• ارسال کننده: سمیه مظفری
  • تاریخ انتشار: 2019 / 12 / 03

سنگ مجاری ادراری در کودکان

سنگ مجاری ادراری در کودکان بیماری شایعی نیست و تنها 7% مبتلایان به سنگ را کودکان تشکیل می دهند. تشکیل سنگ در مجاری ادراری یک بیماری نیست بلکه عارضه ای از بیماری های متفاوتی است.

سنگ های ادرار را می توان بر اساس محل وجود سنگ در مسیر (کلیه، حالب، مثانه) و یا نوع آن ها کلسیمی، اگزالاتی، اسید اوریکی، عفونی و سیستئینی تقسیم کرد.

سنگ مجاری ادراری در کودکان

ترکیب شیمیایی سنگ های ادراری

اگزالات کلسیم، فسفات کلسیم، سیستینن، استروویت (منیزیم آمونیوم فسفات)، پورین ها: اسید اوریک، گزانتین، آمونیم اسید اورات، 2 و 8 دی هیدروکسی آدنین.

نقش عوامل متابولیک در ایجاد سنگ کلیه

بالا بودن غلظت کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و سیستینن که ناشی از افزایش دفع کلیوی آن ها یا کاهش حجم ادرار است، می تواند سبب فوق اشباع شدن آن ها در ادرار و نهایتا تشکیل کریستال و سنگ شود. علاوه بر موارد زیادی مواد در ادرار، در پاره ای موارد کمبود نسبی یا کامل مهار کننده های تشکیل سنگ، نظیر سیترات زمینه ساز تشکیل سنگ است.

نقش عوامل دارویی در ایجاد سنگ کلیه

برخی از داروها نیز می توانند سبب تشکیل سنگ شوند. علت تشکیل سنگ دفع دارو یا متابولیک آن ها از ادرار بیش از میزان حلالیت آن هاست. Indinvir که در درمان عفونت HIV به کار می رود، در 2 تا 28% بیماران سبب تشکیل سنگ های غیر اوپاک و در نتیجه کولیک کلیوی و انسداد می شود.

مصرف کورتیکواستروئیدها، تجویز کلسیم تکمیلی، ویتامین D و مشابهات آن با ایجاد هیپر کلسیوری ممکن است زمینه تشکیل سنگ را فراهم کنند. مصرف لیتیوم نیز ممکن است سبب هیپر کلیسمی و هیپر کلسیوری شود.

هیپر کلسیوری ایدیوپاتیک که با دفع ادراری بیش از حد کلسیم با وجود طبیعی بودن کلسیم خون مشخص می شود، شایع ترین علت تشکیل سنگ کلسیمی در بالغان است.

نقش تغذیه در ایجاد سنگ کلیه

رژیم غذایی دارای پروتئین حیوانی کم و غلات زیاد در کودکان سبب سنگ های اندمیک مثانه می شود. مصرف زیاد نمک یا کلسیم سبب هیپر کلسیوری می شود. مصرف زیاد پروتئین حیوانی سبب دفع بیش تر اسید اوریک، کلسیم، اگزالات و کاهش سیترات و PH ادرار می شود که همگی در راستای تشکیل سنگ های اگزالات کلسیمی است.

نقش عفونت در ایجاد سنگ کلیه

سنگ های عفونی به سرعت بزرگ شده سیستم جمع کننده را پر می کنند. درمان سنگ های عفونی مشکل است و عود آن ها نیز شایع است. در بسیاری موارد خارج کردن آن ها با عمل جراحی است.

نقش اختلالات ساختاری مجاری ادراری در ایجاد سنگ کلیه

اختلالات ساختاری اعم از مادرزادی یا اکتسابی غالبا سبب توقف ادرار می شود. وقتی جریان مداوم ادرار از قسمت های فوقانی به مثانه به مخاطره بیفتد و مثانه به طور منظم و کامل تخلیه نشود، کریستال های موجود دفع نشده و احتمال تشکیل سنگ را بیش تر می کند، به ویژه که شرایط برای ایجاد و تداوم عفونت نیز فراهم است.

