نور آبي فامي كه امروزه در بيشتر خودرو هاي گرانقيمت مي بينيد و هر روز بيشتر و بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرند در حال تبديل شدن به استانداردي در سيستم هاي روشنایی خودرو ها هستند كه در اين مقاله به بررسي بيشتر اين سيستم نوري چراغ هاي جلو يا HID (مخفف High Intensity Discharge به معناي لامپ تخليه فشار بالا) مي پردازيم. تا سال 2004 ميلادي بيشتر كمپاني هاي معتبر سازنده خودرو در مدل هاي متوسط و گرانقيمت خود از اين سيستم روشنايي در چراغ هاي جلو استفاده مي كردند.
سیستم چراغ هاي جلوي HID اولين بار در اواسط دهه 90 ميلادي در برخي خودرو هاي لوكس ژاپني و اروپايي معرفي شد. اين فناوري بخاطر قيمت بالا نتوانست به سرعت جاي خود را در بازار پيدا كند. اما كارايي بالا و برتري آن در زمينه ديد راننده و مزيتي كه از لحاظ ايمني ايجاد مي كرد به تدريج تقاضا را براي آن حتي در كلاس خودرو هاي با قيمت متوسط بالا برد. به عنوان مثال نيسان در مدل آلتيما، ماكسيما و همچنين همه مدل مختلف لوكس اين كمپاني كه با نام اينفينيتي شناخته مي شوند از اين نوع چراغ استفاده مي كند.
و اما HID چيست؟
همانطور كه از نام آن پيداست اين لامپ ها نوري با شدت بالا توليد مي كنند كه براي رانندگي در شب ايده آل است. اگر چه نوري كه اين لامپ ها توليد مي كنند تمايل به رنگ آبي دارد اما اين نور به طیف نور خورشيد در ميانه روز شباهت بسيار دارد چون قسمت بيشتر اين نور در محدوده رنگ آبي و ماوراء بنفش است. لامپ هاي هالوژن كه رنگ زرد آنها بيشتر به نظر مي رسد درخشندگي بيشتري دارند و در مقايسه با لامپ هاي رشته اي قديمي درخشندگي بيشتري دارند و نور سفيد تري دارند.
نور آبی فامی كه توسط لامپ هاي HID توليد مي شود به سفيد نزديك تر است و به همين دليل در فواصل دور ديد بهتري براي راننده فراهم مي كنند.
رنگ نور با كه با درجه كلوين اندازه گيري مي شود در حقيقت به دماي نور اشاره دارد. نور طبيعي خورشيد در ميانه روز برابر 4870 درجه كلوين است نوري كه با يك لامپ HID زنون توليد مي شود 4100 درجه كلوين است. نور يك لامپ هالوژن استاندارد 3200 درجه كلوين و نور يك لامپ معمولي رشته اي 2800 درجه كلوين است. هر چه عدد درجه كلوين كمتر باشد رنگ آن به زرد متمايل تر است.
بهترين نور براي ديدن نور سفيد-آبي است، اما نور زرد براي ديد در شرايط ماتي مانند مه، بارندگي و برف مناسب است. (به همين دليل است كه نور لامپ مه شكن به رنگ زرد است.)
همچنين لامپ هاي زنون چراغ هاي HID سه برابر لامپ هاي هالوژن معمولي خروجي نور دارند (3000 لومن در برابر 1000 لومن) در حاليكه انرژي كمتري مصرف مي كنند. ( 35 تا 42 وات در برابر 55 وات) علت چنين راندماني اين است كه سيستم هاي HID مانند لامپ هاي روشنايي خياباني يا لامپ هاي متال هالايد عمل مي كنند. لامپ هاي HID معمولاً 71 لومن به ازاي هر وات توليد مي كنند در مقايسه با 18 لومن به ازاي هر وات براي لامپ هاي هالوژن استاندارد توليد مي كنند.
عملكرد لامپ هاي HID چگونه است؟
سیستم های روشنایی HID از يك لامپ كوارتز معمولي استفاده مي كنند كه هيچ فيلامنتي در آن استفاده نشده است و با گاز زنون و مقدار كمي جيوه و نمك هاي فلزات ديگر پر شده است. در داخل لامپ ها دو الكترود وجود دارد كه با فاصله كمي از يكديگر جدا شده اند. (اين فاصله در حدود 4 ميليمتر است) زمانيكه ولتاژ بالايي به الكترود ها اعمال مي شود گاز درون لامپ شروع به تبخير و رسانا شدن مي كند و جرقه الكتريكي بين دو الكترود ايجاد مي شود. گاز داغ يونيزه شده يك پلاسماي تخليه الكتريكي ايجاد مي كند كه نوري با شدت بالا و رنگ سفيد آبي توليد مي كند.
هشدار:
همينكه لامپ استارت مي شود فشار داخل حباب به بيش از 30 اتمسفر مي رسد كه ناشي از گرماي داخل لامپ است كه در حدود 800 درجه سانتيگراد است. و به همين دليل اين لامپ ها هميشه مستعد انفجار هستند بنابراین نباید يك لامپ HID را در خارج از محفظه آن تست كنيد چون بسيار خظرناك است. همچنين هنگام روشن شدن بايد لامپ در موقعيت افقي قرار گيرد و گرنه بيش از حد گرم مي شود و مي سوزد.
