شاید تعجب کنید اگر بگویم که زالزالک تاثیرات مفیدی روی سلامت قلب، تنظیم فشار خون و کلسترول و همچنین خاصیت انتی آکسیدان گاستروپروتکتیو(سلامت معدوی) و ضد التهابی دارد.
گیاه زالزالک، حفجه، کیالک و یا کویج (با نام های علمی: crataegus oxyacantha، crataegus monogyna و یا crataegus laevigata)گیاهی خوش طعم است که درختچه ای و خار دار و از تیره گلسرخیان است. این گیاه در واقع بومی نیم کره شمالی بوده و در سرتاسر جهان در نواحی با آب و هوایی معتدل از جمله آمریکای شمالی، اروپا و آسیا رشد می کند.
گیاه زالزالک برگ هایی کوچک و گل هایی به رنگ های قرمز، صورتی و یا سفید دارد، و میوه آن سیاه و یا قرمز است. این نوع گیاه زالزالک را به زالزالک انگلیسی و یا ولیک می شناسند.
چرا زالزالک مصرف کنیم؟
در حالی که انواع دیگر زالزالک به عنوان گیاهانی زینتی و یا برای پرچین مورد استفاده قرار می گیرد پرچین که چپر و کپر هم نامیده شده، سازه دیوارمانندی است که از شاخ و برگ و خار گیاهان برای محصور کردن منطقهای میسازند. برخی پرچینها برای محافظت زمین و مرتع از مزاحمت حیوانات اهلی و وحشی برپا میشود. گاه پرچین را به خاطر زیبایی طبیعی آن برپا می کنند.
در چین از زالزالک طی قرون متمادی به عنوان یک گیاه دارویی در طب سنتی استفاده می شد. از این میوه از دیر باز برای درمان بیماری های مختلفی از جمله مشکلات گوارشی، سنگ کلیه و بیماری های قلبی عروقی استفاده می شده است.
تمام اجزا و بخش های مختلف گیاه زالزالک، از برگ و ریشه آن گرفته تا خود میوه و گل های آن، کاربرد درمانی دارند و میوه آن نیز کاربرد و تاثیر به سزایی در درمان بیماری های قلبی عروقی، فشار خون و کلسترول دارد. به علاوه به خاطر خاصیت انتی آکسیدانی آن، این گیاه کاربرد موثری در درمان اضطراب، مشکلات گوارشی مربوط به دوران قاعدگی- از جمله کرم نواری و عفونت های روده ای دارد.
ویتامین ها و مواد مغذی موجود در میوه زالزالک:
- ویتامین های گروه B، از جمله فولیک اسید (ضد اکسیداسیون و عنصری مهم برای متابولیسم (سوخت و ساز))
- ویتامین C (بهبود دهنده وضعیت سیستم ایمنی و سلامت قلب و عروق)
- فلاونوئید روتین (یک آنتی اکسیدان که با بزرگ و گشاد کردن رگ های خونی باعث بهبود وضعیت جریان خون می شود)
- فنول ها (ضد التهاب و ضد عفونی کننده)
- پروسیانیدین ها ( ترکیبات ضد اکسیدانی)
- ویتکسین (ماده ای ضد اکسیدان، مهار کننده سرطان، و ضد التهاب)
- کاتچین (آنتی اکسیدان)
- ساپونین (عنصری که به جذب مواد مغذی به بدن کمک می کند)
- کلسیم
- آهن
فواید میوه زالزالک
از لحاظ بالینی ثابت شده که میوه زالزالک اثرات مفیدی روی سلامت قلب و عروق، درد های قفسه سینه (آنژین-درد موضعی شدید)، فشار خون و کلسترول بالا دارد. به علاوه، ترکیبات ضد اکسیدانی آن برای سلامت کلی بدن مفید است.
سلامت قلبی و عروقی
مجموعه کاکرین (یک منتقد خوش نام و سختگیر برای مطالعات انجام شده) عنوان می کند که: بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شده که عصاره میوه زالزالک تاثیرات قابل توجهی روی کنترل علائم و نتایج فیزیولوژیکی بدن در درمان نارسایی های قلبی دارد.
خواص و فواید گونه C. oxyacantha به صورت بالینی کاملا ثبت و تایید شده است. بر اساس مقالات منتشر شده از سوی سازمان شیمی داروی کارنت، عصاره استاندارد حاصل از این گیاه اثرات مفیدی روی بهبود وضعیت قلب به ویژه نارسایی های قلبی در همان مراحل اولیه، آنژین صدری (درد شدید در اثر گرفتگی رگ های جلوی قلب)، فشار خون بالا، آریتمی خفیف (نامنظم بودن ضربان قلب) و تصلب شریان دارد.