علایم بالینی

علایم معمول سنگ های کلیه در کودکان دردهای راجعه ی پهلو، کولیک کلیوی، حملات مکرر عفونت ادراری و هماتوری آشکار یا میکروسکوپی است. ممکن است کودک شن یا سنگ کوچکی نیز دفع کند. شدت علایم با اندازه سنگ رابطه ندارد.

سنگ های کوچک حالب اغلب با درد شدید همراهند، ولی سنگ شاخ گوزنی با درد کم و مبهم پهلو همراه است. در صورتی که سنگ در پیشاب راه یا در حالب کلیه باشد، ممکن است سبب نارسایی حاد کلیه شود.

تشخیص

بررسی اولیه ی کودک مبتلا به سنگ را باید با گرفتن شرح حال طبی و تغذیه ای و سابقه ی فامیلی آغاز کرد. تخمین میزان آب، کلسیم، نمک، اگزالات و پروتئین مهم است. همواره باید تلاش کرد تا علت متابولیک زمینه ای را در بیمار کشف کرد. برای دست یابی به این هدف باید بررسی کامل و دقیق از خون و ادرار بیمار به عمل آورد. اساس بررسی جمع آوری صحیح ادرار 24 ساعته بیمار است. صحیح بودن جمع آوری ادرار را می توان با تخمین میزان دفع روزانه کراتینین ادرار تخمین زد.

هیپر کلسیوری

هیپر کلسیوری ایدیوپاتیک که با دفع ادراری بیش از حد کلسیم با وجود طبیعی بودن کلسیم خون مشخص می شود، شایع ترین علت تشکیل سنگ کلسیمی در بالغان است. این بیماری ارثی و انتقال اتوزومی غالب است. در این بیماران یا میزان مطلق کلسی تریول (ویتامین D) بالاست یا حساسیت گیرنده ها به آن زیاد است که احتمال می رود به دلیل زیادی گیرنده های این ویتامین در روده است.

احتمال ایجاد سنگ در کودکان مبتلا به هیپر کلسیوری ایدیوپاتیک حدود 4 تا 17% است که با افزایش سن شانس آن بیش تر می شود. هیپر کلسیوری در 65% بیماران مبتلا به سنگ کلیه دیده می شود. این بیماران به دلیل دفع زیاد کلسیم ممکن است دچار استئوپروز و شکستگی استخوان شوند به ویژه اگر مصرف کلسیم در آن ها محدودتر شود.

تجویز سیترات پتاسیم سبب کاهش هیپر کلسیوری در بیمار می شود. به این بیماران توصیه می شود که طی شبانه روز مایع زیادی مصرف کرده و از کم آبی پرهیز کنند. دفع کلسیم و سدیم به شدت وابسته به هم هستند از این رو مصرف زیاد نمک، سبب افزایش دفع کلسیم و رژیم کم نمک سبب کاهش دفع آن می شود. کلسیم رژیم غذایی نباید محدود شود.

بیماری Dent

علاوه بر هیپر کلسیوری ایدیوپاتیک اشکال نادری از هیپر کلسیوری ارثی وجود دارد که مربوط به جهش های ژن است که آن ها فنوتیپ های بیماری دنت هستند. هر گاه در پسر بچه ای سنگ کلیه، نفروکلسینوز و علایم ریکتز مشاهده شود به ویژه اگر در خانواده موارد دیگری نیز وجود داشته باشد باید به بیماری دنت شک کرد. نارسایی کلیه در این بیماران شایع ولی در اواخر کودکی بروز می کند. درمان حمایتی و شامل نوشیدن آب زیادی طی شبانه روز است.

هیپراگزالوری

هیپراگزالوری خفیف در مبتلایان به سنگ کلیه ی ایدیوپاتیک نسبتا شایع است. ممکن است علت تولید اگزالات بیش تر بوده یا جذب روده ای آن زیادتر باشد. اگزالات یک محصول نهایی متابولیسم است. منشا اگزالات ادرار غذاهای خورده شده و تولید آن در بدن است. هنگامی که فرد غذای غنی از اگزالات (نظیر اسفناج، تنقلات، شکلات، فلفل، ریواس، دانه های روغنی) مصرف می کند به ویژه اگر کلسیم نیز کم مصرف کند، سبب هیپراگزالوری می شود.

