شرایط نگهداری انواع بونسای
بونسای یک کلمه ژاپنی است که از دو بخش “بون” و به معنای درخت، و “سای” به معنای گلدان کم عمق تشکیل شده است. منظور از آن درختی است که در داخل یک گلدان یا ظرف کوچک کشت شده باشد. در ایران این کار را “تولید درختان مینیاتور یا کوچک” نیز می نامند.
انواع مهم گیاهان مناسب برای تولید بونسای
در عمل از هر نوع گیاهی می توان برای تهیه یک بونسای جذاب استفاده نمود. گیاهان مناسب برای تربیت بونسای را به سه گروه عمده به شرح زیر تقسیم می کنند:
الف) گیاهانی که گل آن ها زینتی است: مثل بِه چینی، کاملیا، انار، گل کاغذی، پیچ گلیسین و گل یاس
ب) گیاهانی که برگ آن ها زینتی است: مثل افرا، کاج، بامبو، سیکاس، فیکوس، نارون چینی، کریپتومریا، پیسه آ و جینکو.
ج) گیاهانی که میوه آن ها زینتی است: مثل سیب، پسته، زیتون، بادام، زردآلوی ژاپنی و پیراکانتا.
در زیر به برخی مشخصات انواع بونسای اشاره می شود.
گل کاغذی
نیاز به روشنایی: نور کامل داخل ساختمان ولی دور از آفتاب داغ بعد از ظهر
نیاز حرارتی: 7 تا 37 درجه سانتی گراد
نیاز آبیاری:
در بهار خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
در تابستان و پاییز به محض کمی خشک شدن خاک، به خوبی آبیاری کنید.
در زمستان خاک را مرطوب ولی نه کاملا خیس نگه دارید.
گل کاغذی گیاه سریع الرشدی است که به صورت بالا رونده یا به شکل حصار تربیت می شود. ساقه بعضی از ارقام آن خاردار است. برگ های ساده متناوب بیضی شکل دارد. برگچه های شبیه گلبرگ آن به رنگ های متنوع قرمز، بنفش، زرد و صورتی تا سفید دیده می شود.
گل های کاغذی که در گلدان کاشته می شوند احتیاج به هرس شدیدی دارند. این کار باید پس از پایان زمان اصلی گل دهی صورت گیرد.
گل های کاغذی که در گلدان کشت شده اند، باید مرتبا آبیاری شوند. در تابستان این کار باید یک بار در روز صورت گیرد. در طول زمان گل دهی بهتر است آبیاری موقتا متوقف شود وگرنه ممکن است موجب ریزش گلبرگ ها شود.
آروکاریا، یا کاج مطبق
نیاز به روشنایی: نور کامل داخل ساختمان ولی دور از آفتاب داغ بعد از ظهر و در هوای آزاد نیم سایه، یا تمام سایه بعد از ظهری در بیرون ساختمان
نیاز حرارتی: منفی 6 تا 32 درجه سانتی گراد
نیاز آبیاری:
در بهار به محض کمی خشک شدن خاک، به خوبی آبیاری کنید.
در تابستان و پاییز خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
در زمستان خاک را مرطوب ولی نه کاملا خیس نگه دارید.
آروکاریا، یا کاج مطبق درختی زینتی بسیار زیبا که شاخه های مطبق و افقی آن شهرت دارد. همه ارقام این گیاه قد بلندی دارند اما رشد آن ها کند است بنابراین برای تولید بونسای مناسب می باشند.
با هرس ریشه و قطع برگ های سوزنی شکل آن ها، قدشان کوتاه تر می شود. در این درخت قطع انتهای شاخه جوان توسط انگشت شست و سبابه در اواسط یا اواخر بهار برای کوتاه شدن شاخه ها انجام می شود. در صورت لزوم باید در اوایل فصل رشد با هرس شاخه ها نسبت به کشل دهی مجدد درخت اقدام نمایید. در این درخت عمل هرس برگ انجام نمی گیرد.
در خاک خوب زهکشی شده قوی با آبیاری مرتب این درخت نتیجه بهتری می دهد. بهترین خاک برای گلدان کاج مطبق، مخلوطی از خاک برگ پوسیده و خاک باغچه است.
این درخت را با بذر ازدیاد می کنند اما پایه های بذری شاخه های بسیار نامنظم تولید می کنند به همین خاطر از این پایه ها قلمه های انتهایی برداشت می شود و فقط به این طریق است که می توان کاج مطبق با شاخه های بسیار منظم و زیبا تولید کرد. بهترین فصل برداشت قلمه، اواسط فصل پاییز است.
