در این مقاله در موقع “نه” گفتن کودکان کوچک تر از سن دبستان صحبت می شود و در مورد موقع رفتن، سوار شدن به ماشین، نشستن روی صندلی، پیاده شدن از ماشین، سوار شدن به آسانسور، رفتن به مهدکودک، رفتن به کلاس، رفتن به خونه مامان (بابا)، لباس پوشیدن، غذا خوردن، تماشای تلویزیون، تشکر کردن، بازی کامپیوتری، شراکت با دوستان و گوش دادن به صدای موسیقی راهکارهایی ارائه می شود که چگونه با کودک صحبت کنید و نکات کمکی در مورد هر یک بیان می شود.
صحبت با فرزندی که موقع رفتن می گوید: “نه! الان نمی خوام برم!”
“تا پنج دقیقه دیگه باید بریم، بهتره از الان شروع به جمع و جور کنیم.”، “می فهمم الان دوست نداری بری، ولی بعضی وقت ها باید کارهایی را انجام بدیم که دوستشون نداریم.”، “تا ده می شمرم، ببینم می تونی تا قبل از ده کاپشنت را بپوشی. حاضری؟ یک، دو،…”، “اگر به موقع آماده رفتن بشی، به زودی دوباره این جا می آییم.”
نکات کمکی
قبل از رفتن به جایی، در مورد برگشت از آن جا با فرزندتان صحبت کنید. در این صورت او می داند که در انتظار چه چیزی باشد. به عنوان مثال بگویید “پنج دقیقه قبل از برگشتن بهت می گویم. این طوری زمان کافی برای خداحافظی با دوستت و پوشیدن کاپشن و آماده شدن را خواهی داشت”
همان طور که برای برگشتن آماده می شوید، به فرزندتان کمک کنید کاپشنش را بپوشد، اسباب بازی ها را جمع کند، دستشویی برود و غیره.
نظرات و نگرش شما به او نیز منتقل می شود، بنابراین با مثبت نگه داشتن آن ها، همکاری فرزندتان در زمان رفتن را ترغیب کنید.
صحبت با فرزندی که موقع سوار شدن به ماشین می گوید: “نه! نمی خوام سوار ماشین بشم!”
“می تونی انتخاب کنی که سوار ماشین بشی و لذت ببری یا سوار ماشین بشی و ناراحت باشی. میل خودت.”، “وقتی روی صندلیت بشینی و کمربندت را ببندی، می تونیم آهنگ مورد علاقه ات را گوش بدیم و با هم بخونیم. این یه کار شاد و خوبه که تو ماشین انجام می دیم.”، “می دونم دلت نمی خواد سوار ماشین بشی، ولی نمی دونم چرا. می شه بهم بگی؟”، “می دونم نمی خوای سوار ماشین بشی، ولی لازمه من سر کار برم و تو هم به مهدکودک بری. وقتی سوار بشی و کمربندت را ببندی، می تونی با اسباب بازی های مخصوص تو ماشین بازی کنی.”
نکات کمکی
تا جایی که امکان دارد قبل از خواب یا غذا که کودک بی تاب است، دنبال کارهای بیرون نروید تا احتمال نق نق کردن کودک کم تر باشد. هر چند اگر برای مسیر طولانی تری برنامه دارید، شاید بهتر باشد موقع خواب کودک حرکت کنید تا او در ماشین بخوابد.
اگر می دانی که کودک در ماشین احساس ناراحتی خواهد کرد، بگذارید هوای تازه جریان داشته باشد، یا بتواند بیرون را تماشا کند، یا آهنگ و یا فیلم مورد علاقه اش را بگذارید تا ماشین سواری به چیزی تبدیل شود که مشتاق انجام آن است.
صحبت با فرزندی که موقع نشستن روی صندلی می گوید: “نه! نمی خوام رو صندلی خودم بشینم!”
“از چه چیز نشستن روی صندلیت، خوشت نمی آد؟”، “نشستن در صندلی مخصوص قانونه. ماشین فقط وقتی راه می افته که تو در صندلی خودت نشسته باشی.”، “مرسی که به این قشنگی روی صندلیت می شینی. ممنون از همکاریت.”، “وقتی رو صندلیت بشینی، آهنگ مورد علاقه ات را می گذارم.”
نکات کمکی
برای سواری در ماشین قوانینی بگذارید، شامل لزوم بستن کمربند ایمنی تا رسیدن به مقصد برای در امان بودن.
خودتان همیشه کمربند ایمنی ببندید، بدین سان کودک از عادات ایمنی شما تقلید خواهد کرد.
