برای جورج 60 ساله از رالی، کارولینای شمالی، ترک ماری جوانا هیچ مشکل و سختی نداشته است.

او در دانشگاه شروع به مصرف ماری جوانا می کند، گاهی یکبار، روز در میان، گاهی یکبار هر دو ماه، و او همچنان پس از فارغ التحصیلی ماری جوانا را مصرف می کرد. در مصاحبه ای جورج می گوید که ماری جوانا را در زمان فراغت مصرف می کنم و نوعی تفریح است.

اما در 50 سالگی، او دچار بیماری و مشکلاتی شد و تصمیم گرفت تا ماری جوانا را ترک کند و اذعان می کند که این کار برای او یک چالش نبود.

میلیونها آمریکایی دیگر مثل جورج می توانند به راحتی وابستگی شان به ماری جوانا را کاهش دهند یا ترک کنند.

اما این مورد برای همه صدق نمی کند. چرا که ماری جوانا خطر مهمی برای اعتیاد مطرح می شود.

ماری‌ جوانا، علف ترکیبی از گیاه شاهدانه است که به عنوان داروی فعال‌کننده روان یا داروی طبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به جز ماری‌ جوانا، ترکیبات دیگری از گیاه شاهدانه نظیر حشیش و روغن حشیش نیز به‌دست می‌آید.

تتراهیدروکانابینول ترکیبِ مؤثر همهٔ فراورده‌های گیاه شاهدانه و عامل اصلیِ آثارِ سرخوشی‌آورِ آن است.

تَمدد اعصاب، درون‌اندیشی خنده زیاد و افزایش اشتها از مهم‌ترین آثارِ دلخواه ذهنی و جسمیِ ماری‌ جوانا است.

ماری‌جوانا، بیشتر به‌ صورت تنفسِ دودِ حاصل از سوختن (تدخینی) و گاهی به ‌صورت خوراکی مصرف می شود. ماری جوانا را در کاغذ نازکی رول می کنند و سر کاغذ را آتش زده و دود حاصل از آن را تنفس می کنند. این گونه مصرف عوارض تنفسی ریوی بیشتری به همراه دارد.

از عوارض جانبی مهم مصرف آن می‌توان به کاهش حافظهٔ کوتاه‌مدت، خشکی دهان، سرخی دیدگان، اختلال در مهارت‌های حرکتی، و گاهی احساس اضطراب و وحشت و در بلند مدت، اعتیاد، کاهش قوای فکری و مشکلات رفتاری را به همراه دارد.

نویسنده کیتی گری اعتراف می کند که بیش از ده سال است که از نظر جسمانی معتاد شده است. “زمانی که نیاز به خوردن، خواب، استراحت، تفریح و سرگرمی، آرامش، فراموشی یک تجربه ناگوار، تمرین اعتماد به نفس، انجام هر نوع ماموریت، تماشای تلویزیون یا ساخت هر چیزی دارم، من ماری جوانا می کشم.”

در آماری نشان داده که حدود 9% از مردمی که ماری جوانا مصرف می کنند، سوء یا بد استفاده می کنند و در آمار دیگری، حتی تعداد بیشتری از مردم به ویژه جوانان مستعد وابستگی هستند.

با این حال، میلیونها آمریکایی برای همه نوع هدفی ماری جوانا مصرف می کنند -کنترل اضطراب، بهبود روابط اجتماعی، تفکر کردن، کاهش درد- بدون اینکه مصرف این دارو مشکلی در زندگی برایشان پیش آورد.

مطالعه بر روی دوقلوهای تک تخمکی در خانواده های مختلف این نظریه را تایید می کند –اگر یکی از دوقلوهای تک تخمکی معتاد شود دوقلوی دیگر در معرض خطر بالاتری برای اعتیاد قرار دارد اما در مورد دوقلوهای دو تخمکی که از یکدیگر جدا هستند، چنین نظریه ای اثبات نشده است.

روابط خانوادگی به برخی مردم کمک می کند تا از اعتیاد دوری گزینند.