در مبتلایان به این بیماری، در اوایل زندگی در هر دو کلیه سنگ تشکیل شده و سبب ESRD می شود. این بیماران ممکن است با علایم تاخیر رشد مراجعه کرده یا با علایم سنگ نظیر درد، هماتوری و انسداد مراجعه کنند. آسیب کلیه ناشی از انسداد، عفونت و رسوب وسیع اگزالات کلسیم در پارانشیم کلیه است.

این بیماری درمان اختصاصی ندارد. اقدامات حمایتی عبارتند از کم تر کردن مصرف غذاهای پر اگزالات، نوشیدن زیاد آب در شبانه روز تجویز دارو و بالاخره برداشتن سنگ است. پیوند کلیه نیز در آن ها صورت می گیرد ولی در کلیه پیوندی نیز اگزالات رسوب می کند.

هیپراوریکوزوری

هیپراوریکوزوری هم راه با ادرار اسیدی و کاهش حجم ادرار عوامل مستعد کننده ی اصلی تشکیل سنگ های اسید اوریک هستند که pH ادرار مهمترین آن هاست. سنگ های اسید اوریکی را می توان کاملا یا تا حدی حل کرد. از این رو برای درمان آن ها کمتر به عمل جراحی نیاز است. برای جلوگیری از ایجاد سنگ های جدید و کوچک شدن اندازه سنگ های موجود باید غلظت اسید اوریک ادرار را پایین آورد. برای این منظور می توان حجم ادرار و یا pH ادرار را با تجویز مواد قلیایی افزایش داد.

هیپوسیتراتوری

هیپوسیتراتوری در 15 تا 60% افراد سنگ ساز به صورت مجزا یا همراه سایر اختلالات متابولیک دیده می شود. هیپوسیتراتوری ممکن است ثانوی به اختلالات سیسمک نظیر RTA، اسهال مزمن یا هیپو کالیمی ایجاد شود. هیپوسیتراتوری اولیه یا ایدیوپاتیک در کودکان شایع نیست.

سیستینوری

سیستینوری یک بیماری اتوزومی مغلوبی است که نادر است و با افزایش دفع ادراری اسیدهای آمینه دی بازیک سیستین، لیزین، اورنیتین و آرژینن مشخص می شود.

سنگ ها با منشا مشخص

بعضی از مبتلایان به سنگ هیچ گونه اختلالی در دفع کلسیم، اسید اوریک و اگزالات ندارند و علی رغم بررسی وسیع هیچ گونه علت مشخصی برای ایجاد سنگ در آن ها دیده نمی شود. بعضی از این بیماران دارای کلیه های اسفنجی هستند. بسیاری از این بیماران دفع کلسیم در ادرار روزانه شان حداکثر میزان طبیعی است.

در چنین بیمارانی تجزیه سنگ راهنمای مفیدی است در این بیماران مصرف زیاد آب، رژیم کم نمک و پروتئین حیوانی کم توصیه می شود.

تنظیم: سمیه مظفری

برگرفته از کتاب “بیماری های کلیه در کودکان” تالیف دکتر علی احمد زاده، انتشارات تیمورزاده

این محتوا اختصاصاً برای یاد بگیر دات کام تهیه شده است استفاده از آن با ذکر منبع همراه با لینک آن و نام نویسنده یا مترجم مجاز است
برچسب ها:



 

در یاد بگیر دات کام مشترک شوید و آخرین مطالب را در ایمیل خود دریافت نمایید

نظر شما چیست؟

پرسش های خود را در بخش پرسش و پاسخ مطرح کنید

محدودیت زمانی مجاز به پایان رسید. لطفا کد امنیتی را دوباره تکمیل کنید.




بستن تبلیغات

تبلیغات اینترنتی در یاد بگیر دات کام



صفحه ما را در فیس بوک دنبال کنید صفحه ما را در توییتر دنبال کنید صفحه ما را در  اینستاگرام دنبال کنید صفحه ما را در لینکداین دنبال کنید