تعدادی اسباب بازی و یا کتاب در ماشین نگه دارید تا کودک سرگرم شود و توجه او از صندلی مخصوصش منحرف شود.
صحبت با فرزندی که موقع پیاده شدن از ماشین می گوید: “نه! نمی خوام از ماشین پیاده بشم!”
“دلت می خواد خودت پیاده بشی یا من کمکت کنم پیاده بشی؟ میل خودت.”، “وقتی پیاده بشی، می تونیم خریدمان را تموم کنیم و برگردیم خونه تا بازی کنی.”، “توی فروشگاه خیلی کمک خوبی برای من هستی. بیا از ماشین پیاده بشیم تا بتونی در خرید به من کمک کنی.”، “کمک کن بدونم چرا دوست نداری از ماشین پیاده بشی. اگه مشکلی هست دلم می خواد کمک کنم حلش کنیم.”
نکات کمکی
بلند نظر، مشوق و همدل باشید تا کودک در بیان ترس های خود به شما احساس راحتی کند.
در مورد رفتار در ماشین قوانین بگذارید، در این صورت کودک می داند موقع رسیدن به مقصد چه انتظاری باید داشته باشد.
قبل از خروج از خانه، برنامه سوار و پیاده شدن ماشین را تمرین کنید تا بعد به طور اتوماتیک انجام شود.
صحبت با فرزندی که موقع سوار شدن آسانسور می گوید: “نه! نمی خوام سوار آسانسور بشم!”
“می فهمم دلت نمی خواد سوار آسانسور بشی. می تونیم با پله بریم و شاید دفعه دیگه آسانسور را امتحان کنیم.”، “قبلا آسانسور ترسناک بود، می دونم. ولی الان تو شجاع تر و قوی تر هستی. فکر کنم اگه بخواهی می تونی از پسش بر بیای.”، “من توی آُسانسور بغلت می کنم تا احساس امنیت کنی. منم وقتی آسانسور بالا پایین می ره، دلم می ریزه. هیجان انگیزه!”، “با پله رفتن، برای هر دو ما ورزش خوبیه تا زمانی که حس کنی استفاده از پله برقی اشکالی نداره. شاید دفعه دیگه بتونیم پله برقی را امتحان کنیم و ببینیم چقدر زود به بالا می رسیم.”
نکات کمکی
قبل از این که لزوما از آسانسور یا پله برقی استفاده کنید، با نشان دادن آن ها، کودک را با این گونه وسایل آشنا کنید. اجازه دهید از دور آن وسایل را ببیند تا شاهد داخل و خارج شدن مردم و بی خطر بودن این وسایل باشد. اگر فکر می کنید از ترس او کاسته می شود، طرز کارکرد این وسایل را توضیح دهید.
اطمینان حاصل کنید که هر دو انتخاب آسانسور یا پله برقی وجود دارد، بنابراین هیچ گاه خود را در موقعیتی که مجبور به استفاده از یکی از آن ها باشید، گرفتار نمی بینید. تا زمانی که کودک به راحتی از آسانسور یا پله برقی استفاده نمی کند، ماشین را در طبقه همسطح مرکز خریدی که قصد دیدن آن را دارید پارک کنید یا از پپله معمولی استفاده کنید.
صحبت با فرزندی که موقع رفتن به مهد کودک می گوید: “نه! نمی خوام برم مهد کودک!”
“مرسی که می ذاری جوراب هایت را پات کنم. واقعا کمک بود. به موقع برای مهد کودک حاضر می شیم.”، “با سارا جون در مهد کودک صحبت می کنم تا مطمئن بشم همه چیز خوبه.”، “می خوای امروز خرست را با خودت به مهد کودک ببری؟ همیشه احساس خوبی بهت می ده، وقتی بغلش می کنی.”، “اگه بدون جار و جنجال بری مهد کودک، عصری که اومدم دنبالت می ریم پارک.”، “هر کدام سر کار خود می رویم و هر دو شب برای شام خونه خواهیم بود.”، “امروز روز رفتن سر کار برای من و رفتن به مهد برای توست. بیا، بشمریم چند روز دیگه روز موندن در خونه است.”
نکات کمکی
قبل از این که زمان مهد کودک رفتن به صورت مرتب برای کودک شروع شود، تا حدودی جدا بودن از خودتان را با وی تمرین کنید و به او بیاموزید که همیشه برخواهید گشت. مثلا چند بار در هفته برای یکی دو ساعت او را پیش مشاور مهد کودک ببرید یا با یک پرستار بچه واجد شرایط تنها بگذارید تا کودک را به این برنامه عادت دهید.
