نام فارسی: جو دو سر، یولاف

نام علمی: Avena sativa

نام عمومی: Oats

خانواده: Poaceac=Gramineae  (خانواده گندمیان)

زمان کاشت: اوایل تا اواسط فصل پاییز

زمان گل دهی: اواخر بهار و اوایل تابستان

گیاه شناسی:

جو دو سر گیاهی است علفی به ارتفاع تا یک متر یا بیش تر، دارای میوه های شبیه به جو و منتهی به دو نوک باریک. برگ های این گیاه باریک، بلند و نوک تیز است.

ساقه ی آن نسبتا نازک و قسمت مورد استفاده گیاه، دانه ی آن است.

تاریخچه:

جو دو سر در مقایسه با دیگر غلات از ارزش غذایی بالایی برای انسان برخوردار است و از نظر چربی و پروتئین، بسیار غنی است. قسمت اعظم جو ذخیره شده، به مصرف خوراک دام می رسد؛ ولی توجهات اخیر به فیبر موجود در جو دو سر، کاربرد انسانی آن را نیز افزایش داده است. عصاره ی جو دو سر برای بیش از یک قرن، به عنوان تسکین دهنده جلدی به کار می رود. از یک صد سال قبل از میلاد جو دو سر بیش تر در نواحی شمالی کشت می شده است.

منبع جغرافیایی

جو دو سر از علف های خودرو است ولی به علت سازگاری با انواع آب و هواها در نقاط مختلفی از دنیا کشت می گردد.

ترکیبات مهم:

در کاه گیاه خشک شده حدود دو درصد سیلیس وجود دارد که این میزان در خاکستر آن به 55 تا 70 درصد می رسد. فلزات با ارزش دانه در مقایسه با بقولات دیگر بیش تر است. برای مثال آهن و روی به میزان حدود 39 میلی گرم، منگنز 8.5 میلی گرم و روی 19.2 میلی گرم در هر کیلو دانه ی خشک آن موجود است.

ترکیبات دیگر آن شامل مقادیر زیادی فلاونوئید، کاروتنوئید و مشتقات کلروفیل است. خاصیت قوی قارچ کش آن در بیرون از بدن مربوط به ترکیبات تری ترپنوئیدهای آن از جمله آونوکوزید برگ هاست.

اثرات مهم:

جو دو سر منب خوبی از انرژی پروتئین و چربی برای انسان و خصوصا بچه هاست. هم چنین به خاطر داشتن گلوتن خاص، دارای اثراتی ویژه جهت پوست های خشک و خارش دار است. محصولات حمام از جمله محلول های کلوئیدی، صابون، ژل و پودرهای حاوی عصاره ی جو دو سر در بازار عرضه شده اند.

از عصاره نوعی جو دو سر در طب سنتی آیورودا جهت ترک اعتیاد تریاک استفاده می شده است. یک گزارش علمی نشان می دهد که جو دو سر ممکن است میل به سیگار را کاهش دهد. یک تحقیق که بر روی 26 نفر سیگاری انجام شد، نشان می دهد که پس از مصرف 4 هفته از عصاره هیدروالکلی جو دو سر، تعداد سیگار روزانه ی آن ها از 20 سیگار در روز به 6 عدد کاهش یافت. کاهش سیگار افراد مذکور حداقل تا دو ماه ادامه یافت و این در حالی بود که گروه کنترل که از دارونما استفاده می کردند روزانه 17 سیگار می کشیدند.

از خواص مهم دیگر جو دو سر، اثر کاهش چربی خون آن است. با توجه به این که فیبرهای محلول در آب، کاهش کلسترول بیشتری نسبت به نوع نامحلول ایجاد می کنند و در جو دو سر میزان فیبر محلول نسبتا بالاست، لذا اثر مذکور در آن چشم گیر است.

به احتمال زیاد فیبرهای محلول با کلسترول و اسیدهای صفراوی روده باند شده، در نتیجه از جذب آن جلوگیری به عمل می آید. هم چنین این مواد ممکن است در جلوگیری از سنتز کلسترول نقش داشته باشند. از میزان 4.1 گرم فیبر موجود در جو دو سر، 1.9 گرم آن محلول و 2.2 گرم آن فیبر نامحلول هستند.

یک تحقیق نشان داد که مصرف روزانه ی 100 گرم جو دو سر خشک به مدت سه هفته باعث کاهش 23% کلسترول تام، 23% کلسترول LDL، 21% تری گلیسیرید و 20% کلسترول HDL شده است.

از اثرات دیگر جو دو سر که در مطالعات اخیر اثبات گردیده است، اثر کاهش اسید اوریک آن است. چای تهیه شده از آن دارای اثرات آرام بخش، مسکن و ادرار آور بوده و در تسکین آرتروز و روماتیسم موثر است.

طریقه و مقدار مصرف

دانه های جو دو سر را با آسیاب خرد نموده، یک لیوان آب جوش را به سه گرم از آن اضافه و 20 دقیقه صبر کنید تا محلول دم بکشد. پس از آن محلول را صاف کرده و بدون قند و یا با شیرینی کم مصرف کنید. این عمل می تواند چندین بار در روز تکرار شود.

فراورده های گیاهی

در اکثر موارد گیاه آن به صورت چای به عنوان آرام بخش مصرف می شود. هم چنین محصولاتی به صورت قرص یا دراژه از آن در دنیا موجود است که به عنوان آرام بخش عرضه شده اند. افزون بر این ها، محصولاتی جهت مشکلات پوست، یبوست و کاهش چربی از آن در دنیا عرضه شده است.

مهم ترین اثرات گزارش شده جو دو سر:

ضد افسردگی، ضدالتهاب، ضد پروستاگلاندین، ضد ویروس، مقوی قلب، هضم کننده، ادرار آور، ملین، قارچ کش، محافظ کبد، کاهنده ی کلسترول خون، کاهنده ی اسید اوریک خون، محرک ایمنی بدن، مسکن و محافظ استخوان.

شرایط کاشت جو دو سر:

جو دو سر از طریق بذر کاشته می شود. فاصله بذرها بین 4 تا 7 سانتی متر باشد. این گیاه تقریبا در هر نوع خاکی رشد می کند، البته خاک غنی و حاصلخیز برای برداشت محصول بیشتر توصیه می شود.

دمای 15 تا 22 درجه سانتی گراد را ترجیح می دهد و در مقابل سرما مقاوم است. آفتاب دوست بوده و نیاز به نور زیادی دارد و آبیاری آن متوسط است.

تنظیم: سمیه مظفری

برگرفته از کتاب “گیاهان دارویی و گیاه درمانی”، مولف: دکتر محمد حسین صالحی سورمقی، انتشارات دنیای تغذیه