بیشتر مردم پروستات را یک اندام جنسی مردانه تصور می کنند. پروستات گرچه در مجاورت اندام جنسی قرار دارد اما یک عضو جنسی محسوب نمی شود. در واقع پروستات غده ای از دستگاه تناسلی مردانه است که در جلو راست روده و قاعده مثانه (مثانه عضوی است که ادرار را در خود ذخیره می کند) قرار دارد. پروستات بخشی از پیشابراه را احاطه می کند. پیشابراه مجرایی است که ادرار را از مثانه به آلت تناسلی هدایت می کند.

پیشابراه پروستاتی بخشی از پیشابراه است که در داخل پروستات قرار دارد. پیشابراه پروستاتی به اسفنکتر خارجی پیشابراه منتهی می شود. این اسفنکتر ماهیچه ای است که اگر شما در حین تخلیه ادرار بخواهید ادرار خود را به یکباره قطع کنید آن را به طور ارادی منقبض می کنید. اسفنکتر دیگری هم در محل اتصال مثانه و پیشابراه وجود دارد که به طور غیر ارادی کار می کند. هر دوی این اسفنکترها همانند دریچه عمل کرده و ادرار را در مردان کنترل می کنند.

پروستات به چه چیز شباهت دارد؟

شکل و اندازه پروستات در یک مرد بالغ مانند یک گردوی بزرگ است. حدود بیست گرم یا کمی کم تر از سی گرم وزن دارد. اگر آن را در زیر میکروسکوپ مشاهده کنید توده ای از ماهیچه، غدد و بافت همبند به چشم می خورد. سطح خارجی پروستات با لایه ضخیمی از ماهیچه پوشیده شده که غالبا کپسول پروستات نامیده می شود.

پروستات یک غده جنسی محسوب می شود و نقش اصلی آن در زندگی انسان مشارکت در تولید مثل جنسی است. تقریبا در همان زمانی که بیضه های یک پسر توانایی تولید اسپرم را کسب می کنند، غده پروستات هم به اندازه کافی برای تولید مایع منی که نقش حمایت اسپرم را به عهده خواهد داشت، تمایز می یابد.

غدد کوچک فراوانی داخل پروستات وجود دارند که تقریبا به طور مداوم این ترشحات را تولید و در خود ذخیره می کنند. در واقع 90 درصد از منی شیری رنگی را که در اوج لذت جنسی انزال می شود پروستات می سازد.

پس اسپرم از داخل پروستات عبور می کند؟

کمی پیچیده تر از این. هم چنان که می دانید بیضه ها تعداد زیادی اسپرم تولید می کنند. اسپرم ها درون قسمتی که اپیدیدیم نامیده می شود ذخیره می شوند. اپیدیدیم قسمتی از مجرای منوی که در پشت بیضه قرار دارد و به وسیله مجرای باریکی به آن مربوط است.

در زمان اوج لذت جنسی قسمت دیگری که مجرای وابران نامیده می شود، اسپرم را به داخل پیشابراه پروستاتی می راند. مجرای وابران در جراحی ضد باروری موسوم به وازکتومی مورد عمل قرار می گیرد.

اسپرم دراین جا در مایعی که از کیسه های منوی (که هر دو ساختمانی کیسه مانند دارند و مستقیما در قاعده مثانه قرار دارند) ترشح شده، شناور می شود. در همین زمان ماهیچه پروستات منقبض شده و ترشحات پروستات را به داخل پیشابراه پروستاتی می ریزد. اکنون ترکیب این ترشحات، به بیرون رانده شده یا به وسیله انقباض تنگ کننده ماهیچه ای اطراف پیشابراه انزال می شود. در زمان مقاربت جنسی منی اسپرم را به داخل مهبل و رحم زنان هدایت کرده و از آن جا آن را از طریق لوله تخم بر برای انجام عمل لقاح به تخمک می رساند.

آیا ترشحات پروستات وظیفه دیگری نیز بر عهده دارند؟

این ترشحات هم در تغذیه اسپرم های آسیب پذیر نقش دارند، هم به کاهش اسیدیته کانال مهبل کمک می کنند که همه این ها باعث افزایش احتمال باروری می شود.

پس اگر پروستاتی در کار نباشد مقاربت طبیعی و بچه ای هم در کار نخواهد بود؟

این یک برداشت نادرست عامیانه است که مردانی که دچار مشکلاتی در پروستات می شوند نمی توانند نعوظ طبیعی داشته باشند. خبر امیدوار کننده این که بیشتر مردانی که تحت معالجه بیماری پروستات قرار گرفته اند اکنون فعالیت جنسی آنان همانند گذشته است و متاسفانه کارکرد جنسی معدودی از آن ها برای همیشه مختل شده است.

