بی خوابی یکی از شایعترین مشکلات خواب است که می تواند نشانه ای از یک مشکل باشد که علل بروز آن در افراد مختلف، متفاوت است. از جمله این علل می تواند خوردن بعضی نوشیدنی های کافئین دار باشد که منجر به بی خوابی می شود و در بعضی مواقع اضطراب و بعضی مشکلات روحی می تواند علت آن باشد.

 بی خوابی چیست؟

نکات مهم:

• مشکل به خواب رفتن و یا در خواب ماندن (ادامه فرایند خواب) می تواند روی سلامت کلّی شما تاثیر بگذارد.
• تغییرات سبک زندگی، اغلب می تواند تفاوت قابل ملاحظه ای در خواب شما ایجاد کند.
• بررسی وضعیت پزشکی و داروهایی که مصرف می کنید، پزشک، می تواند مشخص کند کدامیک از داروهای تان شما را بی خواب کرده است.

بی خوابی می تواند به میزان قابل توجهی بر زندگی روزمره شما اثر مخرب بگذارد. اینکه در به خواب رفتن یا در فرایند خواب ماندن، مشکلی دارید یا خیر سلامت کلی روابط و بهره وری کاری تان را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر بی خوابی دارید پزشک معالجتان می تواند کمک کرده و نوع آنرا برایتان مشخص کند.

بی خوابی اولیه نوعی از بی خوابی است که با نشانه ای از وجود یک بیماری دیگر، همراه نیست.

بی خوابی می تواند، حاد یا مزمن باشد. بی خوابی حاد، تنها چند روز یا چند هفته ادامه می یابد و بی خوابی مزمن، یک بیماری طولانی مدت است.

چنانچه بی خوابی شما ناشی از یک بیماری پیش زمینه ای است، به آن بی خوابی ثانویه گفته می شود و یکی از رایج ترین انواع بی خوابی ها است. بی خوابی هم چنین می تواند از نوع حاد یا مزمن باشد. برخی علل شایع و عوامل خطر در بروز بی خوابی ثانویه عبارتند از:

علل و عوامل خطر در بروز بی خوابی:

استرس و اضطراب

نگرانی ها می توانند ذهن شما را در طول شب مشغول کنند. مسائل مربوط به محل کار یا محل تحصیل یا موضوعات خانوادگی، می توانند شما را مضطرب کنند. این امر موجب می شود روند خواب شما مشکل یا مختل شود. شوک یا ضربه های روحی همچون: مرگ یک عزیز، جدایی یا از دست دادن کار، اغلب باعث بروز فشارهای روحی و اضطراب های طولانی مدت می شوند. این شرایط می تواند منجر به بی خوابی مزمن شود.

افسردگی

افسردگی، یک دلیل شایع بی خوابی می باشد که ممکن است به دلیل عدم تعادل شیمیایی مغز، الگوهای خواب تحت تاثیر قرار بگیرند و دچار اختلال شوند. شما ممکن است به خاطر ترس یا افکار آزار دهنده، پی در پی و به وفور، پریشان خاطر شوید که این امر می تواند، مانع خواب خوب شبانه شما شود.

بی خوابی می تواند نشانهٔ شایعی برای وجود سایر اختلالات خلقی باشد. اختلال دوقطبی، اضطراب یا اختلال استرسی پس از ضایعه روانی، همگی می توانند دلیل مشکلات خواب باشند.

اختلال دو قطبی (یا شیدایی – افسردگی) نوعی اختلال خلقی و یک بیماری روانی است. افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییرات شدید خلق می‌شوند.

جنسیت

احتمال ابتلای زنان به بی خوابی، دو برابر مردان است.به نظر می رسد، تغییرات هورمونی در طول چرخه عادت ماهانه و یائسگی، مسئول بروز بی خوابی در آنان است. بی خوابی اغلب، در دوره منتهی به یائسگی، ظاهر می گردد که از آن به عنوان «دوران پیش از یائسگی» نام برده می شود، زمانی که معمولا تعریق شبانه و گُر گرفتگی ها، مزاحم خواب می شوند. کارشناسان بر این باورند که؛ کمبود استروژن احتمالا دلیل اختلالات خواب در زنان پس از یائسگی است.

سن

همچنانکه با افزایش سن، الگوهای خواب شما تغییر می کنند، بی خوابی هم بیشتر می شود. افراد مسن، غالبا برای داشتن خوابی پیوسته در طول هشت ساعت شب، با مشکل مواجهند. آنها ممکن است به منظور جبران 8 ساعت خواب توصیه شده طی 24 ساعت شبانه روز، به چُرت روزانه نیاز داشته باشند. بنابه اعلام کلینکِ مِیُو، برخی بررسی ها حاکی از این است که حدود نیمی از مردان و زنان  بالای 60 سال، نشانه هایی از بی خوابی را تجربه می کنند.