از شغل خود و این که چقدر متنفرید کودک را در مهد کودک بگذارید، گله و شکایت نکنید، این دید منفی شما سرایت پیدا می کند.
خداحافظی مختصر و مفیدی انجام دهید تا به کودک کمک کند انتقال به محیط جدیدش سریع و بی درد سر باشد.
صحبت با فرزندی که موقع رفتن به کلاس می گوید: “نه! نمی خوام برم کلاس!”
“چه چیز کلاست را دوست نداری؟ کاری می تونم بکنم تا آن ها را لذت بخش تر کنم؟”، “بیا در مورد لحظات شاد و خوبی که در کلاس خواهی داشت، فکر کنیم.”، “بیا یک جدول ستاره برای روی یخچال درست کنیم تا روی آن کلاس هایی که تموم کردی علامت بزنیم.”، “بیا پنج جلسه دیگه را امتحان کنیم. بعدا می تونی ببینی هنوز آن را دوست داری یا نه.”
نکات کمکی
قبل از ثبت نام کودک در کلاس با معلم های آن مصاحبه کنید. ببینید آیا نظریه های آموزشی و انضباطی آن ها با شما و فرزندتان به خوبی هماهنگ هستند. کارآمدترین معلم ها، افرادی هستند که با بچه ها همدلی کرده، با آن ها به خوبی ارتباط برقرار کرده با احترام رفتار می کنند.
اطمینان حاصل کنید که کودک قوانین گوش دادن به دستورالعمل ها، دنبال کردن آن ها، تمرین کردن و عمل کردن به کارهای روزمره را می فهمد.
اطمینان حاصل کنید که کودک توانایی انجام دادن (یا یادگیری) تمام چیزهایی را که در طول کلاس از او انتظار می رود دارد.
صحبت با فرزند طلاق که موقع رفتن به خونه بابا (مامان) می گوید: “نه! نمی خوام برم خونه بابا!”
“می دونم دوست داری این جا باشی، ولی قانون به ما می گه که امشب به منزل پدرت (مادرت) می روی. می تونی قبل از خوابیدن به من تلفن کنی.”، “آره می تونی چهارشنبه این جا بمونی، ولی امروز دوشنبه است و روز رفتن به خونه پدرت (مادرت). او منتظره که با تو باشه.”، “می دونم دلت می خواد امروز این جا بمونی، ولی خونه پدرت (مادرت) خیلی بهت خوش می گذره. اون جا چه کارهایی می کنی؟”
نکات کمکی
برنامه ای نصب کنید تا به کودک نشان دهید، چه موقع قرار است به منزل پدر (مادر) خود برود یا متناوبا به او یادآوری کنید.
تلاش زیادی در برقراری نگرشی مثبت نسبت به ولی دیگر فرزندتان داشته باشید.
اطمینان حاصل کنید که شما و ولی دیگر کودک در مورد روش های انضباطی احترام آمیز که عشق دو طرفه شما دو نفر را نسبت به کودک تقویت می کند، توافق دارید. با این کار رشد سالم کودک را پیش می برید.
صحبت با فرزندی که موقع لباس پوشیدن می گوید: “نه! نمی خوام اونو بپوشم!”
“می دونم دلت می خواد با مایو به مدرسه بری. ولی قانون می گه در مدرسه باید بلوز و شلوار پوشید. وقتی برگشتی خونه می تونی مایو بپوشی.”، “می دونم دلت می خواد امروز شلوار کوتاه بپوشی. منم دلم می خواد شلوار کوتاه بپوشم ولی قانون اینه که وقتی دماسنج می گه هوای بیرون سرده، ما شلوار بلند بپوشیم.”، “می دونم دلت می خواد امروز شلوار کوتاه بپوشی. آیا دماسنج می گه امروز هوا به اندازه کافی برای پوشیدن شلوار کوتاه گرمه؟”
نکات کمکی
از قبل در مورد انتخاب لباس با کودک کار کنید تا زمانی که عجله دارید، تاخیری در رفتن پیش نیاید. اگر بعد، درگیری پیش آمد، آماده باشید که به تصمیم مشترک خود پای بند باشید. در غیر این صورت کودک یاد می گیرد که تصمیمات شما را محک بزندف چه آن هایی که مشترک بودن و چه آن هایی که نبودند.
لباس های همخوان را در کشوها یا جاهای متفاوت قرار دهید تا حس بینایی کودک را برای هماهنگی، ترغیب کنید.