طی آزمایش ها در این گیاه ترکیبات بیو اکتیو خاصی پیدا شد که گویای علت تاثیر مثبت این گیاه در درمان مشکلات قلبی بود. این ترکیبات حاوی فلاونوئید ها، فنول ها و پروسیانید های الیگومریک می باشند. زالزالک در واقع یک دیورتیک (ادرار آور) طبیعی است. قابلیت آن در کاهش تجمع مایعات، به رفع نارسایی های احتقانی قلبی نیز کمک می کند.
در این مقاله هم چنین مطرح شده بود که زالزالک باعث بهبود و تقویت وضعیت سوخت و ساز بدن به ویژه در بیماران مبتلا به بیماری های قلبی نیز می شود. و همچنین در این مقاله ذکر شده بود که سرکه زالزالک به کاهش وزن نیز کمک می کند.
در مقاله ای آلمانی که روی بیماران مبتلا به نارسایی های قلبی مطالعه می کرد، نشان داده شد که استفاده از عصاره این گیاه روی بیماران قلبی عروقی باعث بهبود وضعیت سلامتی آنها شد. طی این بررسی ها 952 بیمار داوطلب طی دو سال درمان با گیاه زالزالک را دریافت کردند. در انتها کاهش علائم بیماری در این بیماران مشاهده شد.
درد قفسه سینه (آنژین)
محققین طی یکی از بررسی های خود در مورد اثرات ورزش ایروبیک و عصاره زالزالک روی 80 بیمار 45 تا 65 ساله مبتلا به آنژین صدری، متوجه بهبود چشم گیر این بیماران در وضعیت سلامتی شان شدند. این بیماران به صورت تصادفی به چهار گروه تقسیم شده تا تاثیر گذاری ایروبیک و عصاره زالزالک روی سلامت قلب آن ها بررسی شود.
طی 12 هفته وضعیت سلامتی آن ها مرتب کنترل شد. در نهایت محققین دریافتند که ورزش ایروبیک در کنار مصرف زالزالک در کاهش خطرات بیماری تصلب شریان و دیگر مشکلات قلبی و عروقی موثر است.
فشار خون
زالزالک باعث شل شدن رگ های خونی شده که این اتفاق باعث اتساع عروق (گشاد شدن رگ های خونی) شده و در نهایت خون راحت تر در رگ ها جریان پیدامی کند.
همچنین آزمایشی بالینی روی 79 بیمار مبتلا به دیابت نوع دو انجام شد تا اثرات گونه C. laevigataبرای کاهش فشار خون بررسی شود. این آزمایش اولین تحقیق برای کشف تاثیر و فواید زالزالک بود که در آن اثرات زالزالک برای افت فشار خون در بیماران مبتلا به دیابتی نوع دو مورد بررسی قرار می گرفت.
در این پژوهش، 39 داوطلب روزانه مقدار مشخصی از عصاره زالزالک را به مدت 16 هفته دریافت کردند و 40 داوطلب دیگر جهت دقت آزمایش طی این مدت از شبه دارو استفاده کردند. در گروهی که از عصاره زالزالک استفاده کرده بودند نسبت به گروه دیگر، پیشرفت های چشم گیری در کاهش فشار خونشان مشاهده شد.
کلسترول بالا
از سوی سازمان دارو و بیولوژیک تجربی، مقاله ای در رابطه با اثرات زالزالک منتشر شد. در این مقاله محققین دریافتند که این گیاه کلسترول خون را در موش های آزمایشگاهی کاهش داده و این پتانسیل را دارد که تاثیر مشابهی نیز روی انسان بگذارد.
طی پژوهشی دیگر، اثرات تخفیف دهی لیپید ها به وسیله زالزالک مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق دو گروه از همستر ها مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. یکی از این گروه ها عصاره زالزالک دریافته کرده بود و دیگری نیز گروه کنترل بود. در نهایت محققین نتیجه گرفتند که اسید های تری ترپنی موجود در زالزالک باعث کاهش کلسترول گروه اول شده بود.
اثرات ضد التهابی و گوارشی
زالزالک با داشتن مقادیر بسیار زیادی آنتی اکسیدان دارای اثرات ضد التهابی نیز هست. مشاهده شده که فلاونوئید های موجود در گیاه زالزالک باعث می شوند که این گیاه فواید قابل توجهی روی این بیماری ها و هم چنین کاهش کلسترول خون و التهابات داشته باشد.