اگرچه در ر زمان می توان آروکاریا را سیم پیچی کرد ولی بهتر است زمانی که شاخه ها نرم هستند از این کار خودداری کنید. سیم را بیش از چهار ماه بر روی درخت باقی نگذارید.
بامبو یا خیزران
نیاز به روشنایی: در هوای آزاد نیم سایه، یا تمام سایه بعد از ظهری و آفتاب کامل در بیرون ساختمان
نیاز حرارتی: 4 تا 37 درجه سانتی گراد
نیاز آبیاری:
در بهار و تابستان به محض کمی خشک شدن خاک، به خوبی آبیاری کنید.
در پاییز خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
در زمستان خاک را مرطوب ولی نه کاملا خیس نگه دارید.
بامبوها یا خیزران از انواع گراس ها هستند و لذا شاخه فرعی ندارند بنابراین نمی توان آن ها را به شکل درخت تربیت کرد. این گیاه در گلدان در مقابل سرما حساس است. اگر می خواهید این گیاه دارای چندین ساقه عمودی باشد باید از ریزوم یا ساقه زیر زمینی آن که به صورت افقی در خاک رشد می کند، برای تکثیر استفاده کنید. بامبو را برای تشکیل شکل اولیه اش می توانید سیم پیچی کنید ولی بعدا دیگر به این کار نیاز نخواهد بود.
بامبو را نباید در مقابل نور شدید آفتاب نگه داری کنید برای این که برگ هایش زرد نشود، آن را در محل نیم سایه نگهدارید.
بامبو را می توانید در گلدان هایی که تنها سه سانتی متر عمق دارند قرار دهید و بعدا د رصورت رشد زیاد، گلدان عمیق تری انتخاب کنید.
خیزران گیاهی است که رطوبت زیاد را دوست دارد. خاک مناسب آن مخلوطی از دو قسمت خاک لومی و یک قسمت ماسه است. خاک عمیق تا حدودی مرطوب را دوست دارد.
سیکاس
نیاز به روشنایی: سایه در داخل ساختمان، در هوای آزاد نیم سایه، یا تمام سایه بعد از ظهری و آفتاب کامل در بیرون ساختمان
نیاز حرارتی: 15 تا 35 درجه سانتی گراد
نیاز آبیاری:
در بهار به محض کمی خشک شدن خاک، به خوبی آبیاری کنید.
در تابستان و پاییز خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
در زمستان خاک را مرطوب ولی نه کاملا خیس نگه دارید.
سیکاس گیاه مقاومی است که برگ های آن به نخل شباهت دارند. ساقه اش کوتاه، استوانه ای و معمولا بدون انشعاب است. انتهای درخت از تاجی از برگ ها تشکیل یافته است. تمایل به تولید پاجوش دارد که از آن ها می توان در تولید نهال جدید استفاده کرد. هم چنین آن را از طریق کشت بذر تکثیر می کنند. گل های نر و ماده آن از هم جدا و بر روی دو درخت مجزا قرار می گیرند. بونسای حاصل از آن اندازه متوسطی دارد.
سیکاس را می توان با هرس ریشه به شکل کوچک تربیت کرد. این گیاه به طور طبیعی قادر به ذخیره آب در ساقه اش است بنابراین به آب کمتری نیاز دارد.
خاک مناسب آن مخلوطی مرکب از خاک پیت، خاک برگ، خاک لومی و ذرات شن با زوایای تیز به نسبت مساوی است.
فیکوس
نیاز به روشنایی: سایه در داخل ساختمان، در هوای آزاد نیم سایه، یا تمام سایه بعد از ظهری در بیرون ساختمان
نیاز حرارتی: 15 تا 37 درجه سانتی گراد
نیاز آبیاری:
در بهار و تابستان به محض کمی خشک شدن خاک، به خوبی آبیاری کنید.
در پاییز و زمستان خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
یکی از بهترین گونه فیکوس برای بونسای، فیکوس بنجامین است که دارای برگ های براق، سبز روشن، کوچک و بیضی شکل است و نوک برگ هایش یک دفعه باریک می شود. درخت شکل خوب و عالی با ریشه های هوایی ایجاد می کند.
انجیر معابد نیز از انواع فیکوس است. تکثیر آن به طریق بذر یا قلمه صورت می گیرد.
این گیاه به نور آفتاب و خاک قوی با مقداری ماسه نیاز دارد. جابجایی زیاد آن در داخل ساختمان ممکن است موجب ریزش برگ هایش شود. در میان برگ ها، میوه های کوچکی می دهد که موقع رسیدن قرمز رنگ می شوند.
فیکوس را باید در تابستان به خوبی آبیاری کنید و در زمستان خاک را مرطوب نگه دارید. در تابستان از یک کود متعادل و در زمستان از کود نیمه قوی استفاده کنید.
