِ یَا ذَا الطَّوْلِ یَا مُصْطَفِیاً مُحَمَّداً وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ نَسِیتُهُ أَنَا وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ. پس صد مرتبه بگو : (‏أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ‏).

پنجم

زیارت کند امام حسین علیه السّلام را که فضیلت بسیار دارد و زیارت مخصوصه‌ این شب در باب زیارات آمده است.

ششم

ده مرتبه این ذکر را بگوید: یا دآئِمَ الفَضلِ عَلَی البَرِیهِ یا بَاسِطَ الیدَینِ بِالعَطِیهِ یا صَاحِبَ المَوَاهِبِ السَّنِیهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَیرِ الوَرَی سَجِیهً وَاغفِلَنَا یا ذَاالعُلَی فِی هَذِهِ العَشِیهِ.

هفتم

بجا آورد ده رکعت نمازی که در شب آخر ماه رمضان گذشت.

هشتم

بجا آورد دو رکعت نماز در رکعت اول بعد از حمد هزار مرتبه توحید و در دوم یکمرتبه بخواند و بعد از سلام سر بسجده گذارد و صد مرتبه بگوید(أَتُوبُ إِلَى اللَّه) پس بگوید:

یا ذَالْمَنِّ وَالْجُودِ یا ذَاالْمَنِّ وَالطَّوْلِ یا مُصْطَفِىَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِهِ وَافْعَلْ بى کذا وَکذا. و به جای آن حاجت خود را بطلبد.
و روایت است که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام این دو رکعت را به این کیفیت به جا مى آورده پس سر از سجده برمى داشت و مى فرمود:

