نام: بولاغ اوتی

نام انگلیسی: Nasturtium officinale R.BR

دوران گل دهی: اردیبهشت تا تیر

زمان برداشت سر شاخه ها: اردیبهشت – خرداد

گیاه شناسی

Nasturtium officinale یا بولاغ اوتی یا علف چشمه نام های مختلف دیگری دارد که به نام های شاهی آج، جرجیره آبی، رشاد، کرسون و همچنین به نام آب تره خوراکی هم نامیده می شوند.

بولاغ اوتی جزو تیره شب بو؛ گیاهی علفی، پایا و با ساقه ای بالا رونده است که ساقه آن چهار گوش و ریشه دار و برگ های آن متناوب و شبیه به پر است. در انتهای ساقه خوشه ای از گل های سفید می روید. این خوشه در اواخر فصل گل دادن بلندتر می شود. میوه آن به صورت خورجین خمیده است.

یک گیاه شناور و وابسته به آب است، با تعداد زیادی شاخه های خزیده و ساقه، برگ های عمودی و به شکل پر دارد؛ قسمت فوقانی آن 3 تا 7 بالچه دارد و قسمت پایین آن دارای 3 بخش به صورت بریدگی می باشد.

گل های سفید رنگی دارد که در مدت کوتاهی رشد می کنند. گلبرگ ها بلندتر از کاسبرگ ها و دانه هایش کوچک و دوتایی هستند.

توزیع

موطن اصلی این گیاه اروپای مرکزی و غربی بوده که امروزه در تمام دنیا گسترده شده است، ولی به ندرت یافت می گردد. این گیاه در کناره جویبارها، چشمه ها و دیگر نقاط مرطوب در دشت و کوهستان می روید. در آب های کم عمق و رودها و جوی های کوچک آب در ارتفاع 1300 متر رشد می کنند.

عناصر

حاوی روغن اساسی (ضروری) است که ماده اصلی آن نیتریت اسید فنیلپروپیونیک می باشد.

به عنوان ضد انعقاد، ادرارآور، خلط آور، هیپوگلیسمی (به پایین افتادن قند خون زیر شصت گفته می شود)، داروی دندان درد، مُسهل، محرک، اشتهاآور می باشد.

دارای ماده ایندول خاصی است که به دفع بیش از حد استروژن کمک می کند؛ پختن بیش از حد ماده ایندول را از بین می برد.

دارای ترکیب فناتیل ایزوتیوسیانات است، که خاصیت این ترکیب شناخته شده، پیشگیری از سرطان می باشد.

تجزیه و تحلیل تغذیه ای یک بولاغ اوتی خام:

(یک فنجان خرد شده/34 گرم بولاغ اوتی) شامل:

آب 32.34 گرم، انرژی 4 کیلو کالری، انرژی 16 کیلو ژول، پروتئین 0.78 گرم، خاکستر0.41، کربوهیدرات 0.44 گرم، کل فیبر رژیمی 0.2 گرم، کل قندها 0.07 گرم.

(ماده معدنی) کلسیم 41 میلی گرم، آهن 0.07 میلی گرم، منیزیم 7 میلی گرم، فسفر 20 میلی گرم، پتاسیم 112 میلی گرم، سدیم 14 میلی گرم، روی 0.04 میلی گرم، مس 0.026 میلی گرم، منگنز 0.083 میلی گرم، سلنیوم 0.3 میکروگرم.

(ویتامین ها) (ویتامین های محلول در آب) تیامین (B1) 0.031 میلی گرم، ریبوفلاوین (B2) 0.041 میلی گرم، نیاسین (B3) 0.068 میلی گرم، اسید پانتوتنیک (B5) 0.105 میلی گرم، پیریدوکسین (B6) 0.044 میلی گرم، فولات (B9) 3 میکرو گرم، فولات غذا 3 میکرو گرم، کمبود اسید فولیک 3 میکرو گرم، کولین 3.1 میلی گرم، اسید اسکوبیک (ویتامین C) 14.6 میلی گرم.

(ویتامین های محلول در چربی) ویتامین A رتینول 54 میکرو گرم، ویتامین آ  IU1085 IU، بتاکاروتن 651 میکرو گرم، لوتئین + زآگزانتین 1961 میکرو گرم، آلفا توکوفرول (ویتامین ای) 0.34 میلی گرم، ویتامین K (فیلوکینون) 85 میکرو گرم.

تجزیه و تحلیل تغذیه بر روی چربی ها: (کل اسیدهای چرب اشباع شده 0.009 گرم)، اسید پالمتیک 0.008 گرم، اسید استریک 0.001 گرم، (کل اسیدهای چرب غنی شده) اسید پالمیتولئیک 0.001 گرم، اسید اولئیک 0.002 گرم، (کل اسیدهای چرب غیر اشباع) اسید لینولئیک 0.004 گرم، اسید لینولئین 0.008 گرم، فلاونوئل دارای کائمفرول 7.8 میلی گرم، میریستین 0.1 میلی گرم، کورستین 10.2 میلی گرم.

خواص بولاغ اوتی:

منبع خوبی از کلسیم؛ یک منبع نسبتا خوب از آهن

ضد انعقاد؛ غنی از ویتامین A و C و منبع نسبتا خوبی از ویتامین D

به عنوان محرک و افزایش میل جنسی

برگ های آن به عنوان ضد انعقاد، ادرارآور، خلط آور، هیپوگلیسمی، داروی دندان درد، مُسهل، محرک، اشتهاآور

مطالعات وجود آنتی اکسیدان، محافظ قلب، درمان سطوح بالای چربی، حفاظت از سیستم ایمنی بدن (جلوگیری از آسیب به کبد)، جمع آوری پلاکت،

سر شاخه های تازه آن سرشار از ویتامین های A، C و E است.