در صورت فقدان منی هیچ راه آسانی برای رسیدن اسپرم به تخمک وجود ندارد.

در مردان پروستات بیش از هر ساختار دیگری باعث رنج و ناراحتی می شود و کارکرد جنسی کم تر از سایر اعمال عادی تر خصوصا ادرار کردن تحت تاثیر قرار می گیرد.

از کجا بفهمیم که مشکلی برای پروستات پیش آمده است؟

شایع ترین علامت آن اختلالات ادراری است و دفعات نیاز به دفع ادرار خصوصا در شب بیشتر می شود. شاید در شروع تخلیه ادرار مشکل داشته باشید یا وقتی شروع به ادرار کردید نتوانید آن را به راحتی متوقف کنید. شاید ادرار باریک تر از حد معمول شود، متناوبا قطع شود و دوباره جریان یابد. بسته به بیماری خاصی که دارید ممکن است در حین ادرار کردن سوزش یا درد داشته باشید یا دچار تب و لرز و درد در ناحیه تحتانی پشت یا لگن یا ناحیه فوقانی ران ها شوید. ممکن است ترشحات آبکی یا قهوه ای رنگی از آلت تناسلی خارج شود که متفاوت از ترشحات معمولی است. گاهی خونریزی ادراری یا ادرار خونین خواهید داشت.

پس اگر اختلالی در پروستات داشته باشم، دچار یک یا چند تا از این علایم خواهم شد؟

لزوما نه. شما ممکن است دچار بیماری پروستات شوید و تا مدتی هیچ یک یاز این علایم را بروز ندهید. این موضوع خصوصا در مورد سرطان پروستات صدق می کند که آهسته رشد می کند و در مراحل اولیه اش هیچ علامتی حاکی از حضور خود بروز نمی دهد. اغلب سرطان پروستات هنگام انجام معاینه راست روده از طریق لمس (توشه رکتال) یا هنگامی که پروستات به علت یک بیماری دیگر جراحی می شود، تشخیص داده می شود.

معاینه از طریق لمس راست روده (توشه رکتال) چیست؟

آزمایش ساده و نسبتا بدون دردی است. بیشتر از یک دقیقه طول نمی کشد و توسط پزشک یا متخصص انجام می شود.

وقتی شما خم می شوید و به میز یا صندلی معاینه تکیه می دهید پزشک که دستکش به دست دارد انگشت آغشته به ژلاتین و لیز خود را تا نقطه ای که در آن جا پروستات قابل لمس است، داخل رکتوم می کند. این معاینه مهم و استاندارد به قدری اهمیت دارد که به عنوان پاپ اسمیر مردان از آن نام برده می شود.

این معاینه چه چیزی را مشخص می کند؟

یک پروستات عادی (نرمال) در لمس نرم و ارتجاع پذیر است. لمس توده های سخت یا بافت های غیر عادی یا پروستاتی که همانند سنگ سخت است به احتمال زیاد نشانه سرطان است.

اگر اندازه پروستات بزرگ شده باشد، ممکن است دلالت بر شروع بزرگی خوش خیم پروستات کند که یک نوع بیماری است که با افزایش سن مردان آن ها را مبتلا می کند.

در این بیماری پروستات رشد می کند و پیشابراه پروستاتی را تحت فشار قرار داده و جریان ادرار را قطع می کند.

اختلاف نظرهای زیادی در مورد سنی که در آن مردان باید برای اولین بار توشه رکتال شوند و تناوب زمانی معاینات بعدی وجود دارد. برخی پزشکان معتقدند  برای تمام مردان بالای چهل سال، سالی یک بار و در گروه های پر خطر ابتلا به سرطان قرار دارند مردان بالای سی سال سالی یک بار انجام شود و برخی پزشکان این سن را به بالاتر از پنجاه سال و افراد پر خطر را بالاتر از چهل سال پیشنهاد می کنند.

آزمایش سیستوسکوپی چیست؟

سیستوسکوپی عبارت است از عبور دادن یک سیستوسکوپ – لوله ای باریک و تو خالی که یک سمت آن روشن و حاوی عدسی است و در سمت دیگر دارای عدسی چشمی است – از راه سوراخ آلت تناسلی به داخل پیشابراه و سپس مثانه.