در صورت لزوم، عادت به پوشیدن لباس های محبوب کودک را به تدریج از سرش بیندازید، بدین ترتیب که هفته اول یک روز نپوشد، هفته دوم دو روز نپوشد. به همین منوال تا این که فقط یک روز در هفته یا گاهی کم تر آن را بپوشد.
صحبت با فرزندی که موقع غذا خوردن می گوید: “نه! نمی خوام اونو بخورم!”
“می بینم به حد کافی خورده ای. می تونی بری پایین و بازی کنی یا می تونی این جا بشینی و با ما حرف بزنی تا غذای ما هم تموم بشه.”، “هر وقت غذات تموم شد، بگو: تموم شد. تا کمکت کنم از روی صندلی بری پایین.”، “متاسفم نمی خوای غذایی را که داریم می خوریم، تو هم بخوری. بعضی وقت ها ذائقه ما عوض می شه. بنابراین ازت می خوام اینو امتحان کنی ببینی دوست داری یا نه.”
نکات کمکی
کودک را مجبور نکنید زمانی که گرسنه نیست، غذای زیاد بخورد.
طبیعی است زمانی که کودکان خسته یا گرسنه هستند، کمی لجباز شوند. در نظر داشته باشید، وقتی نخواهد غذایی را که در اختیارش گذاشته اید، بخورد، ممکن است نق نقو شود.
از برنامه های غذایی توصیه شده برای کودکان نو پا و پیش دبستانی آگاه باشید.
صحبت با فرزندی که موقع تماشای تلویزیون می گوید: “نه! می خوام برنامه خودمو تماشا کنم!”
“وقتی به نوبت برنامه خود را تماشا کنید، می تونید به تماشا کردن ادامه دهید. وگرنه تلویزیون مجبوره خاموش بشه.”، “قانون استفاده مشترک از کنترل راه دور تلویزیون چی بود؟”، “ببین مامان و بابا چطور با هم شریکی از کنترل تلویزیون استفاده می کنند. وقتی هر دو می خواهیم تماشا کنیم، نوبت می گذاریم. امیدوارم وقتی خونه دوستت هستی، تو هم همین کار را بکنی.”، “متاسفم که نخواستی کنترل راه دور را شریکی استفاده کنی. حالا باید تلویزیون خاموش بشه.”
نکات کمکی
هنگام استفاده مشترک از کنترل راه دور تلویزیون و دیگر وسایل سرگرم کننده، مراقب حرکات و رفتار خود باشید. کودکان از شما الگوبرداری می کنند.
برای دیدن برنامه های تلویزیون چهار چوب زمانی محدودی در نظر بگیرید تا کودکان این پیام را نگیرند که تماشای زیاد برنامه ها، اشکالی ندارد.
صحبت با فرزندی که موقع تشکر کردن می گوید: “نه! نمی خوام بگم متشکرم!”
“این ادب تو رو نشون می ده که از دوستت تشکر کردی. مطمئنم او ممنون می شود.”، “وقتی کسی به ما چیزی می ده، چی می گیم؟ بیا قبل از رفتن به منزل مادربزرگ تمرین کنیم. هر وقت اون جا هستیم بهت شیرینی می ده و خیلی خوشحال می شه ازش تشکر کن.”، “وقتی خواهش کنی، می تونی یک شیرینی بگیری.”
نکات کمکی
الگوی آداب خوب بودن، نه تنها به کودک طرز چنین رفتاری را نشان می دهد، بلکه بر اهمیت آن ها نیز تاکید می کند.
با برقراری مقرراتی درباره آداب و اصول، کودک می فهمد که در برخورد با دیگران چگونه رفتار کند.
صحبت با فرزندی که موقع بازی کامپیوتری می گوید: “نه! نمی خوام بازی کامپیوتری را تمام کنم!”
“وقتی تایمر زنگ بزنه، وقتشه بازی کامپیوتری یا گوشی را کنار بگذاری و چیز دیگری برای بازی پیدا کنی.”، “مرسی که وقتی ازت خواستم، بازی با موبایل را کنار گذاشتی.”، “اگر با زنگ تایمر بازی را تموم کنی، می تونی بعدا دوباره بازی کنی.”، “متاسفم زمانی که وقتت تموم شد، بازی را خاتمه ندادی. حالا این دستگاه بازی باید برای بقیه روز خاموش باشه.”
نکات کمکی
زمانی که لازم است بازی ویدئویی یا کامپیوتر یا گوشی موبایل خاموش شوند، از یک تایمر برای علامت دادن استفاده کنید.
