بونسای، گیاهی زینتی است که در ژاپن از قرن های گذشته پرورش داده می شود، این گیاه را به صورت مینیاتوری تزئینی، در داخل گلدان پرورش می دهند. پرورش بونسای برای خیلی از افراد یک سرگرمی محسوب می شود و به صورت  یک باغ کوچک در داخل گلدان است که این گیاه را بسیار جذاب می کند.

گیاه بونسای به مراقبت های ویژه ای نیاز دارد از قبیل آبدهی منظم، تغذیه، نگهداری و هرس کردن، مانند سایر گیاهان زینتی و آپارتمانی .

سه اصل مهم برای نگهداری از بونسای وجود دارد:

گلدان مناسب

طرز کاشتن گیاه در گلدان

نوع گیاه بونسای

گلدانی که برای بونسای انتخاب می شود اکثرا ظروف شیک و جذابی هستند و علاقه مندان به پرورش این گیاه، گلدان های آسیای شرقی که از گذشته مرسوم بوده را انتخاب می کنند. اغلب چیزهایی شبیه به یک پاگودا (بتکده) و گلدان هایی که شبیه یک باغ کوچک باشند و سنگریزه های رنگی را انتخاب می کنند و ایجاد یک باغ مینیاتوری، جذابیت بونسای را بیشتر می کند.

در دنیا چهار نوع بونسای وجود دارد:

بونسای miniature (مینیاتوری):

این بونسای معمولا برای طراحی باغ های کوچک درون گلخانه  استفاده می شود و تا پنج سال اول عمر خود به بلوغ میرسد و حدود 5 سانتیمتر رشد می کند.

بونسای small (کوچک):

این گیاه حدود پنج تا ده سال به رشد کامل خود می رسد و حدود 5 تا 15 سانتیمتر رشد می کند .

بونسای medium(متوسط):

این بونسای در طول سه سال بین 15 تا 30 سانتیمتر رشد می کند.

بونسای average:

این نوع بونسای به مدت سه سال به حدود 5 سانتیمتر و بالاتر می رسد.

چگونه از بونسای خود مراقبت کنید

بونسای همانند دیگر گیاهان احتیاج به مراقبت و نگهداری دارد، از قبیل آبیاری، نور خورشید، خاک و هرس کردن. با داشتن ظاهری متفاوت و قد کوتاه این گیاه، مراقبت های آن باید نسبت به بقیه گیاهان ویژه و به طور منظم باشد.

آبدهی

آبدهی به بونسای از مهمترین عوامل مراقبت از این گیاه است،هرگز اجازه ندهید که خاک بونسای کاملا خشک شود، به طور کلی این یک قانون است که زمانی که خاک رویه آن خشک شده است نیاز به آب دارد.

کارشناسان ژاپنی با استفاده از یک چوپستیک (چوب مخصوص غذا خوردن ژاپنی ها) به عنوان نواری برای تست عمق رطوبت خاک استفاده می کنند.

یکی دیگر از تست ها این است که شما با انگشت خود سطح گلدان را لمس کنید و اگر احساس کردید قسمت های مختلف خاک خشک شده باید به آن آب دهید.

اگر شما با برداشتن گلدان و وزن کردن آن حدودا از وزن آن اطلاع داشته باشید، هنگامی که بخواهید تشخیص دهید که گیاه به اب احتیاج دارد یا نه! با بلند کردن گلدان و مقایسه وزن آن با قبلا، و در صورت سبک بودن می توانید متوجه می شوید که باید به آن آب دهید.

بر خلاف بقیه گیاهان که از آبیاری خودکار به صورت منظم استفاده می شود و مناسب است، این نوع آبیاری برای بونسای توصیه نمی شود، به طور کلی در تابستان آبیاری روزانه و در زمستان ها هر یک هفته نیاز به آبیاری دارد.

بونسای به طور معمول باید خاک آن همیشه مرطوب باشد.

نور آفتاب

نور خورشید هم برای سلامت و رشد بونسای مهم است، بونسای باید در جایی نگهداری شود که نور مستقیم خورشید بتابد، هیچ گونه پرده و سایه ای بین آنها نباشد. معمولا در کنار پنجره ای که در مسیر جنوب باشد، یعنی نصف روز  کاملا آفتاب گیر باشد. با این وجود در مواقعی که گیاه نیاز به هرس کردن و یا جابه جا کردن گلدان دارد آن را برای مدتی دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید تا خود را بگیرد و گیاه سر حال شود و بعد در بهترین جا قرار دهید. بونسای گیاه منحصر به فردی است و نیازمند شرایط نگهداری ویژه ای نیز هست.

خاک

با توجه به خاک، باید گلدان مخصوص را برای بونسای در نظر گرفت ، زیرا خاک بونسای مخصوص است و مواد تشکیل دهنده آن به مقدار آبی که از گلدان خارج می شود مربوط است و میزان رطوبت را در گلدان حفظ میکند. و رطوبت خاک را به اندازه ای کنترل می کند که ریشه گیاه بتواند تنفس کند بدون اینکه میزان آب آن زیاد باشد و مانع از پوسیدگی و فشردگی ریشه باشد.

دو نوع خاک برای بونسای وجود دارد :

یکی برای نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری، و دیگری مناطقی که درختان میوه های مخروطی شکل دارند. وقتی که می خواهید گلدان را زهکشی کنید به جای اینکه گلدان سفالی را بشکنید، سوراخ های زیر گلدان را ببندید تا خاک آن خارج نشود و بهترین روش برای زهکشی و هدر ندادن انرژی است.

کود دادن

کود بونسای باید دارای سه عنصر باشد: فسفر، نیتروژن و پتاس

هرس کردن

بونسای معمولی که تازه خریده اید، نیاز به هرس کردن بلافاصله ندارد. هرس کردن و یا آراستن ظاهر گیاه خیلی ضروری نیست و به نظر و علاقه شما بستگی دارد. اضافه می کنم مهمترین نگهداری حفظ تعادل بین رشد بالا (سر،تنه) و رشد ریشه بونسای است و اگر رشد ریشه بیش از حد باشد و تنه آن رشد نکند، ممکن است ریشه آسیب ببیند.

وقتی که درخت شاخه هایش تازه شکل می گیرد و جوان است، با ابزار های مخصوص آن را  شکل می دهند. ابزار های آن مثل قیچی بونسای یا قیچی پروانه که توسط افراد حرفه ای این کار انجام می گیرد. هدف آنها از این کار رشد زیبای بونسای و حذف شاخه و برگ های اضافی است با این ابزار شاخه های ضخیم را قیچی می کنند بدون اینکه آسیبی ببیند و جای زخم و برش روی گیاه دیده شود.

حقایق جالبی در مورد گیاه بونسای

با مراقبت های مناسب، بونسای می تواند برای صدها سال زندگی کند.

در اصل در هزاران سال قبل به عنوان جانس_سای شناخته شده است و  هنر منحصر به فرد آن رشد بونسای در داخل گلدان بود. با توجه به هرس و پرورش بونسای در خانه های مختلفی این گیاه تبدیل به گونه های مختلفی شده است که هر کدام از این افراد با نگهداری متفاوت خود، نوع و گونه ی خاصی را به وجود آورده اند.

بونسای را می توان با قلمه زدن، دانه ها، درختان جوان و یا با پیوند زدن به درختان کوتوله در یک گلدان پرورش داد و آن ها را تکثیر کرد.

از محبوب ترین انواع بونسای می توان به بونسای منحصر به فرد افرا ژاپنی لاکلف اشاره کرد.

ترجمه: میترا نامجو