بحقّ آن خداوندى که جانم بدست قدرت اوست هر که این نماز را بکند هر حاجت از خدا بطلبد البتّه عطا کند و اگر بعدد ریگهاى بیابان گناه داشته باشد خدا بیامرزد و در روایت دیگر بجاى هزار مرتبه توحید صد مرتبه وارد شده لکن نماز را بعد از نماز مغرب و نافله آن باید بجا آورد و شیخ و سید بعد از این نماز این دعا را نقل کرده اند:
یا اَللّهُ یا اَللّهُ یا اَللّهُ یا رَحْمنُ یا اَللّهُ یا رَحیمُ یا اَللّهُ یا مَلِک یا اَللّهُ یا قُدُّوسُ یا
اَللّهُ یا سَلامُ یا اَللّهُ یا مُؤْمِنُ یا اَللّهُ یا مُهَیمِنُ یا اَللّهُ یا عَزیزُ یا اَللّهُ یا
جَبّارُ یا اَللّهُ یا مُتَکبِّرُ یا اَللّهُ یا خالِقُ یا اَللّهُ یا بارِئُ یا اَللّهُ یا مُصَوِّرُ یا
اَللّهُ یا عالِمُ یا اَللّهُ یا عَظیمُ یا اَللّهُ یا عَلیمُ یا اَللّهُ یا کریمُ یا اَللّهُ یا حَلیمُ
یا اَللّهُ یا حَکیمُ یا اَللّهُ یا سَمیعُ یا اَللّهُ یا بَصیرُ یا اَللّهُ یا قَریبُ یا اَللّهُ یا
مُجیبُ یا اَللّهُ یا جَوادُ یا اَللّهُ یا ماجِدُ یا اَللّهُ یا مَلِىُّ یا اَللّهُ یا وَفِىُّ یا
اَللّهُ یا مَوْلى یا اَللّهُ یا قاضى یا اَللّهُ یا سَریعُ یا اَللّهُ یا شَدیدُ یا اَللّهُ یا
رَؤُفُ یا اَللّهُ یا رَقیبُ یا اَللّهُ یا مَجیدُ یا اَللّهُ یا حَفیظُ یا اَللّهُ یا مُحیطُ
یا اَللّهُ یا سَیدَ السّاداتِ یا اَللّهُ یا اَوَّلُ یا اَللّهُ یا اخِرُ یا اَللّهُ یا ظاهِرُ یا
اَللّهُ یا باطِنُ یا اَللّهُ یا فاخِرُ یا اَللّهُ یا قاهِرُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ
یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا وَدُودُ یا اَللّهُ یا نُورُ یا اَللّهُ یا رافِعُ یا اَللّهُ یا
مانِعُ یااَللّهُ یادافِعُ یااَللّهُ یا فاتِحُ یااَللّهُ یانَفّاحُ [عُ] یااَللّهُ یاجَلیلُ یااَللّهُ
یا جَمیلُ یا اَللّهُ یا شَهیدُ یا اَللّهُ یا شاهِدُ یا اَللّهُ یا مُغیثُ یا اَللّهُ یا
حَبیبُ یا اَللّهُ یا فاطِرُ یا اَللّهُ یا مُطَهِّرُ یا اَللّهُ یا مَلِک یا اَللّهُ یا مُقْتَدِرُ یا
اَللّهُ یا قابِضُ یا اَللّهُ یا باسِطُ یا اَللّهُ یا مِحیى یا اَللّهُ یا مُمیتُ یا اَللّهُ یا
باعِثُ یا اَللّهُ یا وارِثُ یا اَللّهُ یا مُعطى یا اَللّهُ یا مُفْضِلُ یا اَللّهُ یا مُنْعِمُ
یا اَللّهُ یا حَقُّ یا اَللّهُ یا مُبینُ یا اَللّهُ یا طَیبُ یا اَللّهُ یا مُحْسِنُ یا اَللّهُ یا
مُجْمِلُ یا اَللّهُ یا مُبْدِئُ یا اَللّهُ یا مُعیدُ یا اَللّهُ یا بارِئُ یا اَللّهُ یا بَدیعُ یا
اَللّهُ یا هادى یا اَللّهُ یا کافى یا اَللّهُ یا شافى یا اَللّهُ یا عَلِىُّ یا اَللّهُ یا
عَظیمُ یا اَللّهُ یا حَنّانُ یا اَللّهُ یا مَنّانُ یا اَللّهُ یا ذَاالْطَّوْلِ یا اَللّهُ یا
مُتَعالى یا اَللّهُ یا عَدْلُ یا اَللّهُ یا ذَاالْمَعارِجِ یا اَللّهُ یا صادِقُ یا اَللّهُ یا
صَدُوقُ یا اَللّهُ یا دَیانُ یا اَللّهُ یا باقى یا اَللّهُ یا واقى یا اَللّهُ یا
ذَاالْجَلالِ یا اَللّهُ یا ذَاالاِْکرامِ یا اَللّهُ یا مَحْمُودُ یا اَللّهُ یا مَعْبُودُ یا اَللّهُ یا
صانِعُ یا اَللّهُ یا مُعینُ یا اَللّهُ یا مُکوِّنُ یا اَللّهُ یا فَعّالُ یا اَللّهُ یا لَطیفُ یا
اَللّهُ یاغَفُورُ یااَللّهُ یا شَکورُ یااَللّهُ یا نُورُ یااَللّهُ یا قَدیرُ [یمُ] یااَللّهُ یا رَبّاهُ
یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ
یااَللّهُ یا رَبّاهُ یااَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یا اَللّهُ یا رَبّاهُ یااَللّهُ
اَسْئَلُک اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَتَمُنَّ عَلَىَّ بِرِضاک وَ تَعْفُوَ عَنّى
بِحِلْمِک وَتُوَسِّعَ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِک الْحَلالِ الطَّیبِ وَ مِنْ حَیثُ
اَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیثُ لا اَحْتَسِبُ فَاِنّى عَبْدُک لَیسَ لى اَحَدٌ سِواک وَلا
اَحَدٌ اَسْئَلُهُ غَیرُک یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ ما شاَّءَ اللّهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ

پس به سجده می روی و می گویی:

یااَللّهُ یااَللّهُ یااَللّهُ یارَبُِّ یارَبُِّ یارَبُِّ
یا مُنْزِلَ الْبَرَکاتِ بِک تُنْزَلُ کلُّ حاجَةٍ اَسْئَلُک بِکلِّ اسْمٍ فى مَخْزُونِ
الْغَیبِ عِنْدَک وَالاْسْماَّءِ الْمَشْهُوراتِ عِنْدَکالْمَکتُوبَةِعَلى سُرادِقِ
عَرْشِک اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تَقْبَلَ مِنّى شَهْرَ
رَمَضانَ وَتَکتُبَنى مِنَ الْوافِدینَ اِلى بَیتِک الْحَرامِ وَتَصْفَحَ لى عَنِ
الذُّنُوبِ الْعِظامِ وَتَسْتَخْرِجَ [لى ] یا رَبِّ کنُوزَک یا رَحْمنُ

نهم

 چهارده رکعت نماز کند بخواند در هر رکعتى حمد و آیة الکرسى و سه مرتبه (قل هُوَ اللّه اَحَدٌ) تا براى او باشد به هر رکعتى ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر که روزه گرفته و نماز خوانده در آن ماه.