عواملی که خطر اعتیاد به ماری جوانا را بیشتر می کند:

• اعتیاد فرزندانی که مادرانشان در بارداری شاهدانه مصرف می کردند
• فقر مالی و عاطفی
• نداشتن شغل و روابط اجتماعی
• مشکلات خانوادگی
• بیماری روانی

پروفسور کارل هارت یک روانشناس حرفه ای در دانشگاه کلمبیا در مصاحبه ای می گوید در جامعه مردمی را می بینید که معتادند ولی کار، خانواده و مسئولیت دارند، آنها با مردم جامعه در ارتباطند، شبکه اجتماعی دارند، آمار اعتیاد در این نوع از گروهها به طور عجیبی کاهش پیدا می کند نسبت به مردمی که شغل، خانواده و روابط اجتماعی ندارند.”

افرادی که هنوز وابستگی به این مواد ندارند و معتاد نشده اند نیز تمایل به گزینه های بیشتری دارند.

بیشتر ما در زندگی انتخابهای زیادی داریم که احساس خوبی به ما دست می دهد. کسانی که انتخابهای کمتری دارند شاید کسانی اند که در تعاملات اجتماعی توانگر و ثروتمند نیستند چون زندگی خانوادگی شان به سختی اداره می شود یا مشکلات عاطفی در زندگی دارند که آنها را از شکل گیری روابط نزدیک دوستانه متوقف می کند… اینها مردمی اند که موادی مثل ماری جوانا را مصرف می کنند تا جذاب تر باشند ولی نمی دانند که گرفتار خطر بزرگتری به نام اعتیاد شده اند.

برای بسیاری افراد ماری جوانا لذت بخش، تقویت کننده اعصاب و قابل اطمینان است. اگر شخصی در منزلش اختلاف و آشفتگی وجود دارد، کسی که در مدرسه موفق نیست، کسی که هیچ گاه به خاطر انجام وظایفش در مدرسه ستایش و تمجید نمی شود و شرایطی مشابه، این افراد ممکن است در خطر بالاتری از مصرف ماری جوانا قرار داشته باشند.

در مطالعات حیوانی روی موش صحرایی نشان داد که اگر موشها را در جعبه ای قرار دهند که اهرمی داخل جعبه به کار رود، داخل جعبه مواد مخدری همچون کوکائین یا تریاک قرار داده شده است، موشها دائما اهرم را فشار می دهند. اما اگر آنها در یک پارک قرار گیرند، در پارک پر از موضوعاتی است که موش را سرگرم می کند مثل بازی با دیگر موشها و ایجاد ارتباط جمعی با آنها، در پارک، موشها آب بدون دارو را به آب مخلوط با مواد مخدر ترجیح می دهند.

عامل دیگری که نقش مهمی در خطر اعتیاد بازی می کند، بیماری های روانی است که هر دو نوع بیماری های ژنتیکی و محیطی را شامل می شود.

تهدید شدن سلامت روانی یک عامل خطر بزرگ برای اعتیاد است. داروها در ابتدا برای بیمار روانی خیلی خوب عمل می کنند. اگر شما مضطرب هستید، شاید خوردن یکی دو فنجان آبجو مثل جادو کردن موثر باشد! اما پس از آن تحمل کردن، شروع می شود. بنابراین نه تنها نیاز به نوشیدن بیشتر وجود دارد تا اضطراب تسکین یابد بلکه هر زمان که می خواهند نوشیدن آبجو یا مصرف مواد مخدر را ترک کنند، اضطراب بیشتری دامنگیر آنها می شود.

ما فکر می کنیم که مواد مخدر یک دام زیستی است که در ابتدا خیلی موثر است و شما را شاد می کند، اضطراب و فکر به مشکل را متوقف می کند ولی بعد از گذر از این حالت، مشکل همچنان وجود دارد به علاوه اینکه به ماده ای مخدر نیز معتاد شده اید.

همچنین تسکین استرس خیلی خوب به داروهای مخدر واکنش نشان می دهد، همان “در دام مواد مخدر افتادن” که در بالا اشاره شد.