لامپ هاي روشنايي خياباني و لامپ هاي فلورسنت و همچنین سيستم هاي روشنايي HID براي روشن شدن نياز به يك ولتاژ بالا دارند. معمولا براي استارت يا روشن كردن يك لامپ زنون به ولتاژي در حدود 25 هزار ولت نياز است (که بسیار خطرناک است) ولي در حالت كار عادي كه مسير جريان در گاز يونيزه برقرار مي شود فقط 80 تا 90 ولت براي روشن ماندن آن كافي است. در حاليكه ولتاژ تغذيه در خودرو ها 12 ولت dc است براي اينكه چنين ولتاژي توليد كنيم به يك سري مدارهاي الكترونيكي شامل اينورتر و ايگنيتور همراه با يك سلف نياز است تا ولتاژ لازم را براي برقراري جريان اوليه در هنگام استارت لامپ توليد كند.
فركانسی كه وظيفه تنظيم ولتاژ مورد نياز را دارد بين 250 تا 450 هرتز است.
توان مورد نياز سيستم HID از طريق يك فيوز و رله مربوطه اعمال مي شود.
ابتدا كه لامپ HID را روشن مي كنيد نور بيشتر به رنگ آبي تمايل دارد ولي بعد از مدت كوتاهي كه لامپ گرم مي شود شدت نور بيشتر مي شود و به آبی آن به سفید متمایل تر می شود. در بيشتر خودرو ها از HID براي نور پايين استفاده مي شود. (و براي نور بالا از لامپ هاي هالوژن قديمي استفاده مي شود.) اما در برخي سيستم هاي جديد HID موقعيت پخش كن مقابل لامپ در چراغ عوض مي شود تا بتوان از آن هم براي نور پايين و هم براي نور بالا استفاده كرد.
به دليل اين كه HID ها فيلامنت يا رشته مقاومتي ندارند كه در اثر گرما بسوزد يا در دست انداز ها دچار ريختگي شود معمولاً تا سه برابر لامپ هاي هالوژن معمولي عمر مي كنند. (3000 ساعت در برابر 1000 ساعت كار مداوم كه معادل 5 تا 10 سال رانندگي نرمال است.)
يكي از راه هاي تشخيص اين لامپ ها اين است كه روي پوشش دور لنز آنها را بخوانيد معمولاً با D1R, D1S, D2R يا D2S مشخص شده اند اينها چهار نوع اصلي از لامپ هاي HID هستند كه در سيستم هاي روشنایی HID خودرو ها مورد استفاده قرار مي گيرند. حباب آنها نازك و بلند هستند و يك واير در طول آن امتداد مي يابد و در انتهاي لامپ به يك الكترود متصل مي شود. همچنين در داخل حباب هم تيوب ديگري وجود دارد كه جرقه در آن تشكيل مي شود.
تعويض لامپ هاي HID
اگر مي خواهيد يكي از اين لامپ ها را تعويض كنيد قبل از هر چيزي بايد بدانيد كه در حال تعويض يك لامپ گرانقيمت هستيد.
اگر مي خواهيد لامپ را عوض كنيد قبل از هر چيزي بايد اطمينان حاصل كنيد كه مشكل از لامپ است و ايگنيتور يا بالاست يا رله تغذيه، مدار سيم كشي، فيوز ها يا كليد مربوط به چراغ هاي جلو معیوب نیستند. در برخي از انواع HID ايگنيتور در پايه لامپ قرار دارد و بالاست يك قطعه مجزاست.
هشدار:
لامپ هاي HID در ولتاژ بالا كار مي كنند و هنگام كار با آنها بايد همه احتياطات لازم را به كار گيريد تا از برق گرفتگي، سوختگي يا حتي مرگ جلوگيري كنيد! بنابراين بايد اطمينان حاصل كنيد كه لامپ شما خاموش است و هيچ گاه در شرايطي كه رطوبت بالاست براي تعمير آنها اقدام نكنيد. همچنين وقتي كه سيستم در حال كار است به هيچ وجه به بالاست دست نزنيد.
به قسمت كريستالي لامپ دست نزنيد چون اگر دست شما روغني باشد سبب ترك خوردن و از بين رفتن آن خواهد شد. توجه داشته باشيد كه لامپ گرانقيمتي در دستان شماست. براي برداشتن لامپ از دستكش تميز استفاده كنيد يا آنها را فقط از پايه در دست بگيريد.
تحقیق و ترجمه: علی یزدی مقدم
مطالب مرتبط:
- آشنایی با باس CAN و نقش آن در خودروهای امروزی
- منبع تغذيه سوييچينگ
- انرژي خورشيدي متمركز شده
- مدار شارژر DC خودرو براي موبايل و وسايل مانند آن
- مدار الکترونیکی نشان دهنده زنگ موبایل
- یک چراغ قوه ال ای دی بسازید
- مدار الکترونیکی لامپ دزدگیر!
نظر شما چیست؟