روش دانه برفي براي طراحي يك رمان

اگر بگوییم نوشتن داستان ساده است. با اطمینان باید گفت که نوشتن رمان به هيچ وجه كار ساده اي نيست. و نوشتن یک رمان با ارزش و جذاب کاری به مراتب سخت تر است. اما نوشتن یک رمان خوب غیر ممکن نیست! اگر رمان نوشتن كار ساده اي بود همه ما مي توانستيم رمان هاي پر فروشي بنويسيم. و البته این هم خوب است و هم بد. چون اگر می خواهید رمان نویس شوید و در خود می بینید که مدت ها تلاش کنید به این معناست که رقبای زیادی نخواهید داشت ولی قسمت بد آن این است که هیچ ضمانتی برای موفقیت رمان شما وجود ندارد.

صادقانه بگويم كه براي نوشتن يك رمان هزاران هزارا روش وجود دارد. و همچنين هزاران نفر وجود دارند كه مي خواهند بدانند چگونه رمان خود را بنويسند. وبهترين روش براي شما آن روشي است كه خودتان بهتر مي توانيد از آن نتیجه بگیرید.

من مي خواهم در اين مقاله آن روشي را كه بيشترين كارايي را برای خودم داشته است به شما معرفي كنم. من در حدود شش رمان نوشته ام و يك دو جين جايزه ادبي كسب كرده ام. يكي از روش هاي كسب درآمد من اين است كه هنر افسانه اي نوشتن را در كنفرانس هاي مختلف آموزش مي دهم. و يكي از موفق ترين و شناخته شده ترين دوره هاي آموزشي كه در كنفرانس ها آموزش مي دهم روشي براي نوشتن رمان است كه من نام آن را روش دانه برفي گذاشته ام.

من اين مقاله را در اينترنت قرار دادم و روزانه هزاران بازديد دارد، بنابراين حدس مي زنيد كه مقاله مفيدي بوده است. هر چند ممكن است از نظر عده ای هم اين مقاله مفيد نباشد كه از نظر من مشكلي ندارد و طبيعي است. كل اين مقاله را مطالعه كنيد و آن قسمتي را كه براي شما كارایی دارد استفاده كنيد و بقيه را ناديده بگيريد. نويسندگان مختلف با يكديگر تفاوت دارند. اگر روشم به شما كمكي بكند سبب خوشحالي ام خواهد شد. من تلاش كردم كه اين مقاله بهترين باشد و اميدوارم براي شما كه آنرا مطالعه مي كنيد مفيد باشد. پس لذت ببريد و رمان خود را بنويسيد!

اهميت طراحي

يك داستان خوب به صورت اتفاقي ساخته نمي شود، بلكه يك داستان خوب طراحي مي شود. كار طراحي داستان مي تواند قبل از شروع يا در هنگام نوشتن داستان انجام گيرد. من هر دو روش را آزموده ام و باور دارم كه طراحي داستان قبل از نوشتن نتيجه بهتري دارد و هم زودتر به نتيجه مي رسيد. طراحي كاری سنگين است بنابراين بسيار مهم است كه اصول كار را بدانيد و بر اساس دستور العمل پيش برويد. در اين مقاله معجوني قدرتمند را به عنوان راهنما در اختيار شما قرار مي دهم تا بتوانيد طراحي خود را انجام دهيد.

پرسش اساسي

پرسش اساسي در اين زمينه اين است: « چگونه رمان خود را طراحي مي كنيد؟ »

من سالهاي سال به عنوان طراح ساختار پروژهاي بزرگ نرم افزاري كار كرده ام. و به همان روشي كه نرم افزار ها را طراحي مي كردم، رمان مي نوشتم بهتر است بگويم از معجون دانه برفي استفاده مي كردم. بسيار خوب اجازه دهيد به روش دانه برفي بپردازيم، اين روش چگونه كار مي كند؟ چندی قبل در وب سايتي يك گرافيك ديدم كه به كمك تعدادي مثلث مرحله به مرحله با روي هم قرار دادن آنها شكلي شبيه به دانه برف ساخته بود. در ابتدا مانند يك دانه برف به نظر نمي رسيد اما با نگاه کردن به آن كم كم متوجه تصوير دانه برفي كامل مي شوید. نوشتن رمان هم به همين شكل انجام مي گيرد.