انواع وسایل جذاب را فراهم کنید (کتاب های مصور، لباس های شخصیت های مختلف، ماژیک، کاغذ، مداد شمعی، کتاب نقاشی، وسایل کاردستی و غیره) تا قدرت تصور و خلاقیت کودک بر انگیخته شود.
قبل از این که اجازه دهید کودک از آن ها استفاده کند، درباره محتویات تمام بازی های ویدئویی و کامپیوتری و گوشی تحقیق کنید. اطمینان حاصل کنید که آن ها نمایانگر روابطی سالم هستند، الگوی رفتار غیر تهاجمی اند، و پیام های مثبت می فرستند.
وقتی کودک پیش دبستانی در نزدیکی شماست، استفاده خود را از بازی های ویدئویی و کامپیوتری و گوشی محدود کنید.
صحبت با فرزندی که موقع شراکت با دوستانش می گوید: “نه! نمی خوام قسمت کنم!”
“یادت باشه، وقتی دوستت اسباب بازی داره، باید صبر کنی تا اونو زمین بذاره بعد بتونی باهاش بازی کنی.”، “می دونم بعضی وقت ها سخته شریک بشی. من پیش تو و دوستت می مونم تا بتونم بهتون کمک کنم که اسباب بازی ها را با هم قسمت کنید.”، “متاسفم، اون اسباب بازی بین شما دو تا مشکل ایجاد کرده. باید جریمه بشه و برای مدتی بره کنار.”، “من تایمر را تنظیم می کنم. وقتی زنگ بزنه، وقتشه که اسباب بازی را به برادرت بدی که باهاش بازی کنه تا وقتی که تامبر دوباره زنگ بزنه. این راه خوبی برای با هم قسمت کردن نیست؟”
نکات کمکی
برای شراکت قوانینی بگذارید. به عنوان مثال “وقتی اسباب بازی را روی زمین می گذاری، هر کسی می تواند با آن بازی کند. وقتی در دست توست، تو می تونی با آن بازی کنی…”
به نمونه هایی از شراکت اشاره کنید تا کودک آن را یاد بگیرد. مثلا بگویید “یادت است قسمتی از ساندویچ خودم را به تو دادم”، یا به تو اجازه دادم کفش هایم را برای بازی بپوشی.
اجازه دهید قبل از آمدن دوستانش، چند اسباب بازی مورد علاقه اش را از جلوی دست بردارد.
برنامه کمک رسانی را در خانواده خود شروع کنید، بدین طریق که اسباب بازی ها و لباس هایی را که نمی خواهید به کسانی بدهید که وضع مساعدی ندارند.
صحبت با فرزندی که موقع گوش دادن به موسیقی یا تماشای تلویزیون می گوید: “نه! نمی خوام صدا را کم کنم!”
“می دونم صدای زیاد را دوست داری. ولی گوشم را آزار می ده. لازمه صدا را کم کنی.”، “متاسفم یادت نبود صدا را کم کنی. حالا ضبط صوت تا فردا می ره توی کمد.”، “وقتی صدا آن جایی که علامت گذاشتیم باشه، می تونی از دستگاه یا تلویزیون استفاده کنی.”
نکات کمکی
برای میزان مناسب صدا، مقرراتی بگذارید. پیچ کنترل صدا را با یک برچسب علامت بگذارید یا در مورد کنترل صدای دیجیتالی، شماره لازم را به فرزندتان یادآوری کنید تا بدان از آن علامت یا شماره بالاتر نرود.
اگر کسی از شما خواست صدا را کم کنید، اعتراض نکنید.
از دیگران بپرسید که آیا صدای موسیقی یا تلویزیون خیلی بلند است یا به اندازه کافی بلند نیست. با این کار الگوی احترام به دیگران باشید.
شنوایی کودک را چک کنید تا اطمینان حاصل کنید مشکل شنوایی دلیل علاقه او به صدای بلند نباشد.
اگر نوع موسیقی یا صدایی که باب میل فرزندتان است، مطابق سلیقه دیگر اعضای خانواده نیست، به او گوشی بدهید که استفاده کند و مراقب باشید دستگاه یا گوشی، شنوایی او را تهدید نکند.
تنظیم: سمیه مظفری
برگرفته از کتاب “وقتی کودکتان می گوید نه! چگونه او را با خود همراه کنید بدون نق زدن، باج دادن، تهدید کردن”، نوشته: جری وایکاف، باربارا سی یونل، ترجمه: فرناز ثقفی، انتشارات ققنوس.