داروهای تجویزی

شماری از داروهای بی نسخه، می توانند موجب بی خوابی شوند، مثل داروهای ضد درد، ضد احتقان ها و فرآورده های کاهش دهنده وزن، حاوی کافئین یا سایر محرک ها هستند. ضد حساسیت ها، گرچه ممکن است ابتدا شما را خواب آلود کنند اما موجب تکرر ادرار شما شده و با سوق دادن بیشتر شما به سمت دستشویی، می توانند مزاحم خواب شبانه شما شوند.

بسیاری از داروهای تجویزی می توانند الگوهای خواب شما را مختل کنند که از آن جمله، موارد زیر است:

• داروهای ضد افسردگی
• داروهای قلبی و فشارخون
• داروهای ضد آلرژی (ضد حساسیت)

 محرک ها

نوشیدنی های زیر اغلب حاوی کافئین هستند که باعث تحریک مغز می شود:

• قهوه
• چای
• نوشابه ها
• نوشیدنی های انرژی زا

این نوشیدنی ها می توانند با خواب تداخل داشته باشند. نوشیدن قهوه اواخر بعدازظهر موجب می شود شب خوابتان نگیرد. نیکوتین موجود در تنباکو (سیگار)، محرک دیگری است که می تواند مانع خواب باشد. الکل، آرام بخشی است که در ابتدا کمک می کند به خواب بروید اما در واقع مانع می شود وارد مراحل عمیق تری از خواب شوید و باعث می گردد مدام از این پهلو به آن پهلو غلت بزنید بی آنکه بتوانید بخوابید. مراحل عمیق تر خواب برای یک استراحت کافی، لازم است.

اختلالات و بیماری ها

قرارگرفتن در دسته ای از اختلالات و بیماری ها، موجب بی خوابی می شود.‍‍‍ مشکلات و مسائل خواب با برخی اختلالات و علایم بیماری های مزمن در ارتباط اند از جمله:

درد مزمن

مشکلات تنفسی

آپنه خواب

آرتریت یا التهاب مفاصل

دیابت (مرض قند)

بیماری قلبی عروقی

چاقی

سرطان

تکرر ادرار

اختلال برگشت اسید معده (ریفلاکس)

پرکاری تیروئید

یائسگی

 چاقی

بنا به اعلامِ مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، اختلالات خواب به چاقی مرتبط اند. بزرگسالانی که کمتر از 6 ساعت در شب می خوابند، 33 درصد چاقی دارند. میزان چاقی در افرادی که هر شب 7 الی 8 ساعت می خوابند 22 درصد است. مرکز مذکور، این الگوی خواب را در هر دو گروه زنان و مردان و در تمام رده های سنی و قومیتی، بررسی کرده است.

اختلالات خواب

اختلالات خواب شایع، مانند: سندرم پای بی قرار، می تواند موجب اختلال خواب شود. احساسی خزنده دربخش پایین ساق پاها که تنها با حرکت دادن التیام  می یابد.

آپنه در خواب، یک اختلال تنفسی است که با خر و پف های بلند و وقفه کوتاه در تنفس، مشخص می شود.

تغییرات محیطی

کار شیفتی یا سفر به مسافت های دور می تواند، روند‌ موزون و شبانه روزی بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد. این، یک چرخهٔ 24 ساعته از فرایندهای بیوشیمیائی، فیزیولوژیکی و رفتاری است که بدن انسان طی آن در معرض تابش اشعهٔ خورشید قرار می گیرد. این روند موزون، ساعت درونی شماست. این ساعت درونی، چرخه خواب، میزان دمای بدن و سوخت و ساز شما را تنظیم می کند.

عادات خواب

نگرانی بابت کافی نبودن میزان خواب، می تواند موجب محرومیت بیشتر از خواب شود. اگر این، مشکل شماست سعی کنید با پیروی از رهنمودهای زیر روال زمان خواب معمول خود را تغییر دهید:

• یک دوش آرامش بخش بگیرید.
• به بعضی موسیقی های آرامش بخش گوش بسپارید.
• از تماشای تلویزیون یا انجام کار در تختخواب بپرهیزید.
• غذاخوردن آن هم درست وقتی که به رختخواب می روید باعث می شود زمانی که شما باید بخوابید بدنتان درگیر هضم و جذب مواد غذائی باشد. خوردن، پیش از خواب ضمنا موجب سوزش سر دل (سوء هاضمه) می شود.

نتیجه گیری

چه بی خوابی شما حاد باشد چه مزمن، در صورتی که اضافه وزن دارید یا چاق هستید از وزن خود بکاهید. اتخاذ روشی برای خوابی سالم و پرهیز از استفاده بیش از حد مواد محرک، همگی می توانند به شما در داشتن خوابی خوب کمک کنند. در مورد هریک از مشکلات خوابتان با پزشک خود تبادل نظر کنید و با مرور اختلالاتی که دارید و داروهایی که بابت آن ها مصرف می کنید بینید کدامیک مسبب شب زنده داری شما هستند!

ترجمه: فیروزه بابائی