و من به شما پيشنهاد مي كنم به همين شكل داستان خود را طراحي كنيد

در ابتدا كار را با يك داستان كوچك  آغاز مي كنيد، آنگاه رفته رفته رماني بزرگ مي سازيد. بخشي از اين كار به خلاقيت شما باز مي گردد و من نمي توانم در اين زمينه آموزش زيادي به شما بدهم. اما بخش ديگر كار به مديريت اين خلاقيت بازمي گردد يعني ساختار رمان خود را به خوبي بسازيد. اين چيزي است كه مي خواهم به شما آموزش دهم.

آيا مانند بيشتر افراد هستيد؟

اگر مانند بيشتر افراد باشيد زمان زيادي را براي نوشتن رمان خود صرف مي كنيد حتي قبل از اينكه شروع به نوشتن كنيد. ممكن است تحقيقاتي انجام دهيد. و زمان زيادي را در رويا بگذرانيد كه اين رمان موفق شده است و… طوفان مغزي شروع مي شود. صداي شخصيت هاي مختلف در گوشتان صدا مي كند. درباره موضوع كتاب خود فكر مي كنيد. اين بخشي ضروري از كار نوشتن هر كتابي من نام آنرا كمپوستينگ مي نامم. اين فرايندي غير رسمي است و هر نويسنده اي آنرا به شكلي متفاوت انجام مي دهد. من فرض مي كنم شما مي دانيد چگونه ايده هاي خود را كمپوست نماييد. و در حقيقت يك رمان به خوبي در ذهن شما شكل گرفته است و همه چيز براي نوشتن رمان آماده است فقط يك قلم و كاغذ نياز داريد تا كار خود را آغاز كنيد.

10 مرحله طراحي

قبل از شروع نوشتن

بايد همه اين ايده هاي بي نظيري را كه در ذهن داريد سازماندهي كنيد. بايد آنها را به شكلي روي كاغذ بياوريد كه قابل استفاده باشد. چرا؟ چون حافظه فراموش كار است و همه آن ايده هاي خوب را نمي توانيد به حافظه خود بسپاريد. همچنين خلاقيت شما احتمالاً بسياري از حفره هاي تاريك داستان را پر خواهد كرد و اين ميسر نيست مگر با نوشتن همه اين ايده ها. شما به پرونده هايي براي طراحي نياز داريد. و بايد اين كار را به شكلي انجام دهيد كه تمايل شما را به نوشتن از بين نبرد.

مرحله اول

يك ساعت وقت بگذاريد و داستان خود را در يك جمله خلاصه كنيد. چيزي مانند اين: « يك فيزيكدان شرور تلاش مي كند تا در زمان به عقب باز گردد تا عيسي مسيح را به قتل برساند» (اين خلاصه اولين رمان من است) اين جمله هميشه به شما خدمت خواهد كرد. اين يك تصوير بزرگ است مانند اولین مثلث از آن مثلث هايي كه يك دانه برف زيبا را مي ساختند.

بعد ها وقتي كه مي خواهيد كتاب خود را پيشنهاد بدهيد، اين جمله بايد در ابتداي آن قرار گيرد. اين همان چيزي است كه به فروش كتاب شما به ناشر، به كميته بررسي و به بازار ياب، صاحب كتاب فروشي و در نهايت خواننده نهايي كمك مي كند. بنابراين بهترين جمله اي را كه مي توانيد انتخاب كنيد.

چند راهنمايي براي اينكه جمله مناسبي آماده كنيد:

• هر چه كوتاه تر بهتر. سعي كنيد زير 15 كلمه باشد.
• نام هيچ شخصيتي را نبريد، بهتر است بگوييد « يك هنرمند معلول» تا اينكه بگوييد «جين دو».
• تصوير سراسري را به تصوير شخصي متصل كنيد. كدام شخصيت قرار است در اين داستان بزرگترين بازنده باشد؟ حال بگوييد هدف او چيست؟
• تبليغات يك خطي را كه در روزنامه ها نوشته مي شوند مطالعه كنيد. نوشتن يك توصيف يك خطي نوعي هنر است.

