نام فارسی: بادرنجبویه
نام علمی: Melissa officinalis L
نام های دیگر: فرنجمشک، وارنگ بو، بالنگ بو، بادرنج، بادرنگ، بادرنجو و ترنجان.
دوران گل دهی: تیر – مرداد
زمان برداشت برگ ها: خرداد – مرداد
بادرنجبویه از خانواده نعناع؛ گیاهی علفی، پایا با ساقه ای راست که مقطع آن چهار گوش و برگ های متناوب آن بیضی شکل است. از بغل برگ ها گل هایی با کاسبرگ های رنگی می رویند که در وهله اول زرد کم رنگ هستند و به سفید و سپس به بنفش تبدیل می شوند. میوه آن فندقه و چهار قسمتی است تمام گیاه پوشیده از پرزهای ریز است و عطر لیموی تندی از خود متصاعد می کند.
موطن اصلی این گیاه قسمت وسیعی از شرق مدیترانه است. این گیاه بومی اروپا، شمال آفریقا و غرب آسیا است، اما در سراسر جهان رشد می کند.
امروزه این گیاه را در باغ ها و مزارع (تزیینی، طبی و عسل دهنده) کشت می کنند.
برگ های این گیاه را در هوای خشک می چینند (این عمل را دو تا سه بار در سال انجام می دهند) و سپس به سرعت در سایه یا ترجیحا در خشک کن با حداکثر 40 درجه سانتی گراد حرارت خشک می کنند. رنگ برگ ها پس از خشک شدن قهوه ای می شود. آن ها محتوی 0.1 تا 0.25 در صد اسانس روغنی اند که خصوصا از سیترال، سیترونل و ژرانیول تشکیل شده است.
برگ ها همچنین محتوی تانن ها و اسید هیدروکسی ترپنیک هستند. اسانس موجود در آن عطر خوشایند لیمو را از خود متصاعد می کند.
سر شاخه های این گیاه را به عنوان ماده اولیه در تهیه آب ضد نفخ به کار می برند. این گیاه همچنین در ساخت لیکورها مورد استفاده قرار می گیرد.
از این گیاه برای تنظیم و مداوای ناراحتی های معده، علیه کاتاره های معده – روده ای و برای تحریک ترشحات صفراوی استفاده می گردد. همچنین ثابت شده است که روغن این گیاه اثر آرام بخش دارد و مثل بابونه آرام کننده و برای دفع نفخ بسیار موثر است. دم کرده این گیاه را به مقدار یک قاشق مربا خوری برای هر فنجان آب تهیه می کنند. از این دم کرده می توان دو تا سه فنجان در روز نوشید. به طور سنتی بادرنجبویه برای بهبود خلق و خو و عملکرد شناختی استفاده شده است و در ادامه این مقاله با خواص درمانی این گیاه دارویی آشنا می شوید.
فواید مصرف و خواص درمانی بادرنجبویه:
1- به کاهش استرس کمک می کند.
2- به کاهش اضطراب و علائم آن مانند عصبی بودن و تحریک پذیری کمک می کند.
3- افزایش سطح هوشیاری و بهبود کارهای شناختی شامل حافظه، ریاضیات و تمرکز
4- به رفع بی قراری و اختلالات خواب مانند بی خوابی کمک می کند.
5- در درمان زخم های سرد مثل تبخال موثر است.
6- سوء هاضمه را تسکین می دهد.
7- به درمان حالت تهوع کمک می کند.
8- انقباضات قاعدگی و سندرم پیش از قاعدگی (PMS) را به حداقل می رساند.
9- در معالجه سردردها مفید است، به خصوص اگر سردرد به خاطر استرس اتفاق بیفتد. خواص آرامش بخش آن می تواند در جهت باز کردن و رهایی از گرفتگی عضلات و شل شدن عضلات کمک کند. همچنین مصرف این گیاه می تواند به باز و شل شدن رگ های خونی تنگ شده کمک می کند، بنابراین بادرنجبویه با این عملکرد می تواند به کاهش سردرد کمک کند.
10- شاید در کاهش درد دندان موثر باشد.
عوارض جانبی و خطرات مصرف بادرنجبویه
بادرنجبویه می تواند باعث ایجاد عوارض جانبی زیر می شود:
• سردرد
• ادرار دردناک
• افزایش دمای بدن
• حالت تهوع
• استفراغ
• دل معده
سرگیجه
• خس خس
• تحریک پوست
• واکنش آلرژیک
شما می توانید با مصرف بادرنجبویه در کنار غذا، عوارض جانبی مانند ناراحتی معده را به حداقل برسانید. همچنین می توانید با مصرف کمتر از 2 گرم بادرنجبویه در روز خطر ابتلا به عوارض جانبی را کاهش دهید. بادرنجبویه فقط باید برای مدت زمانی کوتاه استفاده شود. یک قانون کلی این است که پس از هر سه هفته استفاده، یک هفته مصرف را کنار بگذارید و نباید بیشتر از چهار ماه آن را به طور مداوم و بدون توقف مصرف کنید.
اگر داروهای زیر را مصرف می کنید قبل از استفاده از بادرنجبویه با پزشک خود مشورت کنید:
• داروهای گلوکوم
• داروهای تیروئید
• باربیتورات
• داروهای ضد افسردگی و اضطراب
• داروهای مؤثر بر سروتونین
همچنین اگر باردارید یا شیر می دهید یا می خواهید بادرنجبویه را به کودک زیر 12 سال بدهید یا اخیرا یک عمل جراحی داشته اید حتما با پزشک مشورت کنید.
بادرنجبویه درمان قطعی بیماری نیست بلکه کمک کننده است پس آن را جایگزین داروهایی که پزشک تجویز کرده، نکنید.
پیشنهاد می کنیم اگر استفاده از بادرنجبویه را تازه شروع کرده اید، دفتر یادداشتی تهیه کنید و هر گونه پیشرفت و عوارض جانبی، میزان مصرف شده و نحوه مصرف آن را ثبت کنید و نتایج را پیگیری کنید.
ترجمه: سمیه مظفری