مصرف ماری‌جوانا به‌ ندرت به‌ تنهایی و بدون حضور مواد دیگر صورت می‌گیرد. ۹۵٪ مصرف‌کنندگان ماری‌جوانا از الکل نیز استفاده می‌کنند، ۲۶٪ از آمفتامین و ۱۹٪ از اکستازی. تنها ۲٫۷٪ از این افراد اعلام کردند که همراه با ماری‌جوانا از هیچ مادهٔ دیگری استفاده نمی‌کنند.

افراد الکلی نیز به همین صورت در این دام می افتند در انتهای روز که به خانه برمیگردند، مقدار کمی الکل یا نوشیدنی الکل دار می نوشند. بعد از گذشت چند سال، بسیار غرق در این مواد شده اند، اکنون آنها سه یا چهار بار بعد از کار روزانه، می نوشند. حتی یک یا دو بطری! و استرس نه تنها مدیریت نشد بلکه مانند گذشته پابرجاست. اکنون آنها به الکل معتاد و وابسته شده اند و نه اینکه استرس را تخفیف داده باشند.

استالکاپ متخصصی است که کلینیکی برای درمان بیماران روانی دارد، تخمین می زند 50 تا 60 درصد از افرادی که سوء استفاده از ماری جوانا می کنند و او کم و بش در بخش بیماران روانی کلینیکش آنها را تحت نظر دارد، اکثریت دچار افسردگی، اضطراب، اختلال استرسی پس از ضایعه روانی (PTSD)، یا اسکیزوفرنی (جنون جوانی) شدند.

در ابتدا ماری جوانا چهره خوب خود را به آنها نشان داده است و زندگی را دلچسب تر می نماید تا کاستی های افسردگی را بی اثر کند. ماری جوانا اضطراب را تسکین می دهد. کسانی که دچار PTSD هستند کسانی اند که کابوس شبانه را تجربه کرده اند، در این افراد، فرایندی که خوابها در مغز شکل می دهند را مسدود می کند.

و افراد مبتلا به PTSD که دچار ضربات روحی روانی بویژه آسیب جنسی در جوانان می شوند اغلب در معرض خطر معتاد شدن هستند.

اگر می خواهید که تواناتر و ثروتمند تر، زیبا، پروفسور، خانم متفکر و اندیشمند و… باشید، به یاد داشته باشید که با اعتیاد به کوکائین و الکل، دیگر نمی توانید تواناتر باشید چون به جایی می رسد که مدرسه و دانشگاه را رها می کنید و مصرف مواد مخدر را افزایش می دهید و به جایی می رسید که به شدت توسط اطرافیان و جامعه سرزنش می شوید.

خاصیت تسکین دهندگی درد شاهدانه آن را جایگزین داروهای پزشکی مُسَکِن درد کرده است. برخی کشورها شاهدانه را به طور قانونی در سیستم درمانی کشورشان به کار می گیرند که 25 درصد، مرگهایی که ناشی از مصرف اُوِردوز قرصهای مُسَکِن است را کاهش داده است.

در افراد سالم ماری جوانا گاهی به عنوان یک جایگزین بهتر برای دیگر مواد قوی تر محسوب می شود.

در مطالعه ای، مصرف کنندگان ماری جوانا اعتراف کردند که 40 درصد آنها ماری جوانا را به جای مصرف الکل جایگزین کرده اند، 26 درصد به جای داروهای ممنوعه دیگر، و 66 درصد به جای داروهای تجویز شده، ماری جوانا مصرف می کنند.

یکی از دلایلی که مطرح می کنند این است که ماری جوانا عوارض ناخواسته کمتری دارد، شرایط شان را بهتر مدیریت می کند و ترک آن نیز مشکلات کمتری را به همراه خواهد داشت.

کُنرَد 47 ساله یکی از مصرف کنندگان ماری جوانا از سانفرانسیسکو می گوید: زمانی که نمی توانم ماری جوانا بکشم، بیشتر نوشیدنی های الکلی می نوشم.

من متوجه شده ام که ترک ماری جوانا به دلیل سفر یا دلایل شخصی یا شغلی یا هر دلیل دیگری، ساده تر باشد. زمانی که در تعطیلات و مرخصی برای مدت طولانی هستم، بدیهی است که ماری جوانا نمی کشم و به طور ناخودآگاه الکل را جانشین آن می کنم. من الکل بیشتری می نوشم تا اثر کمبود ماری جوانا را کاهش دهم.

