1- پسرم! نادان را فرستاده ات قرار نده. اگر دانایی برای بردن پیامت نیافتی، خودت فرستاده خودت باش.

2- پسرم از دروغ بپرهیز؛ چرا که مانند گوشت گنجشک، لذیذ است و کم آن را نیز کباب می کنند.

3- پسرم! پدر و مادر، دری از درهای بهشت هستند، اگر خشنود باشند، تو را به خدای جبار می رساند و اگر ناخشنود باشند، از گذشتن از این در باز داشته می شوی.

4- پسرم! هنگامی که سیری، نخور. آن (لقمه) را اگر برای سگی بیندازی، بهتر از این است که بخوری.

5- پسرم! چنان شیرین نباش که بلعیده شوی، و چنان تلخ هم نباش که دور انداخته شوی.

6- پسرم! نماز را بر پا دار؛ زیرا مثل آن در دین، مانند ستون خیمه است که هرگاه پایدار باشد، ریسمان ها و میخ ها و سایه بان ها سودمند خواهند بود، وگرنه، میخ و ریسمان و سایه بان، فایده نخواهند داشت.

7- پسرم! با دانشمندان، همراهی و همنشینی کن و آنان را در خانه هایشان دیدار کن، تا شاید به آنان شبیه بشوی و از زمره آنان گردی.

8- پسرم! بدان که من شیره درخت صبر و انواع تلخی را چشیدم؛ ولی چیزی تلخ تر از فقر ندیدم. حال اگر روزی فقیر شدی، آن را بین خود نگهدار و به مردم بازگو نکن، که نزد آنان خوار می گردی. آن گاه، از مردم بپرس: آیا کسی هست که خدا را خوانده باشد، ولی خدا پاسخ او را نداده باشد؟ یا این که از او خواسته باشد، ولی بدو نبخشیده باشد؟

9- پسرم! به خداوند اعتماد کن و آن گاه، از مردم بپرس: آیا کسی هست که به خدا اعتماد کرده باشد، ولی خدا، او را کامیاب نگردانده باشد؟

10- پسرم! بر خدا توکل کن و آن گاه، از مردم بپرس: کیست که به خدا توکل کرده باشد، ولی خدا، او را کفایت نفرموده باشد؟!

11-پسرم! به خدا خوش گمان باش و آن گاه، از مردم بپرس: چه کسی به خدا خوش گمان شد، ولی خدا چنان نبود که او گمان می کرد؟!

12- پسرم! هر که خشنودی خدا را می خواهد، باید بسیار بر خود، خشم بگیرد و هر که بر خود خشم نگیرد، پروردگارش را خشنود نمی گرداند و هر که خشمش را فرو ننشاند، دشمنش را به شماتت وا می دارد.

13- پسرم! حکمت بیاموز تا بزرگ شوی؛ چرا که حکمت، راهنمای دین است، برده را آزاد شرافت می دهد، گدا را بر ثروتمند برتری می بخشد، کوچک را بزرگ مقدم می دارد، گدا را در مجالس پادشاهان می نشاند و شرافت شریف و آقایی مولا و عظمت ثروتمند را زیاد می کند. چگونه کار دین و دنیای انسان، بدون حکمت سامان پذیرد، در حالی که خداوند کار دنیا و آخرت را جز با حکمت، سامان نمی بخشد؟! مثل حکمت بدون طاعت، مانند پیکر بی جان یا مانند خاک بی آب است و پیکر بی جان و خاک بی آب و حکمت بی طاعت، هیچ کدام فایده ای ندارند.

14- پسرم! دنیا، دریای عمیقی است که انسان های بسیاری در آن هلاک شده اند. از عمل در آن، توشه برگیر و کشتی ای را برگیر که مسافر آن، پَروامندی از خدا باشد. سپس سوار بر کشتی، به اعماق دریا برو، تا نجات یابی و من نگرانم که نجات نیابی.

15- پسرم! کشتی (نجات) ایمان است و بادبان آن توکل و ساکنان آن شکیبایی و پاروهایش روزه و نماز و زکات.

16- پسرم! همانا دزد، هر گاه دزدی کند، خداوند روزی اش را نگه می دارد و گناه آن به پای خودش است. حال آن که اگر صبر می کرد، از راه خودش به آن روزی دست می یافت.

17- پسرم! سخن اندک بگو و خداوند را در همه جا یاد کن، چرا که او تو را بیم داد و ترساند و آگاه ساخت و آموخت.

18- پسرم! از مردم پند بگیر، پیش از آن که تو مایه پند مردم شوی.

19- پسرم! از (پیش آمد) کوچک، پند بگیر و پیش از آن که بزرگ بر تو وارد شود.

20- پسرم هنگام خشم، خود را مهار کن تا هیزم جهنم نشوی.

21- پسرم! فقر، بهتر از این است که ستم کنی و سرکشی نمایی.

22- پسرم! بپرهیز از این که قرض بگیری و در پرداخت آن، خیانت ورزی.

23- پسرم! بپرهیز از این که کسی را خوار نمایی؛ چرا که خود نیز خوار می شوی.

24- پسرم! بپرهیز از این که فقیر از دنیا بیرون بروی و دیگری را سرپرست کار و دارایی ات قرار دهی، که او را امیر گردانده ای.

25- پسرم! خدای متعال، مردم را به خاطر عملشان گرو گرفته. پس وای بر آنان، به خاطر آنچه دست و دلشان کسب کرده است.

26- پسرم! دنیا را در حالی که گناهان و شیطان در آن هستند، امن ندان.

27- هر آینه نیکوکاران پیشین، مورد آزمون قرار گرفتند، پس پسینیان چگونه از آن نجات می یابند؟

28- پسرم! دنیا را زندان خود قرار ده، تا آخرت، بهشت تو باشد.

29- پسرم! تو موظف نشده ای که کوه ها را بر دوش بکشی و نیز به انجام دادن چیزی که توانش را نداری، موظف نشدی، پس گرفتاری را بر دوشت حمل نکن و با دست خودت خود را قربانی نکن.

30- پسرم! تو چنان که می کاری، می دروی و چنان که عمل می کنی، می یابی.

31- پسرم! حسود سه نشانه دارد: هر گاه غایب باشد، غیبت می کند و هر گاه حاضر باشد، چاپلوسی می کند و به خاطر گرفتاری، سرکوفت می زند.

32- پسرم! با بینوایان همسایگی کن؛ به ویژه با نادارها و بینوایان مسلمان.

33- پسرم! برای یتیم، همچون پدری مهربان و برای بیوه زنان، چون همسری دلسوز باش.

34- پسرم! چنین نیست که هر کس بگوید «مرا بیامرز» آمرزیده شود. آمرزیده نشود، مگر کسی که پروردگارش را اطاعت کرده باشد.

35- پسرم! (نخست) همسایه و سپس خانه.

36- پسرم! ( نخست) رفیق و سپس راه.

37- پسرم! اگر خانه ها بر ارابه ساخته می شدند، هیچ کس هرگز با همسایه بد، همسایگی نمی کرد.

38- پسرم! تنهایی، از رفیق بد بهتر است.

39- پسرم! رفیق نیکوکار، از تنهایی بهتر است.

40- پسرم! جابه جایی سنگ و آهن، از همراه بد بهتر است.

تنظیم: شبنم یزدی مقدم

برگرفته از کتاب “حکمت نامه لقمان” نوشته محمدی ری شهری، با همکاری مهدی غلامعلی مترجم: جعفر آریانی، ناشر سازمان چاپ و نشر دار الحدیث.