مرحله دوم

يك ساعت ديگر وقت صرف كنيد و اين جمله را به يك پاراگراف كامل توصيف كننده داستان تبديل كنيد كه در آن بزرگترين چالش ( يا معضل ) و پايان داستان نقل شود. اين مانند دومين مثلثي است كه شكل ميكروسكوپي دانه برف را مي سازد. من مي خواهم يك ساختار داستاني با سه چالش و يك پايان تهيه كنم. هر معضل يك چهارم كتاب را شامل مي شود و يك چهارم نهايي هم به پايان داستان اختصاص مي يابد. نمي دانم چنين ساختاري ايده آل است يا نه فقط اين سليقه شخصي من است.

اگر به ساختار سه بخشي اعتقاد داريد، آنگاه اولين چالش در پرده اول پايان مي يابد. دومين چالش در ميانه پرده دوم پايان مي يابد. در سومين پرده همه چيز را به پايان مي رسانيد. اگر بخش اول چالش بخش اول داستان شما با عوامل بيروني رقم بخورد مشكلي ندارد. اما من فكر مي كنم دو چالش بعدي بايد حول شخصيت اصلي داستان رقم بخورد و او كسي است كه معضل بزرگ را حل مي كند. همه چيز بد و بدتر مي شود. مي توانيد در پروپزال خود يك پاراگراف اضافه كنيد. اين پاراگراف چند جمله دارد. جمله اول فضا و ساختار داستان را توصيف مي كند. سه جمله براي هر چالش داستان خود مي نويسيد. و در جمله آخر هم پايان داستان خود را بيان مي كنيد. اين پاراگراف را نبايد با چيز ديگري اشتباه بگيريد فقط خلاصه اي از  كل داستان شماست. توصيف پشت جلد نيست كه در آن فقط خلاصه اي در مورد بخش اول داستان ارائه مي شود!

مرحله 3

در مراحل قبل فقط يك نگاه سطح بالا به رمان داشتيم. اما اكنون بايد براي هر كاراكتر يا شخصيت جزييات بيشتري بيان كنيد. شخصيت ها مهم ترين بخش از هر رماني هستند و زماني كه براي طراحي هر كدام از آنها صرف مي كنيد در حقيقت يك سرمايه گذاري ارزشمند است. براي هر كدام از شخصيت هاي داستان خود يك ساعت وقت صرف كنيد و يك صفحه براي آنها بنويسيد كه در این صفحات:

• نام شخصيت
• خلاصه يك جمله اي از شخصيت و نقش او در سير داستان
• انگيزه شخصيت ( او چه چيزي را به شدت مي خواهد.)
• هدف اين شخصيت ( چه چيزي را شديداً مي خواهد.)
• تضاد ها و چالش هايي كه شخصيت مربوطه با آن روبرو مي شود. ( چه چيزي مانع او در رسيدن به هدفش مي شود.)
• تجلي شخصيت ( او چه مي آموزد/ چه تغييري مي كند؟)
• يك خلاصه يك پاراگرافي از خط سير داستاني شخصيت

يك نكته مهم

ممكن است بازگرديد و خلاصه يك جمله اي يا يك پاراگرافي خود را مورد بازبيني قرار دهيد. ادامه دهيد راه درستي مي رويد شخصيت هاي شما در حال آموختن چيزهايي درباره داستان شما هستند. اين كار بسيار خوب است در هر مرحله از فرايند نوشتن بازگرديد و بخش هاي قبلي را مورد باز بيني قرار دهيد. اين كار فقط يك كار خوب نيست بلكه انجام آن اجتناب ناپذير است. وقتي كه به اين شكل نوشته هاي خود را بازبيني مي كنيد كيفيت كار به مراتب بهتر مي شود چون بازبيني و بررسي مجدد رماني كه 400 صفحه شده است كار آساني نيست.