این گیاه براساس طب سنتی «گرم» است و یکی از دوستان سالمندان به شمار می‌رود.

برخی معتقدند به علت وجود احتمالی ید در بولاغ اوتی، این گیاه پرخاصیت برای درمان تیروئید نیز کاربرد دارد.

قسمت های مورد استفاده

دانه ها و برگ ها

نوع مصرف

قابل خوردن و پختن

برگ ها و دانه های گیاه خوردنی هستند.

برگ ها را می توان به صورت خام یا پخته شده خورد.

می توان به عنوان ادویه و برای تزئین غذا از آن استفاده کرد.

از بولاغ اوتی در تهیه سالادهای تند بهاره استفاده می کنند. از برگ های آن برای معطر ساختن و بهتر نمودن طعم سس ها، سوپ ها و تزیین غذاهای سرد استفاده می کنند.

دانه های پودر شده آن به عنوان خردل استفاده می شوند. با اضافه کردن آب به پودر دانه ها آنزیم های myrosin را فعال می کند، بر روی گلیکوزید عمل می کند، sinigrin (متعلق یه خانواده گلوکوزیدها)، برای تولید یک ترکیب گوگرد.

مخلوط کردن پودر دانه با آب گرم، سرکه یا نمک باعث جلوگیری از واکنش آنزیمی می شود و خردل ملایم تر اما تلخی را تولید می کند.

برای مصارف دارویی سر شاخه های این گیاه را درست قبل از گل کردن جمع آوری می کنند، سپس در سایه و جدا از دیگر گیاهان خشک می کنند. این گیاه در طول خشک شدن عطر تندی از خود متصاعد می کند.

دم کرده آن را به مقدار دو قاشق سوپ خوری برای  هر فنجان آب جهت افزایش اشتها و درمان ناراحتی های هاضمه و صفراوی تهیه می کنند. برای همین منظور شیره تازه آن را که پنج بار رقیق شده باشد تهیه می کنند و سه بار در روز می نوشند.

باور عامیانه

کوبیدن برگ ها و گرفتن عصاره آن، برای شستشوی صورت از بین بردن لکه ها، آکنه ها و استفاده می شود.

کاربرد برای بیماران سل

همچنین به عنوان یک محرک و تقویت کننده قوای جنسی استفاده می شود.

عصاره (آب میوه) تازه آن برای قفسه سینه و درد کلیه و برای سوزش های خارجی پوست و التهاب ها استفاده می شود.

برای درمان سنگ کلیه استفاده می شود.

برای درمان ادرار زیاد استفاده می شود.

به عنوان تقویت کننده مو استفاده می شود، و معتقدند که برای افزایش رشد مو مناسب است.

از ضماد برگ های آن، برای تورم لنفاوی استفاده می شود.

در مکزیک، به طور سنتی برای درمان عفونت های تنفسی مانند سل مورد استفاده قرار می گیرد.

در ایران به عنوان ماده ای برای محافظت کننده قلب استفاده می شود و همچنین برای درمان فشار خون بالا، افزایش قند خون و کولیک (قولنج) کلیوی نیز کاربرد دارد.

تیتر: مطالعاتی که در مورد خواص و فواید بولاغ اوتی شده است:

• محافظت کننده قلب/ داروی کاهش چربی
• آنتی اکسیدان/ مزایایی برای چربی
• محافظت از کبد
• اثر جمع شدگی و تراکم پلاکت
• عملکرد ضد سل
• خاصیت ضد التهاب/ قسمت های بیرون از خاک، بخش هوایی (ساقه، برگ، دانه)
• اثر جلوگیری از به وجود آمدن سنگ کلیه
• تعاملات دارویی:

تداخلات داروهای امروزی نگران کننده هستند.

Chlorzoxazone کلرزوکسازون (Parafon Forte, Paraflex): بولاغ اوتی ممکن است میزان چربی بدن کلرزوکسازون را به سرعت کاهش دهد و اثرات جانبی آن را افزایش می دهد.

بولاغ اوتی ممکن است دفع لیتیم بدن را کاهش دهد و ممکن است سطح خونابه لیتیم را افزایش دهد و اثرات جانبی داشته باشد.

Warfarin وارفارین (Coumadin): وارفارین دارای مقدار زیادی از ویتامین K است که ممکن است اثر ضد انعقادی وارفارین را کاهش دهد.

تذکر: در بعضی اشخاص ایجاد تشنجات دردناک مثانه و در برخی موارد عدم دفع ادرار می نماید، در زنان باردار موجب تشنج در رحم و در نتیجه باعث سقط جنین می گردد.

• آنتی اکسیدان/ برگها
• ضد باکتریایی
• ضد دیابت
• ضد قارچ
• ضد باکتری روده
• ترکیب ضد میکو باکتریال

ازه یا خشک شده این گیاه را باید با احتیاط مصرف کرد، چرا که ممکن است باعث تحریکات در سطح مخاط روده ای یا مثانه شود. در مصارف خارجی از عصاره تازه آن برای مداوای ناراحتی های پوستی و اگزما استفاده می شود.

با توجه به توضیحاتی که در متن داده شده است اگر این گیاه را به صورت پخته مصرف می کنید نباید خیلی روی شعله قرار بگیرد تا برخی از مواد خود را از دست ندهد. برای مصرف آسان از بولاغ اوتی مقدار و دستور این گیاه را در زیر می بینید.

مصرف روزانه 40 تا 100 گرم گیاه تازه را در سالاد می توانید استفاده کنید.

همچنین 10 تا 20 گرم گیاه خشک شده را سه مرتبه در روز به صورت دم کرده در یک دمنوش یا فنجان درست کنید.

ترجمه: میترا نامجو