دهم

 شیخ در مصباح فرموده که در آخر شب غسل کن و بنشین در جاى نماز خود تا طلوع فجر.

اعمال روز عید فطر

اعمال روز عید فطر چند چیز است:

اوّل

 آنکه بخوانى بعد از نماز صبح و نماز عید آن تکبیراتى را که در شبش بعد از نماز فریضه مى خواندى .

دوّم

آنکه بخوانى بعد از نماز صبح دعائى را که سید روایت کرده: (اَللّهُمَّ اِنّى تَوَجَّهْتُ اِلَیک بِمُحَمَّدٍ اِمامى) و شیخ این دعا را بعد از نماز عید ذکر فرموده است.

سوّم

بیرون کردن زکات فطره است از هر سرى صاعى پیش از نماز عید به تفصیلى که در کتب فقهیه است. و بدانکه زکات فطره واجب مؤکد است و شرط قبولى روزه ماه رمضان و سبب حفظ تا سال دیگر است و حق تعالى آن را مقدّم بر نماز ذکر فرموده در این آیه شریفه (قَدْ اَفْلَحَ مَنْ تَزَکى وَ ذَکرَاسْمَ رَبِّهِ فَصَلّى).

چهارم

غسل است و بهتر آن است که اگر ممکن شود از نهر غسل کنى و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زمان بجا آوردن نماز عید چنانچه شیخ فرموده و در جزء روایتى است که غسل را در زیر سقفى بکن و چون خواستى غسل کنى بگو:

اَللّهُمَّ ایمانا بِک وَتَصْدیقا بِکتابِک وَاتِّباعُ سُنَّةِ نَبیک مُحَمَّدٍ صَلّى اللّهُ عَلَیهِ وَ الِهِ
پس بسم اللّه بگو و غسل کن و چون از غسل فارغ شدى بگو:

اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ کفّارَةً لِذُنُوبى وَطَهِّرْ دینى اَللّهُمَّ اَذْهِبْ عَنِّى الدَّنَسَ.

پنجم

پوشیدن جامه نیکو و به کار بردن بوى خوش و رفتن به صحرا در غیر مکه براى نماز کردن در زیر آسمان.

ششم

پیش از نماز عید در اوّل روز افطار کنى و بهتر آنست که به خرما یا به شیرینى باشد و شیخ مفید فرموده:

مستحب است تناول کردن مقدار کمى از تربت سیدالشهداء علیه السلام که شفا است از براى هر دردى.

هفتم

آنکه چون مهیا شدى از براى رفتن به نماز عید بیرون نروى مگر بعد از طلوع آفتاب و آنکه بخوانى دعاهائى را که سید در اقبال نقل کرده از جمله از ابوحمزه ثمالى روایت کرده از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام که فرمود بخوان در عید فطر

 و قربان و جمعه وقتى که مهیا شدى به جهت بیرون رفتن به نماز این دعا را:

اَللّهُمَّ مَنْ تَهَیاءَ فى هذَا الْیوْمِ اَوْ تَعَبَّاءَ اَوْ اَعَدَّ
وَاسْتَعَدَّ لِوِفادَةٍ اِلى مَخْلُوقٍ رَجاَّءَ رِفْدِهِ وَنَوافِلِهِ وَفَواضِلِهِ
وَعَطایاهُ فَاِنَّ اِلَیک یا سَیدى تَهْیئَتى وَتَعْبِئَتى وَاِعْدادى
وَاسْتِعْدادى رَجاَّءَ رِفْدِک وَجَوائِزِک وَنَوافِلِک وَفَواضِلِک وَفَضاَّئِلِک
وَعَطایاک وَقَدْ غَدَوْتُ اِلى عیدٍ مِنْ اَعْیادِ اُمَّةِ نَبیک مُحَمَّدٍ صَلَواتُ
اللّهِ عَلَیهِ وَعَلى الِهِ وَلَمْ اَفِدْ اِلَیک الْیوْمَ بِعَمَلٍ صالِحٍ اَثِقُ بِهِ قَدَّمْتُهُ
وَلا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ اَمَّلْتُهُ وَلکنْ اَتَیتُک خاضِعاً مُقِرّاً بِذُنُوبى
وَاِساَّئَتى اِلى نَفْسى فَیا عَظیمُ یا عَظیمُ یا عَظیمُ اِغْفِرْ لِىَ الْعَظیمَ مِنْ
ذُنُوبى فَاِنَّهُ لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ الْعِظامَ اِلاّ اَنْتَ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ یا
اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.

نماز عید فطر

هشتم

خواندن نماز عید است و آن دو رکعت است در رکعت اوّل حمد و سوره اعْلى بخواند و بعد از قرائت پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى این قنوت را بخواند :

اَللّهُمَّ اَهْلَ الْکبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَةِ وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ
وَالرَّحْمَةِ وَاَهْلَ التَّقْوى وَالْمَغْفِرَةِ اَسْئَلُک بِحَقِّ هذَا الْیومِ الَّذى
جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیهِ وَ الِهِ ذُخْراً [وَشَرَفاً]
وَمَزِیداً اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُدْخِلَنى فى کلِّ خَیرٍ
اَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُخْرِجَنى مِنْ کلِّ سُوَّءٍ اَخْرَجْتَ
مِنْهُ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُک عَلَیهِ وَعَلَیهِمْ اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُک
خَیرَ ما سَئَلَک مِنْهُ عِبادُک الصّالِحُونَ وَاَعُوذُ بِک مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ
عِبادُک الْصّالِحُونَ.

پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوّم و بعد از حمد سوره وَالشَّمْسِ بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم گوید و به رکوع رود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح زهراءعَلیهَاالسَّلام بفرستد و بعد از نماز عید دعاهاى بسیار وارد شده است و شاید بهترین آنها دعاى چهل و ششم صحیفه کامله باشد و مستحب است که نماز عید در زیر سمان و بر روى زمین بدون فرش و بُوریا واقع شود و آنکه برگردد از مُصَلّى از غیر آن راهى که رفته بود و دعا کند از براى برادران دینى خود به قبولى اعمال.

نهم

زیارت کند امام حسین علیه السلام را.

دهم

بخواند دعاى ندبه را که بعد از این بیاید انشاءالله تعالى و سید بن طاوس فرموده که چون از دعا فارغ شود به سجده رود و بگوید:

اَعُوذُ بِک مِنْ نارٍ حَرُّها لا یطْفى وَجَدیدُها لا یبْلى وَعَطْشانُها لا یرْوى

پس بگذارد گونه راست را و بگوید:

اِلهى لا تُقَلِّبْ وَجْهى فى النّارِ بَعْدَ سُجُودى وَتَعْفیرى لَک بِغَیرِ مَنٍّ مِنّى عَلَیک بَلْ لَک الْمَنُّ عَلَىَّ
پس بگذارد گونه چپ را و بگوید:
اِرْحَمْ مَنْ اَساَّءَ وَاقْتَرَفَ وَاسْتَکانَ وَاعْتَرَفَ

 پس برگردد بحال سجده و بگوید:
عِنْدِک یا کریمُ

پس صد مرتبه بگوید:  

اَلْعَفْوَ الْعَفْوَ

آنگاه سید فرموده:

وَلا تَقْطَعْ یوْمَک هذا بِالْلَّعْبِ وَالاِهْمالِ وَاَنْتَ لا تَعْلَمُ اَمَرْدُودٌ اَمْ مَقْبُولُ الاْعْمالِ فَاِنْ رَجَوْتَ الْقَبُولَ فَقابِلْ ذلِک بِالشُّکرِ الْجَمیلِ وَاِنْ خِفْتَ الرَّدَّ فَکنْ اَسیرَ الْحُزْنِ الطَّویلِ.

منبع: مفاتیح الجنان. نوشته مرحوم شیخ عباس قمی.

تنظیم:میترا نامجو