يك نكته مهم ديگر

نيازي نيست كامل باشد. هدف فرايند طراحي اين است كه شما را مرحله به مرحله پيش ببرد. حركت رو به جلوي خود را حفظ كنيد. هميشه مي توانيد بازگرديد و مشكلات را برطرف كنيد مي توانيد هر تغييري كه مي تواند داستان شما را بهتر كند بعداً انجام دهيد. بازنگري نبايد سبب شود رشته كار از دست شما خارج شود.

مرحله چهارم

در اين مرحله بايد از فضاي كل داستان ديدگاه مناسبي داشته باشيد و چيزي در حدود يك يا دو روز زمان لازم داريد. صادقانه بگويم حتي ممكن است در این بخش از كار يك هفته وقت صرف كنيد، اشكالي ندارد. بايد اين كار را به خوبي انجام دهيد چون يك داستان به هم ريخته و تكه تكه كار شما را در مراحل بعد سخت تر مي كند. بنابراين فقط داستان را توسعه دهيد چند ساعت وقت بگذاريد و هر جمله را به يك پاراگراف كامل تبديل كنيد. همه پاراگراف هاي شما  به غير از آخري بايد به يك حادثه يا فاجعه منتهي شود. و پاراگراف آخر شما بايد پايان داستان را روايت كند.

اين كار بسيار سرگرم كننده است و در انتهاي اين تمرين يك صفحه با ارزش از استخوان بندي رمان خود را در دست داريد. اگر نوشته هاي شما در اين مرحله بيش از يك صفحه شده است اشكالي ندارد. آنچه مهم است اين است كه طرح شما كم كم شكل يك رمان را به خود مي گيرد. تضاد ها و تناقض ها را مي شكافيد. اكنون چيزي شبيه به پروپزال آماده كرده ايد.

مرحله پنجم

يك يا دو روز وقت صرف كنيد و از هر شخصيت اصلي توصيفي يك صفحه اي و از شخصيت هاي مهم توصيفي نیم صفحه اي بنويسيد. اين ها معرفي نامه هاي شخصيت هاي اصلي داستان شما هستند و بايد داستان را از ديد آن شخصيت ها بيان كند. و هيچ ترديدي به خود راه ندهيد هر جا لازم بود بازگرديد و در مراحل قبل اصلاحات لازم را اعمال كنيد چون شما چيزهاي جديدي درباره شخصيت هاي داستان كشف كرده ايد! اين بخش لذت بخش ترين قسمت از كار است و اخيراً من از معرفي نامه شخصيت ها براي پروپزال خودم استفاده كردم. بايد بگويم ويراستاران عاشق آن شدند. چون آنها داستاني را كه بر پايه شخصيت ها روايت مي شود دوست دارند.

مرحله ششم

اكنون شما يك ساختار ساده داستاني و چند رشته داستاني از هر شخصيت در اختيار داريد. اكنون يك هفته وقت صرف كنيد و خلاصه يك صفحه اي خود را به خلاصه اي چهار صفحه اي بسط دهيد. در حقيقت دوباره خلاصه يك صفحه اي خود را از مرحله چهار بسط مي دهيد و هر پاراگراف را به يك صفحه كامل تبديل مي كنيد. اين كار بسيار جالب و سرگرم كننده است، چون در حال ايجاد منطقي سطح بالا در داستان هستيد و تصميماتي استراتژيك مي گيريد. بدون شك به عقب باز مي گرديد و مشكلاتي را رفع خواهيد كرد چون ديد جامع تري از داستان كسب كرده ايد و ايده هاي جديدي به ذهن شما خطور كرده است.