در هر زمانی از سال می توانید شاخه آن را سیم پیچی کنید فقط چون شاخه هایش رشد سریعی دارند، مواظب باشید که سیم شاخه را قطع نکند.
برای هرس گیاه به منظور جلوگیری از جریان شیره گیاهی زیاد، این کار را در زمستان انجام دهید.
سرو کوهی یا ارس
نیاز به روشنایی: نور کامل در داخل ساختمان ولی دور از آفتاب داغ بعد از ظهر
نیاز حرارتی: منفی 1 تا 32 درجه سانتی گراد
نیاز آبیاری:
در بهار خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
در تابستان به محض کمی خشک شدن خاک، به خوبی آبیاری کنید.
در پاییز خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
در زمستان خاک را مرطوب ولی نه کاملا خیس نگه دارید.
گونه ای از سرو کوهی .Juniperus communis L است که در اروپا، شمال آسیا و شمال آمریکا پراکنده است. عموما این گیاه را در اراضی بایر، به ویژه خاک های سنگلاخی و آهکی می توان یافت. در جنگل های شمال ایران، حوالی آستارا به وفور دیده می شود. برگ های این درخت دائمی، سوزنی شکل به رنگ سبز تیره و نوک تیز و میوه های کوچک آن به شکل گلوله های بنفش تیره است.
سرو کوهی را می توان از طریق کشت بذر، تهیه قلمه از نوک شاخه ها، قبل از قهوه ای رنگ شدن چوب آن، به روش پاشنه دار یا بدون پاشنه، خوابانیدن ساده شاخه در اوایل بهار تکثیر نمود.
آفتاب را دوست دارد ولی نباید نهال یا درخت جوان را که تازه گلدان آن را عوض کرده اید، در معرض آفتاب تند تابستان قرار دهید. در مقابل گرما و سرما ایستادگی می کند اما باید آن را از سرمای خیلی زیاد حفظ کنید.
خاک مناسب برای سرو کوهی مخلوطی از شن، خاک برگ و خاک لومی به نسبت مساوی است.
سیم پیچی را در پاییز انجام و پس از 8 تا 10 ماه باز کنید. هر سال می توانید این کار را تکرار کنید.
عمل قطع انتهای شاخه های جوان را از بهار تا پاییز، هرس شاخه های فرعی را در اوایل بهار (با قطع تا ثلث آن ها) و شاخه های اصلی را برای شکل دهی درخت، در آغاز زمستان انجام دهید.
زیتون
نیاز به روشنایی: نور کامل در داخل ساختمان ولی دور از آفتاب داغ بعد از ظهر و آفتاب کامل در بیرون ساختمان
نیاز حرارتی: 4 تا 37 درجه سانتی گراد
نیاز آبیاری:
در بهار، تابستان و پاییز خاک را خوب مرطوب نگه دارید ولی از آبیاری بیش از حد بپرهیزید.
در زمستان خاک را مرطوب ولی نه کاملا خیس نگه دارید.
زیتون درخت و درختچه های همیشه سبزی هستند که عمر طولانی و ساقه ای صاف یا خار دار دارند. برگ هایش متقابل، چرم مانند و صاف یا دندانه دار و نوک تیزند. در تابستان گل های سفید مایل به کرم رنگ آن ها ظاهر می شوند.
از زمانی که جوانه های درخت در بهار باز می شوند آبیاری باید شروع شود. بین دو نوبت آبیاری اجازه دهید که خاک خشک شود.
خاک مناسب زیتون ترکیبی از سه قسمت خاک برگ، دو قسمت خاک پیت و دو قسمت شن، سیم پیچی چوب خشبی را در هر موقع سال می توانید انجام دهید.
برای هرس به مقدار کمی انتهای شاخه های جوان را قطع کنید. اگر شاخه های فرعی برای شکل دهی درخت خیلی دراز هستند، تمام آن ها را بین اوایل بهار و اواخر پاییز قطع کنید. در اوایل تا اواسط بهار هر گونه شاخه مریض و بد شکل را حذف کنید.
اگر پرورش بونسای را در منزل انتخاب کردید بایستی برای هر نوع با روش های تکثیر (جنسی یا کشت بذر و غیر جنسی)، خاک مناسب، هرس، آبیاری و تغذیه، انتخاب و تعویض گلدان اطلاعات لازم را کسب کنید و با آگاهی کامل از شرایط نگهداری آن اقدام به پرورش این درختان در گلدان کنید.
تنظیم: سمیه مظفری
برگرفته از کتاب بونسای تربیت درختان مینیاتور نوشته حسین رادنیا، ناشر آییژ
نظر شما چیست؟
پرسش های خود را در بخش پرسش و پاسخ مطرح کنید