سیستوسکوپی اقدامی اساسی و با ارزش است. چون به پزشکان را در تشخیص بهتر بیماری های پروستات کمک می کند. با استفاده از عدسی های مختلف پزشکان می توانند داخل پیشابراه پروستاتی را ببینند و التهاب را تشخیص دهند. اگر پیشابراه پروستاتی بزرگ شده باشد سیستوسکوپی می تواند میزان انسداد پیشابراه پروستاتی را تعیین کند و می توان از آن برای تعیین اندازه و وزن بافت مسدود کننده پروستات و هر احتقان ادراری استفاده کرد. این روش برای بیمارانی که سرطان پروستات دارند برای تعیین محل منبع خون ریزی پروستاتی و بررسی میزان فشاری که تومور روی پیشابراه وارد می کند به کار می رود.

سیستوسکوپ حاوی خطر عفونت است و با یک بی حس کننده موضعی یا یک مُسَکِن انجام می شود.

بیماری های پروستات چیست؟

سه نوع بیماری مختلف غده پروستات را مبتلا می کند. دو نوع خوش خیم اند و غالبا زندگی فرد را به مخاطره نمی اندازند.

• پروستاتیت (التهاب پروستات) التهابی در پروستات است که بیشتر به وسیله یک عفونت میکروبی ایجاد می شود که برای مردان در هر سنی رخ می دهد و عموما به درمان با دارو و سایر روش های درمانی پاسخ می دهد. دو نوع التهاب پروستاتی شامل: غیر میکروبی یا غیر عفونی و میکروبی یا عفونی است.
• بزرگی خوش خیم پروستات که بزرگی غیر سرطانی غده پروستات است. از شایع ترین اشکال بیماری پروستات است و در بیش از نیمی از مردان بالای پنجاه سال بزرگ می شود.
• سرطان پروستات که حالت بد خیم است یعنی به مرور زمان سلول های سرطانی بدون هیچ کنترلی تکثیر می شوند و بافت اضافی ای تولید می کنند که به سلول های مجاور دست اندازی کرده و آن ها را از بین می برند.

التهاب پروستات

میکروب یا سایر میکروارگانیسم ها می توانند باعث ایجاد بیماری التهاب میکروبی پروستات می شوند.

التهاب غیر میکروبی پروستات یک بیماری یا یک عفونت نیست بلکه یک حالت خاص است که خود به دو گروه تقسیم می شود: التهاب احتقانی پروستات و پروستاتودینیا (که به معنای پروستات دردناک است). پزشکان معتقدند که استرس های شدید و مزمن، مقاربت جنسی کمتر یا بیش از اندازه عامل بیشتر موارد بیماری پروستات هستند.

برخی متخصصین معتقدند “روی” می تواند چه در جلوگیری و چه در درمان عفونت پروستات نقش دفاعی داشته باشد. هم چنین می توانید از غذاهایی که حاوی مقدار زیادی روی است نظیر گردو، دانه های کدو تنبل، جوانه و سبوس گندم، شیر، تخم مرغ، جوجه، نخود، عدس و جگر گاو استفاده کنید. البته باید در میزان مصرف روی اعتدال را رعایت کرد.

بزرگی خوش خیم پروستات

علت اصلی این بیماری مشخص نیست. به نظر می رسد ترکیبی از بالا رفتن سن و هورمون ها مسئول آن است.

درمان بزرگی خوش خیم پروستات به تشخیص پزشک جراحی و برداشت بافت جدیدی است که از بزرگی پروستات به وجود آمده است، از کپسول پروستات برداشته می شود.

سرطان پروستات

سرطان پروستات تقریبا همیشه یک سرطان اولیه است یعنی بیشتر از پروستات منشا می گیرد تا این که از قسمت دیگری از بدن به آن جا منتقل شود. مهم ترین عامل خطر سن است. هر چه پیرتر باشید احتمال ابتلای شما به سرطان پروستات بیشتر است. مردانی که سطوح بالاتری تستوسترون را دارند، به میزان بیشتری مبتلا به سرطان پروستات هستند.

عمده ترین درمان های انتخابی جراحی، پرتو درمانی، هورمون درمانی و ترکیب های مختلف این سه نوع درمان است.

تنظیم: سمیه مظفری

برگرفته از کتاب “پروستات”، نوشته ساندرا سالمانز، ترجمه جواد ابراهیمی، انتشارات ققنوس.