مرحله هفتم

يك هفته ديگر وقت صرف كنيد و توصيف خود را از شخصيت ها به جدولي تكامل يافته از همه جزييات آنها كه براي شناختنشان لازم است بسط دهيد. يك توصيف استاندارد مي تواند شامل سال تولد، توصيف خصوصيات فردي و ظاهري، سوابق، انگيزه ها، اهداف و… شود. مهمتر از همه اينكه اين شخصيت ها چگونه در پايان داستان تغيير مي كنند؟ اين در حقيقت بسط دادن كار شما در مرحله سوم است، كه به شما چيزهاي زيادي درباره شخصيت هاي داستان مي آموزد. احتمالاً مراحل يك تا شش را مورد بازبيني مجدد قرار مي دهيد و شخصيت هاي شما واقعي تر مي شوند آنها داراي احساس مي شوند و هر كدام سهم بيشتري از داستان مي خواهند. اين خوب است داستان هاي ارزشمند را شخصيت هاي آن به پيش مي برند. براي اين كار تا آنجا كه مي توانيد وقت بگذاريد و با دقت عمل كنيد. وقتي كه اين كار را انجام داديد (كه ممكن است يك ماه طول بكشد.) بيش از آنچه كه براي نوشتن يك پروپزال نياز داريد، در اختيار شماست. اگر رمان نويسي باشيد كه اثري از شما منتشر شده است، مي توانيد پروپزال خود را بنويسيد و حتي قبل از اينكه رمان خود را بنويسيد آنرا بفروش برسانيد. اما اگر هنوز هيچ كار شما منتشر نشده است قبل از فروش بايد رمان خود را به طور كامل بنويسيد. اين منصفانه نيست، البته زندگي منصفانه نيست و البته دنياي رمان نويسي بيش از همه غير منصفانه است.

مرحله هشتم

ممكن است در اين مرحله دچار ترديد و دو دلي شويد نوشتن داستاني كه ممكن است به فروش نرود. و ممكن است بلافاصله شروع به نوشتن رمان خود كنيد. اما قبل از اين چند كار هست كه بايد انجام دهيد به كمك آنها مي توانيد اولين تجربه خود را ساده تر كنيد. اولين كاري كه بايد انجام دهيد اين است كه آن چهار صفحه خلاصه خود را  به ليستي از سكانس ها تقسیم كنيد كه براي پيش بردن داستان و تبديل آن به يك رمان نياز داريد. و ساده ترين راه براي اين كار استفاده از يك جدول است. و اگر از كامپيوتر استفاده مي كنيد مي توانيد از نرم افزار اكسل استفاده كنيد.

براي برخي از نويسندگان كه فقط عادت به نوشتن دارند استفاده از جداول در وهله اول ترسناك به نظر مي رسد. اما اين كار ارزشش را دارد آنرا انجام دهيد. حتي اگر لازم است كار با آن نرم افزار را بياموزيد حداكثر يك روز وقت شما را خواهد گرفت ولي يك عمر بدرد شما مي خورد.

بسيار خوب از خلاصه چهار صفحه اي خود جدولي بسازيد. براي هر صحنه فقط يك خط بنويسيد. در ستون بعد آن ديدگاه هاي شخصيت ها را بنويسيد. در ستون بعد جدول خود بگوييد چه اتفاقي مي افتد. اگر مي خواهيد بيشتر از تخيل خود استفاده كنيد مي توانيد ستون هاي بيشتري به حدول خود اضافه كنيد و در آنها چيزهايي بنويسيد به عنوان مثال مي خواهيد اين سكانس چند صفحه از رمان را به خود اختصاص دهد. در جدول مي توانيد با يك نگاه خلاصه ای از كل هر صحنه را ببينيد و تغييراتي را كه مي خواهيد اعمال كنيد.

جدول من معمولا تا 100 خط حجم مي گيرد كه از يك خط براي هر سكانس شروع شده است. همچنان كه در حال بسط دادن داستان هستم، نسخه هاي جديد تري از داستان خودم را در جدول وارد مي كنم و اصلاحات لازم را اعمال مي كنم. اين كار براي آناليز داستان فوق العاده با ارزش است. اين كار ممكن است يك هفته به طول بينجامد اما وقتي كه كار شما تمام شد مي توانيد براي هر فصل كتاب خود يك شماره صفحه مشخص كنيد و فصل بعدي را شروع كنيد.

