بررسی اجمالی

استفاده دارویی از زرشک قدمتی بیش از 2500 سال دارد. از این ماده در طب سنتی هند برای درمان اسهال، کاهش تب، بهبود اشتها، رفع ناراحتی معده استفاده می شده است. امروزه در ایران از زرشک به طور گسترده ای برای مقاصد دارویی همچون اختلالات صفراوی (مانند بیماری کیسه صفرا) و سوزش سر دل استفاده می شود.

زرشک و  goldenseal(گیاهی دارویی که موطن اصلی آن کشور کاناداست) معمولا برای مقاصد پزشکی مشابهی مورد استفاده قرار می گیرند زیرا هر دو دارای ماده ی شیمیایی به نام بربرین هستند.

بربرین، می تواند از رشد باکتری ها در لوله های آزمایش جلوگیری کند و در عملکرد بهتر سیستم ایمنی مفید و نقش کمک کننده داشته باشد. عصاره ی حاصل از زرشک دارای اثرات مفیدی بر سیستم قلبی عروقی و همین طور سیستم عصبی است. همچین این ماده می تواند در درمان پرفشاری، تاکی کاردی (ضربان قلب سریع)، برخی اختلالات عصبی، مانند صرع و تشنج مفید باشد. مطالعات اخیر نشان می دهد که زرشک خاصیت آنتی اکسیدانی داشته و می تواند در جلوگیری از ابتلا به برخی سرطان ها مفید باشد.

در زیر به برخی بیماری ها اشاره می شود که زرشک در بهبودی آنها می تواند نقش موثری ایفا کند:

عفونت و اختلالات پوستی

زرشک برای کاهش التهاب، درمان عفونت ادرار (مثانه و عفونت های دستگاه ادراری)، معده و روده، دستگاه تنفسی (گلو درد، گرفتگی بینی، سینوزیت، برونشیت)، درمان عفونت های پوستی و یا مهبل مورد استفاده قرار می گیرد. عصاره ی زرشک می تواند نشانه های حاصل از شرایط مختلف پوستی همچون پسوریازیس و آکنه را بهبود بخشد. البته تحقیقات بیشتری برای تایید این یافته ها نیاز است.

اسهال

زرشک می تواند در درمان اسهال (مانند اسهال ناشی از مسمومیت غذایی) مفید باشد. مطالعات اندکی نشان می دهد که زرشک می تواند نشانه های بیماری را خیلی سریعتر از آنتی بیوتیک ها بهبود ببخشد. شاید این موضوع به این دلیل باشد که زرشک خاصیت قابض دارد با این حال آنتی بیوتیک ها در کشتن باکتری های موجود در روده موثرتر هستند.

به خاطر عواقب جدی در مورد اسهال باکتریایی، اگر از زرشک برای درمان اسهال استفاده می شود بهتر است این دروه ی درمان با داروهای آنتی بیوتیکی تکمیل شود. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که مصرف زرشک به همراه آنتی بیوتیک ها می تواند اثرات آنها را از بین ببرد. قبل از مصرف این دو با هم، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

توضیحاتی در مورد گیاه زرشک

زرشک درختچه ای تیغ دار به اندازه ی 1 تا 5 متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه ‌است.

گل های زرد رنگ آن در انتهای بهار و اوایل تابستان شکوفه می دهند و سپس رفته رفته رنگ قرمز به خود میگرند. ریشه، پوست درختچه و میوه ی آن برای مقاصد دارویی مورد استفاده قرار میگیرند.

زرشک از چه چیزی ساخته شده است؟

ساقه، پوست ریشه و میوه ی زرشک حاوی آلکالوئیدها بوده که یکی از برجسته ترین آنها بربرین است.

مطالعات آزمایشگاهی در لوله های آزمایش و بر روی حیوانات نشان می دهد که بربرین خاصیت ضد میکروبی (کشنده ی باکتری ها و انگل ها)، ضد التهابی، کاهنده فشار خون، آرام بخش، ضد تشنج دارد. بربرین همچنین سیستم ایمنی بدن را تحریک می کند.

اشکال مختلف زرشک در بازار

زرشک به شکل کپسول، عصاره، خیسانده و پماد موضعی موجود است. ریشه های خشک شده ی زرشک نیز می توانند در چای مورد استفاده قرار گیرند. عصاره ی زرشک به صورت استاندارد حاوی 8 الی 12 درصد آلکالوئید است.

چگونه زرشک را مصرف کنیم؟

کودکان: اطلاعات و شواهد کافی در مورد دوز مصرفی مناسب برای کودکان وجود ندارد. بنابراین بهتر است در مورد مصرف این گیاه برای کودکان با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

بزرگسالان: مقدار دوز مصرفی باید توسط یک فرد متخصص تعیین گردد. زرشک را نباید برای طولانی مدت مورد استفاده قرار دهید.

هشدارها:

استفاده از گیاهان دارویی کاری زمانبر بوده و برای درمان بیماری ها باید صبور بود. همچنین گیاهان دارویی می توانند عوارض جانبی نیز داشته باشند و با سایر داروها و حتی گیاهان نیز تداخل داشته باشند. بنابراین بهتر است این گیاهان را با مشورت پزشک متخصص مصرف کنید. افرادی که مقدار مناسب و کافی از زرشک را مصرف می کنند، هیچ عارضه ی جانبی گزارش نکرده اند.

مواردی همچون خون دماغ و استفراغ در مورد مقادیر زیاد مصرف مشاهده شده است. در کودکان، بربرین ممکن است با عملکرد کبد تداخل ایجاد کند.

زنان باردار نیز نباید زرشک مصرف کنند زیرا می تواند باعث انقباضات رحمی شده و سقط جنین را موجب شود.

تداخل های احتمالی:

هنوز در مورد تداخل دارویی زرشک و سایر داروها اطلاعات کافی در دسترس نیست. با این حال، زرشک می تواند با موارد زیر تداخل داشته باشد.

آنتی بیوتیک ها: مصرف زرشک با آنتی بیوتیک ها ممکن است اثر آنتی بیوتیک ها را کاهش دهد. در مورد مصرف این دارو به همراه آنتی بیوتیکها بهتر است با پزشک مشورت کنید.

ضد انعقادها: زرشک ممکن است اثر رقیق کنندگی این دارو را تغییر دهد. بهتر است از مصرف این دو با هم خودداری کنید.

آنتی هیستامین: زرشک می تواند اثر آنتی هیستامین را افزایش دهد.

داروهای ضد فشار خون: زرشک ممکن است اثر این داروها را افزایش دهد. اگر شما هم داروی فشار خون مصرف می کنید بهتر است زیاد زرشک نخورید.

سلکوکسیب: زرشک ممکن است با این دارو نیز تداخل داشته باشد.

دیورتیک ها: زرشک می تواند اثر این داروها را افزایش دهد. بهتر است قبل مصرف این دو با هم با پزشک خود مشورت کنید.

داروهای مرتبط با دیابت: زرشک ممکن است قند خون را پایین بیاورد و اثرات این دارو ها را بیشتر کند. اگر دارویی برای دیابت مصرف می کنید، بهتر است زرشک نخورید.

ترجمه: زهرا کامران ور

مطالب مرتبط:

• از خواص هیبیسکوس یا چای قرمز بیشتر بدانید
• از کاسنی بیشتر بدانید
• از خواص و مزایای به لیمو بیشتر بدانید
• از عصاره ی دانه ی انگور بیشتر بدانید
• از زنجبیل بیشتر بدانید
• از چای سبز بیشتر بدانید
• از دارچین بیشتر بدانید
• از سیر بیشتر بدانید