در مجله کشاورزی و شیمی مواد غذایی، مقاله ای مربوط به سال 2008 در مورد آزمایش های انجام شده روی حیوانات منتشر شد که در آن اثرات عصاره اتانول میوه زالزالک روی مهار رادیکال های آزاد، تاثیرات ضد التهابی، گاستروپروتکتیو (سلامت گوارشی) و ضد میکروبی آن مورد آزمایش قرار گرفته بود. آن ها طی بررسی های خود دریافتند که آنتی اکسیدان های موجود در زالزالک باعث تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر التهابات شده و حتی فواید ضد میکروبی نیز روی سیستم گوارشی بدن انسان داشتند.
و در آزمایش حیوانی دیگری نیز که در مجله غذا دارو منتشر شده بود، این نتایج به دست آمد که تاثیرات ضد التهابی و ضد اکسیدانی زالزالک بدن انسان را در برابر بیماری ورم مخاط روده بزرگ ایمن می کند.
انواع روش های مصرف میوه زالزالک
برای بهره مندی از مزایا و فواید میوه زالزالک راه های مختلفی وجود دارد. شما می توانید میوه زالزالک را به شکل های مختلفی از جمله تهیه چای آن وارد برنامه غذایی خود کنید.
به علاوه با استفاده از زالزالک انواع شیرینی ها، مربا ها و ژله ها را نیز می تواند تهیه کرد. شما می توانید میوه های رسیده زالزالک را از میوه فروشی و فروشگاهی بخرید.
اگر زالزالک را برای مصارف درمانی می خواهید، سعی کنید حتما آن را از فروشگاه هایی بخرید که عرضه کننده مواد غذایی ارگانیک هستند. به علاوه فواید زالزالک از هر دو شکل آن به صورت عصاره خشک و مایع جذب بدن می شود.
عصاره گیاهی در واقع به معنای این است که ترکیبات فعال گیاه (مواد مغذی گیاه) از آن بیرون کشیده شده تا بهتر جذب بدن شوند.
برای مثال، با استفاده از عصاره زالزالک- در مقابل مصرف میوه آن برای مصارف درمانی- جذب مواد مغذی آن و دریافت فواید درمانی آن سریع تر انجام می پذیرد.
عصاره مایع گیاه، شامل انواع چای، تنتور (خیسانده) و شربت ها می شود. عصاره های پودری نیز از خشک کردن عصاره مایع به دست می آیند. گیاه زالزالک برای مصارف درمانی به شکل های زیر هستند:
- چای (که به آن دم نوش نیز می گویند)
- مکمل غذایی
- پودر
- تنتور
- شربت
علی رغم توصیه شدید بر مصرف زالزالک، مصرف هسته آن بسیار خطر ناک است.به همین دلیل به مصرف عصاره آن بیشتر تاکید می شود. هسته زالزالک درست مثل دانه های سیب، حاوی سیانور است. به علاوه، دریافت و جذب فواید زالزالک از طریق عصاره آن سریع تر اتفاق می افتد .
مقدار مصرف زالزالک
محققین هم چنین مقادیر مختلف مصرف زالزالک را نیز مورد بررسی قرار داده اند. آن ها مصرف روزانه مقادیری از 160 میلی گرم تا 1800 میلی گرم عصاره استاندارد این میوه در دوره های 3 تا 24 هفته ای را مورد آزمایش قرار دادند. در نهایت مشخص شد حداقل دوز موثر این گیاه، مصرف روزانه 300میلی گرم برای نارسایی های خفیف قلبی بود و مصرف مداوم این گیاه به مدت 6 تا 8 هفته بیشترین تاثیر را روی بیماران می گذاشت.
هم چنین این آزمایش روی بیماران مبتلا به نارسایی های قلبی درجه دو وسه نیز آزمایش شد. محققین دریافتند که مصرف 900 میلی گرم از عصاره زالزالک بی خطر بوده اما بهتر از شبه دارو (پلاسیبو) نبود. دوز روزانه ای که توصیه می شود، مصرف 160 میلی گرم تا 900 میلی گرم عصاره این گیاه است.
چای
مصرف چای این گیاه سه بار در روز و پس از هر وعده غذایی مجاز است. برای تهیه چای این گیاه لازم است یک قاشق چای خوری از برگ، میوه و یا گل های گیاه را در 250 گرم آب بخیسانید.
میوه
- پودر خشک: مصرف خوراکی مجاز پودر خشک آن 300 تا 1000 میلی گرم، طی سه وعده در روز است
- عصاره مایع: مصرف خوراکی 0.5 تا 1 میلی لیتر سه بار در روز
- تنتور: مصرف خوراکی 1 الی 2 میلی لیتر، سه بار در روز
- عصاره جامد: ¼ تا ½ قاشق غذا خوری عصاره جامد یک وعده در روز
- شربت: یک قاشق غذا خوری و مقدار مجاز دو تا سه بار در روز
برگ ها و گل ها
- عصاره: مصرف روزانه 160 تا 900 میلی گرم، این مقدار را به دو یا سه وعده در روز تقسیم کنید.
