کلیه ها مایعات اضافی و زائد بدن و سموم را از خون تصفیه می کنند. کلیه ها همچنین برای تولید سلولهای خونی و سلامت استخوان ها مهم هستند. اگر کلیه ها خوب کار نکنند، مواد مضری که در بدن ساخته می شوند، فشار خون را بالا می برد، و مایعات زیادی در بافت های بدن جمع می شود که منجر به ورم می شود و ادم یا خیز نامیده می شود.
اگر کلیه ها از کار بیفتند، شما نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارید تا کار کلیه را دیالیز انجام دهد.
دیالیز کلیه چیست؟
دیالیز کلیه درمانی برای زنده ماندن شخص است که این کار با دستگاه های مخصوصی انجام می گیرد تا مایعات اضافی، نمک، مواد زاید مضر از خون خارج شود. این کار برای برگرداندن بدن به حالت نرمال انجام می شود دیالیز جایگزین بخش مهمی از عملکرد کلیه است.
انواع مختلف دیالیز کلیه
- همودیالیز که خون توسط دستگاه دیالیز تصفیه می شود.
- دیالیز صفاقی که شکم با یک محلول پاک کننده ویژه پر می شود و خون درون بدن تصفیه می شود.
در زیر توضیحاتی در مورد این دو نوع دیالیز داده می شود.
همودیالیز
بیمار در همودیالیز به یک دستگاه وصل می شود که این دستگاه، کار کلیه برای تصفیه خون را انجام می دهد. قبل از اولین جلسه، پزشک نیاز به یک ورودی در یکی از رگهای خونی بدن دارد بنابراین در هر بار دیالیز، رگ به دستگاه متصل می شود که ورودی رگ دار نامیده می شود. از محل این رگ خون خارج می شود و بعد از تصفیه در دستگاه، مجددا به بدن باز می گردد در این فرایند کارهای زیر انجام می شود:
اتصال یک سرخرگ به یک سیاهرگ تا یک رگ خونی بزرگتری ایجاد شود که به آن فیستول گفته می شود.
پیوند یک سرخرگ و سیاهرگ را به یکدیگر با استفاده از یک لوله پلاستیکی نرم
جا دادن یک لوله پلاستیکی نازک در سیاهرگ بزرگ در گردن یا کشاله ران که این نوع مدخل، موقت است.
بیمار ممکن است نیاز به مدخل یا محل ورود موقت یا دایم داشته باشد. نوع مدخل و اینکه تا چه مدت نیاز دارد بستگی به وضعیت بیمار دارد. متخصصان پیشنهاد می کنند که یک مدخل چند هفته یا چند ماه قبل از اولین دیالیز ایجاد شود که گاهی همین کار باعث بهبود نسبی بیمار قبل از دیالیز می شود.
در طی همودیالیز، جریان خون از یک فیلتر مخصوص داخل دستگاه عبور می کند. فیلتر، مایعات زاید و اضافی را از خون بیمار می گیرد اما توازن مناسبی از مواد معدنی مثل پتاسیم و سدیم را حفظ می کند. فقط خون یک بار پاکسازی می شود و مجددا به بدن باز می گردد.
بیماران دیالیزی اغلب نیاز به چندین بار دیالیز در هفته نیاز دارند. اینکه هر همودیالیز چقدر دوام دارد به عوامل زیر بستگی دارد:
- کارکرد کلیه چقدر است
- از زمانی که آخرین دیالیز انجام شده است چه مقدار مایع سالم و تصفیه شده موجود است.
- از زمانی که آخرین دیالیز انجام شده است چه مقدار مایع زاید جمع شده است.
- وزن بیمار
- نوع ماشین همودیالیزی که استفاده شده است.
دیالیز صفاقی
در دیالیز صفاقی از لایه ای از شکم به عنوان فیلتر استفاده می شود که خون را تمیز می کند. در این روش بیمار می تواند در حال خواب یا در حال کار کردن باشد و یا فعالیت های روزانه خود را انجام دهد. بنابراین خون بدون در نظر گرفتن وضعیت بیدار خوابی بیمار پاکسازی می شود.
قبل از اولین دیالیز صفاقی، نیاز به جراحی هست تا پزشک یک مدخل یا محل ورود در ناحیه شکمی ایجاد کند. شکاف کوچک جراحی اغلب کنار ناف ایجاد می شود. یک لوله پلاستیکی که کاتتر نامیده می شود در میان این مدخل اطراف معده و ارگان های نزدیک آن جاسازی می شود. این محفظه، حفره صفاقی نامیده می شود.
دسترسی از راه کاتتر که به نام سی‌وی‌سی نیز شناخته می‌شود شامل دو لوله باریک پلاستیک است که بیشتر درون یک سیاهرگ بزرگ مانند ورید باب قرار می‌گیرد که برای رسیدن به این سیاهرگ یک مسیر کناری همچون سیاهرگ گردنی جوگولار انتخاب می‌شود. جریان جاری شونده در کاتتر سیاهرگ مرکزی بسیار کمتر از جریان خون در روش فیستول است.
در هنگام دیالیز صفاقی، یک محلول پاک کننده به نام دیالیست در کاتتر قرار داده می شود.
دیالیز صفاقی شامل سه مرحله است:
پر کردن: محلول دیالیست در میان کاتتر در شکم بیمار جریان می یابد.
ساکن بودن: فراورده های زاید و مایعات اضافی در خون بیمار از میان لایه بافتی نازکی از حفره صفاقی عبور می کند و مواد زاید داخل محلول دیالیست کشیده می شود، زمانی که محلول دیالیزی در شکم بیمار باقی می ماند، زمان سکون نامیده می شود. زمان سکون بین 4 تا 6 ساعت متغیر است.
تخلیه: زمانی که محلول دیالیزی تخلیه می شود مایعات هرز و اضافی از بدن خارج می شوند.
فرایند تخلیه و پر کردن که تبادل نامیده می شود حدود 30 تا 40 دقیقه زمان می برد. ممکن است بیمار به 4 بار تبادل در روز نیاز داشته باشد. دو نوع اصلی از دیالیز صفاقی وجود دارد که هر یک جدول تبادل متفاوتی دارند.
دیالیز صفاقی پیوسته سیار (CAPD). این نوع دیالیز بدون کمک دستگاه انجام می شود. محلول دیالیز، درون کاتتر گذاشته می شود که بیمار می تواند مشغول فعالیت روزانه و یا در خواب باشد. این کار چهار یا پنج بار در روز انجام می شود.
دیالیز صفاقی دیگر با علامت اختصاری (CCPD). در این نوع از دیالیز از دستگاهی به نام سایکلر استفاده می شود تا محلول داخل شکم را خارج کند این دستگاه معمولا هنگامی که بیمار در خواب است، کار می کند.