ایجاد یک مقاومت نسبت به مواد مخدر

بر طبق آخرین نتایج “بررسی ملی مصرف دارو و سلامت” حدود 4.2 میلیون آمریکایی وابسته به ماری جوانا هستند و با گذشت زمان نیاز به مصرف بیشتر و بیشتر دارند تا همان اثرات اولیه را به دست آورند.

زمانی که مواد مخدر وارد مغز می شود، فرایندهای طبیعی آن را مختل می کند، و مغز متوجه فرایند ویژه ای بسیار بالاتر یا پایین تر از سطح طبیعی خود می شود. مغز به اثرات دارو مقاومت می کند تا از خودش محافظت کند، بنابراین زمان بعدی که شخص از این مواد استفاده می کند، دیگر مغز اثر مقاومتی قبلی را ندارد. بنابراین باید همان احساس را با دوز بالاتری از مواد مخدر به دست آورد.

با گذشت زمان، شیوه ی مصرف کنندگان به تدریج از کشیدن ماری جوانا به مصرف دوزهای بالاتری به شکل خوراکی تغییر می کنند یا عصاره غلیظ پروپان را که دابز نامیده می شود را مصرف می کنند.

در مطالعه ای بیان شده افرادی که ماری جوانا مصرف می کنند دارای

پذیرنده های کمتری در مغز برای کانابینوئیدهای درونی هستند، مولکولهای هشدار دهنده ای که از ماده موثر ماری جوانا، THC (تی.اچ.سی) تقلید می کنند. THC همچنین بر سیستم جبران مغزی و آزادسازی هورمون لذت بخش دوپامین تاثیر می گذارد.

ماری ‌جوانا می‌تواند حاوی بین ۳٪ تا ۲۲٪ تی.اچ.سی باشد.

کمترین مقدار تی.اچ.سی که دارای اثرات روان‌گردان باشد حدود ۱۰ میکروگرم در کیلوگرم وزن بدن است. مدت ‌زمان دوام اثر ماری ‌جوانا تا حد زیادی به قدرت ماری ‌جوانای مصرفی و نیز مقدار مصرف بستگی دارد اما اوج آن از ۲۰ دقیقه تا گاهی ۱ ساعت و اثرات آن نوعاً برای دو تا سه ساعت باقی می‌مانند.

خوب است بدانید دوپامین یکی از مهمترین انتقال دهنده های نورون های عصبی است که پاداش، تحریک و خود کنترلی را تنظیم می کند. (وقتی از مساله و کاری لذت می برید به عبارتی پاداش می گیرید)

همه ی داروها و مواد مخدر، چه قانونی یا غیر قانونی، که باعث اعتیاد می شوند سیگنال دوپامین را در مرکز مهم لذت بخشی مغز تحریک می کنند، با تحریک دوپامین، آنها مرکز مهم پاداش مغز را فعال می کنند. دلیل اینکه چرا شخص با خوردن مواد مخدر، احساس لذت و شادی می کند، همین مساله است.

در مطالعه ای دیگر بررسی شد که مغزهای مصرف کنندگان ماری جوانا کمتر به دوپامین پاسخ می دهند. زمانی که داروی شیمیایی متیل فنیدات داده می شود، باعث می شود سطوح دوپامین در مغز افزایش یابد، مصرف کننندگان ماری جوانا نسبت به آنهایی که مصرف نمی کنند واکنش بیشتر و قویتری نشان نمی دهند. بلکه واکنششان به متیل فنیدات کُندتر می شود، احساسات بد و منفی شامل کج خلقی، اضطراب، افسردگی و تهاجمی بیشتر می شود.

مساله این نیست که آنها دوپامین کمتری آزاد می کنند بلکه تحریک پذیری دوپامین در مغز کمتر و ضعیفتر خواهد بود.

این کاهش واکنش به دوپامین احتمالا در مصرف کنندگان به شاهدانه انجام می شود.