مرحله نهم

در اين مرحله مي توانيد بنشينيد و اولين تلاش واقعي خود را براي نوشتن انجام دهید و اولين پيش نويس داستان را آغاز كنيد. از سرعتي كه داستان از انگشتان شما به پرواز در مي آيد متحير خواهيد شد. من نويسندگاني را ديده ام كه در اين مرحله و به خصوص شب ها با سه برابر سرعت خود مي نوشته اند. حتي گاه پيش نويس اول كيفيتي به مراتب بهتر از پيش نويس سوم دارد.

ممكن است فكر كنيد كه همه خلاقيت شما در اين مرحله تراوش ميكند. اما در حقيقت اين طور نيست و اين حاصل زحماتي است كه در مراحل قبل براي نوشتن متحمل شده ايد. من فكر مي كنم اين بخش سرگرم كننده كار است، چون تعداد زيادي مشكلات منطقي در مقياس كوچك ظهور مي كنند كه مي توانيد روي آنها كار كنيد. قهرمان داستان چگونه از آن درختي كه با تمساح ها احاطه شده است پايين آمده و شخصيت زن داستان را كه در قايقي آتش گرفته است نجات مي دهد؟ اكنون زمان آن است كه مسئله ها را به سليقه خود حل كنيد! اما اين سرگرم كننده است چون مي دانيد كه ساختار اصلي داستان به خوبي كار خود را انجام مي دهد. و اكنون بايد فقط مشكلات كوچكي را حل كنيد، و به همين دليل است كه سرعت نسبي بالاي براي نوشتن داريد.

اين مرحله از نوشتن واقعا جالب و سرگرم كننده است. من از نويسندگان بسياري شنيده ام كه اين بخش از داستان را بسيار سخت و طاقت فرسا مي دانند، و دليل آن هم مشخص است آنها نمي دانند پس از اين چه اتفاقي خواهد افتاد. واقعا متاسفم! زندگي براي اين گونه نوشتن بسيار كوتاه است! براي اينكه اولين پيش نويس داستان خود را آماده كنيد نيازي نيست 500 ساعت وقت صرف كنيد، در حالي كه مي توانيد آن را در 150 ساعت و با كمترين مشكلات بنويسيد. و با محاسبه زماني كه براي طراحي داستان به كار برديد باز هم جلوتر هستيد.

معمولاً در ميانه نوشتن اولين پيش نويس باز مي گردم و به عنوان استراحت مشكلات طراحي خود را در داستان برطرف مي كنم و قسمت هايي را كه به نظر تكه تكه مي آيند به يكديگر متصل مي كنم. بله، طراحي هيچ كس بدون عيب و كامل نيست. اين طبيعي است پس نگران نباشيد. طراحي داستان از بتن ساخته نشده است كه نتوانيد آن را تغيير دهيد بلكه طرح داستان با شما زندگي مي كند. اگر طراحي داستان خود را اصلاح كنيد و اين كار را به خوبي انجام دهيد وقتي كه به نوشته هاي اوليه خود مراجعه مي كنيد ممكن است از خواندن طرح اوليه خود به خنده بيفتيد! اين ممكن است براي هر نويسنده بزرگي رخ دهد. و از اين كه اكنون داستان شما چقدر عميق و مفهومي شده است به وجد بياييد.

سالهاست كه من روش دانه برفي را به صد ها نويسنده در كنفرانس هاي مختلف آموزش داده ام و اين مطلب را در اينترنت قرار داده ام و اكنون در حدود دو ميليون و جهارصد هزار بار بازديد داشته است. و نويسندگان زيادي در مورد آن نظر داده اند برخي اين روش را دوست دارند و برخي هم آن را نمي پسندند. و توصيه من اين است اگر اين روش به شما كمك مي كند از آن استفاده كنيد حتي مي توانيد فقط بخش هايي را كه به شما كمك مي كند استفاده كنيد. من رمان خودم را به روش دانه برفي نوشتم  از نتيجه كار راضي بودم. براي نوشتن به ابزاري نياز داريد كه اختصاصا براي داستان نويسي طراحي شده باشد حال مي خواهد روش دانه برفي باشد يا هر روش ديگري آن را شناسایی کنید و از آن استفاده کنید!

نوشته: دكتر رندي اينجرمنسون

ترجمه: علي يزدي مقدم