- پودر: 200 تا 500 میلی گرم ، مصرف خوراکی، سه بار در روز
- تنتور: دو یا سه بار در روز و هر بار 20 قطره
طبق تجربه، مشاهده نتایج سودمند و قابل توجه این گیاه 4 تا 8 هفته طول می کشد.
عوارض جانبی
عوارض جانبی مصرف زالزالک چیست؟ خوشبختانه، بروز عوارض جانبی این گیاه بسیار نادر است، به این معنا که عوارض آن تنها در تعداد اندکی از افراد مشاهده می شود.
عوارض جانبی ناشی از مصرف و درمان با زالزالک:
- سردرد
- میگرن
- سبکی سر
- خستگی
- سرگیجه
- اضطراب
- حالت تهوع
- تپش قلب
- تنگی نفس
- مشکلات گردش خون
- خون دماغ
- بی خوابی
- تعریق
به علاوه اگر به هر یک از گیاهان و میوه های خانواده گلسرخیان حساسیت دارید، توصیه اکید می کنیم که از راه کار های درمانی با میوه و گیاه زالزالک پرهیز کنید.
زالزالک مناسب کودکان نیست. از این رو در دوران بارداری و یا شیردهی به هیچ وجه از این گیاه استفاده نکنید. و در صورت لزوم، پیش از مصرف و افزودن آن به رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید.
در صورتی که شاهد بروزعوارض جانبی مصرف آن شدید و یا بعد از گذشت 12 هفته هیچ بهبودی قابل توجهی احساس نکردید حتما به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
در صورتی که مبتلا به بیماری های قلبی هستید به هیچ وجه خود درمانی نکنید. مصرف دارویی گیاه زالزالک باید حتما زیر نظر پزشک باشد.
تداخل دارویی
اگر هر یک از داروهای زیر را مصرف می کنید، پیش از شروع مصرف دارو های حاوی زالزالک حتما با پزشک خود مشورت کنید:
دی اکسین: این دارو برای درمان آریتمی و یا نامنظم بودن ضربان قلب تجویز می شود. در صورت مصرف همزمان زالزالک با این دارو، ممکن است اثر دارو چند برابر شود.
بتا بلوکر ها: این دارو ها برای درمان مشکلات قلبی استفاده می شوند. بتا بلوکر ها فشار خون را پایین آورده و باعث بزرگ شدن رگ های خونی می شوند. مصرف همزمان زالزالک با این داروها تنها باعث شدت یافتن اثر دارو می شود.
دارو های مسدود کننده کانال کلسیم (CCBs): این داروها رگ های خونی را بزرگ تر کرده و جریان گردش خون و آنؤینا را آسان تر می سازند. مصرف همزمان زالزالک با این قبیل داروها، قدرت تاثیر گذاری دارو را بیشتر می کند.
فنیل افرین: بر اساس نتایجی که در بررسی های آزمایشگاهی به دست آمد، زالزالک میزان اثر گذاری این داروها را کاهش می دهد. معمولا فنیل افرین را برای درمان گرفتگی بینی که خود باعث گرفتگی رگ های خونی می شود، مورد استفاده قرار می گیرد.
داروهای مربوط به درمان اختلالات جنسی: وقتی از گیاه زالزالک همراه با این داروها استفاده شود، افت فشار خون شدید اتفاق می افتد.
نیترات ها: در صورت مصرف همزمان زالزالک با داروهای حاوی نیترات، فرد دچار سر گیجه و سردرد می شود چرا که در این صورت جریان خون به سمت قلب افزایش می یابد.
مراحل لازم به اجرا، پیش از مصرف درمانی زالزالک
- در صورتی که نسبت به سلامتی به خصوص وضعیت قلب خود نگران هستید، حتما پیش از مصرف با پزشک معالج مشورت کنید. توصیه می کنیم پیش از مصرف مطمئن شوید که این دارو با هیچ یک از داروهای مصرفی شما تداخل نداشته باشد.
- حتما دقت کنید که چای این گیاه را سه وعده، هر وعده پس از غذا و در هر بار تنها یک هشتم فنجان میل کنید.
- در صورتی که قصد دارید این گیاه را وارد رژیم غذایی خود کنید، حتما آن را طبق دوز های پیشنهادی در این مقاله مصرف کنید.
- پس از تمرین و ورزش کمی پودر زالزالک را به یک ترکیب اسموتی بیافزایید.
ترجمه: آتنا هوایی
نظر شما چیست؟