کیست گانگلیون یک کیسه کوچک از مایعات است که بر روی مفصل یا تاندون (بافتی که عضلات را به استخوان وصل می کند) تشکیل می شود. در داخل کیست ماده ای غلیظ، چسبناک، شفاف، بی رنگ و ژله مانند است. بسته به اندازه آن، در لمس آن حالت سفتی یا اسفنجی کیست را حس می کنید.
• ممکن است کیست بزرگ یا خیلی کوچک تر ایجاد شود. گاهی تعداد زیادی از کیست های کوچک، ظاهر بیش از یک کیست را نشان می دهند، اما یک پایه مشترک در بافت عمیق تر، معمولاً آن ها را به هم متصل می کند. این نوع کیست خطرناک و آسیب رسان نیست و تقریبا نیمی از کل تومورهای بافت نرم دست را تشکیل می دهد.
• کیست های گانگلیونی در زنان شایع تر است و 70٪ در افراد 20 تا 40 ساله مشاهده می شود. به ندرت، کیست گانگلیونی در کودکان کمتر از 10 سال رخ می دهد.
محل های احتمالی ایجاد کیست گانگلیون
• کیست های گانگلیون معمولاً در قسمت پشت مچ دست ایجاد می شود اما می تواند در قسمت کف دست نیز ایجاد شود. هنگامی که کیست در قسمت پشت مچ ایجاد می شود، وقتی مچ به جلو خم می شود برجسته تر می شوند.
سایر قسمت هایی که کیست ایجاد می شود شامل موارد زیر است هرچند برخی کمتر شایع هستند:
o پایه انگشتان روی کف دست که به صورت برجستگی هایی به اندازه نخود فرنگی ظاهر می شوند
o نوک انگشت، درست زیر کوتیکول که به آن ها کیست موکوسی گفته می شود
o قسمت بیرونی زانو و قوزک پا
o بالای کف پا
علل کیست گانگلیون
علت کیست های گانگلیونی مشخص نیست. یک تئوری می گوید که تروما باعث می شود بافت مفصل شکسته شود و کیست های کوچک تشکیل شود که سپس به یک توده بزرگ تر و قابل مشاهده تبدیل می شود. این نظریه احتمال می دهد نقصی در کپسول مفصل یا غلاف تاندون ایجاد شده که باعث بیرون زدگی بافت مفصل می شود.
آشنایی با آناتومی غلاف تاندون دست:
دور تا دور هر کدام از تاندون های فلکسور یا خم کننده انگشتان را پرده نازک بافتی فرا گرفته که مانند لوله ایست که طناب تاندونی از داخل آن عبور می کند. این پرده لوله ای شکل را غلاف یا نیام تاندون یا تنوسینوویوم Tenosinovium می گویند و سطح داخلی آن از سلول های سینوویال فرش شده است. این سلول ها مایع سنوویال ترشح می کنند. پس تاندون های خم کننده یا فلکسور انگشتان در واقع از درون لوله هایی حاوی مایع عبور می کند. این سیستم اجازه می دهد تا حرکت تاندون در داخل غلاف به راحتی انجام شود و تاندون به بافت های اطراف سایش و اصطکاک نداشته باشد.
علائم کیست گانگلیون
• کیست گانگلیونی معمولاً به صورت برجستگی (توده) ظاهر می شود که اندازه آن تغییر می کند.
• معمولاً نرم و در هر نقطه به قطر 1-3 سانتی متر است و حرکت نمی کند.
• تورم ممکن است با گذشت زمان یا ناگهان ظاهر شود، ممکن است اندازه آن کوچک تر شود و حتی ممکن است از بین برود و یا در زمان دیگری برگردد.
• اکثر کیست های گانگلیونی باعث ایجاد درجه ای از درد می شوند، معمولاً به دنبال آسیب حاد یا تکراری ایجاد می شود، بنابراین تا 35٪ بدون علائم است اما ظاهر کیست را دارند.
• اگر درد وجود داشته باشد، معمولاً مزمن است و با حرکت مفصل بدتر می شود.
• هنگامی که کیست به تاندون متصل است، ممکن است در انگشت آسیب دیده احساس ضعف کنید.
چه موقع به پزشک مراجعه کنید
در هر دو حالت داشتن یا نداشتن علامت، می توانید کیست گانگلیونی دست خود را به پزشک نشان دهید تا مورد ارزیابی قرار دهد. پزشک می تواند به شما اطمینان دهد که آیا به کیست گانگلیونی مبتلا هستید یا نه و شما را از نگرانی خارج می کند و بهترین برنامه درمانی را پیشنهاد می دهد.
کیست گانگلیونی نیازی به معالجه اضطراری ندارد مگر این که ترومای قابل توجهی داشته باشید. اغلب بررسی روتین توسط پزشک یا متخصص استخوان و مفاصل (متخصص ارتوپدی) کافی است.
معاینه بدنی اغلب برای تشخیص کیست گانگلیونی مورد نیاز است.