نویسنده ای توضیح می داد که حدود 10 سال هر روز ماری جوانا مصرف می کرد و شبها بی خواب و روزها کج خلق و بد رفتار بود، در مورد ترک و تجربه اولین هفته بدون ماری جوانا می گوید:

در روز پنجم، آرامش به من روی آورد و از روز هشتم، بد اخلاقی من تا این لحظه که این نوشته را می نویسم پایان یافته است.

ترک برای هر کسی ساده نیست چرا که عملی وارونه و عکس مصرف دارو و مواد مخدر است. احتمال دارد مصرف شاهدانه ابتدا شما را مهربان سازد، سپس بدخلق و ترشرو شوید و به جای اثرات آرامش بخش شاهدانه، شاید شخص بی خواب شود. کاهش اشتها و حالت تهوع به شما روی آورد. در چنین مواردی شخصی که در ترک قرار دارد به جای عارضه بی خوابی شاهدانه، دچار خواب شدید شده و در هنگام خواب رویاهای روشن و واضح می بیند.

برای بسیاری از مردم، عوارض شاهدانه مخصوصا کج خلقی، امری واقعا ناخوشایند و آزاردهنده است.

برای برخی مردم، مصرف ماری جوانا از کنترل و شروع ایجاد مشکلات جلوگیری می کند مثلا به سرعت رانندگی نمی کنند. افرادی که به خاطر اعتیاد ماری جوانا به مراکز ترک مراجعه می کنند بسیار کمتر هستند. بنابراین تعداد زیادی از معتادان به ماری جوانا وارد سیستم قانونی و قضایی نمی شوند.

اگر به خاطر مصرف داروهای غیر قانونی دچار عوارض و مشکلاتی شده اید و اینکه نمی توانید آن را ترک کنید یا هر کاری برای ترک انجام دادید ولی مثمر ثمر نبوده و زندگی شما را مختل کرده است، باید از یک متخصص ترک مواد کمک بگیرید شاید که نیاز به درمان داشته باشید.

روند اعتیاد به ماری جوانا

سوء استفاده از ماری جوانا می تواند ماهها یا حتی سالها طول بکشد تا پیشرفت کند. یک مصرف کننده ممکن است سریع و در کوتاه مدت، متوجه کج خلقی اش در مسیر اعتیاد نشود.

بخشی از پروسه برای برخی مردم این است که با وجودی که نتایج مضر و ناسازگار مصرف ماری جوانا را مشاهده می کنند باز هم مصرف را ادامه می دهند. آنها معمولا به آسانی این مطلب را نمی پذیرند یا قبول نمی کنند که این داروها زندگی شان را تحت تاثیر و فشار قرار داده است. بنابراین آنها در سیکل مصرف و نتایج ناگوار آن قرار می گیرند.

برای بسیاری از افراد سالم تصور این موضوع مشکل است که مصرف مواد مخدر مهمتر از صرف زمان با دوستان یا انجام سرگرمی و کارهای مورد علاقه باشد. مطمئنا تصور این مشکل است که مصرف مواد مخدر علی رغم عواقب ناگوار آن مثل زندانی شدن یا لغو گواهینامه رانندگی باز هم انجام می شود.

استالکاپ این آزمایش ساده را برای بررسی عدم اعتیاد توصیه می کند.

« در این آزمایش که به صورت تجربی انجام می شود به شخص مورد آزمایش گفته می شود که برای یک مدت مشخص، هیچ دارو یا مواد مخدر مصرف نکند. به عنوان مثال به او می گویید مشکلی نیست تو شاهدانه مصرف می کنی. حالا می توانی یک مدت مصرف نکنی؟ اگر او معتاد نباشد برایش مشکلی نیست. ولی اگر او توانایی کنار گذشتن آن ماده مخدر را نداشته باشد معتاد است. من از هر کسی که مواد مخدر از هر نوعی استفاده می کند می خواهم که هر از چند گاهی این آزمایش را برای خودش  تکرار کند و این پرسش را از خودش بپرسد تا بداند آیا معتاد شده است یا خیر؟»

ترجمه: سمیه مظفری