• پزشک ممکن است با استفاده از یک سرنگ، یا با استفاده از سونوگرافی، مقداری از مایعات موجود در کیست را بیرون بکشد. تصویر سونوگرافی از امواج صوتی ساخته می شود که بافت های مختلف را دوباره به حال اول باز می گرداند. این می تواند تعیین کند که آیا برجستگی پر از مایع (کیستیک) است یا جامد. سونوگرافی هم چنین می تواند تشخیص دهد که آیا شریانی وجود دارد یا رگ خونی باعث ایجاد توده شده است.
• اگر برجستگی بزرگ یا سفت باشد یا یک رگ خونی (شریان) درگیر باشد، پزشک ممکن است شما را به یک جراح ارجاع دهد.
• تصویر برداری تشدید مغناطیسی (MRI) برای مشاهدات مشکلات مچ دست مورد استفاده قرار می گیرد و برای گانگلیون ها بسیار مفید است. یکی از اشکالات این روش تشخیص، هزینه این روش است.
درمان کیست گانگلیون: خود مراقبتی در خانه
در گذشته، درمان در خانه شامل گچ موضعی، گرما و قرار دادن یک جسم سنگین بر روی کیست بوده است. حتی استفاده از یک کتاب سنگین برای از بین بردن کیست رایج بود. این شکل از درمان، پیشنهاد مناسبی نیست چون ثابت نشده که این درمان ها باعث بازگشت مجدد کیست نمی شود و حتی شاید باعث جراحت و آسیب بیشتر شود.
درمان پزشکی کیست گانگلیون
بسیاری از کیست ها بدون هیچ گونه درمانی برطرف می شود.
طی سال ها روش های مختلفی پیشنهاد شده است. برخی شامل درمان خاصی نیست فقط برای کاهش نگرانی بیمار در مورد کیست، با استفاده از یک سوزن، محتوای کیست را خارج می کنند (آسپیراسیون) و یا جراحی انجام می شود.
• آسپیراسیون معمولاً شامل قرار دادن یک سوزن درون کیست و خارج کردن مواد مایع، تزریق یک ترکیب استروئیدی (ضد التهابی) و سپس ثابت نگه داشتن مچ دست با اسپلینت یا ابزار های دیگر برای جلوگیری از حرکت آن است.
• اگر 3 بار جداگانه، مایع از کیست گانگلیون مچ دست خارج شده باشد، احتمال درمان آن بین 30 تا 50 درصد است. میزان موفقیت درمان کیست های گانگلیونی در غلاف تاندون فلکسور دست بیشتر است.
• اگر بخواهید دو روش آسپیراسیون / تزریق و برداشتن با جراحی را از لحاظ میزان عود و بازگشت بیماری با هم مقایسه کنید، به طور کلی، کیست ها بعد از عمل جراحی کم تر باز می گردند.
عمل جراحی کیست مچ دست
برداشتن با جراحی کیست زمانی لازم به انجام است که توده دردناک باشد یا تداخل در عملکرد (به ویژه هنگامی که دست غالب و کار کُن شما درگیر است) ایجاد شود، یا کیست باعث بی حسی یا سوزن شدن دست یا انگشتان دست شده باشد.
پیگیری مراحل بعد از درمان
بعد از تشخیص بیماری کیست گانگلیونی و تصمیم به معالجه، پیگیری بعد از درمان بر اساس آن چه انتخاب کرده اید متفاوت خواهد بود.
• پس از آسپیراسیون ساده، پزشک ممکن است از شما بخواهد که بلافاصله بعد از عمل حرکت مفصل را شروع کنید.
• به احتمال زیاد بعد از جراحی، مفصل شما 7 تا 10 روز با ابزار خاص بسته و بی حرکت نگه داشته می شود. اسپلینت یا آتل، وسیله ای است که اندام را در آن قرار می دهند تا آن را محافظت کرده و یک یا چند مفصل را بی حرکت کند.
• مطالعات اخیر نشان می دهد که جلوگیری از حرکت مفصل برای یک مدت طولانی، کمک موثری نمی کند بلکه حرکت مفصل بعد از درمان توصیه می شود.
• پزشک ممکن است بخواهد مدتی بعد از عمل جراحی، شما را مجدد معاینه کند تا در مورد نیاز به درمان فیزیکی یا کار درمانی تصمیم بگیرد. مراقبت های بعدی بر اساس نیازهای شخصی شما صورت می گیرد.
پیشگیری از کیست گانگلیونی
از آن جا که علت کیست گانگلیونی مشخص نیست، بنابراین نحوه پیشگیری از آن نیز دشوار است. ارزیابی و درمان زودرس توصیه می شود.
از آن جا که کیست گانگلیون یک تومور بی ضرر است که به خودی خود می تواند از بین برود، یا پس از آسپیراسیون ساده سوزن یا جراحی جزئی، احتمال این وجود دارد که شما یک بهبودی کامل داشته باشید. ممکن است کیست های گانگلیونی بعد از هر یک از این درمان ها مجددا برگردند و عود کنند، بنابراین ممکن است یک درمان واحد کافی نباشد.
ترجمه: سمیه مظفری