• ارسال کننده: سمیه مظفری
  • تاریخ انتشار: 2018 / 12 / 25

حکیم سنایی و شعر “تعبیر خواب” وی

ابوالمجدود ابن آدم، معروف به سنایی از شاعران و حکیمان نیمه اول قرن ششم هجری است. تولد او به سال 473 هجری قمری در غزنین اتفاق افتاد. از دوران کودکی وی اطلاع چندانی در دست نیست. اما نوشته اند:

در جوانی به دربار غزنویان راه یافت و چون دیگر شاعران درباری به مداحی مسعود و پسرش بهرامشاه دل خوش کرد. آنگاه، در خلال سفری به خطه خراسان، به بلخ رفت و در آن جا به دیار عالمان و عارفان بزرگی توفیق یافت که سخت تحت تاثیر افکار و اندیشه های ایشان قرار گرفت. از آن پس، از ستایش شاهان دست برداشت و به زهد و عرفان روی آورد.

آشنایی با شاعر سنایی

چندی بعد عزم خانه خدا کرد و به طواف حرم دوست شتافت. در بازگشت از سفر حج، به زادگاهش غزنین رفت و در خانه ای که یکی از دوستانش در اختیار وی نهاده بود، به دور از دربار و بی اعتنا به مال و مقام روزگار، در نهایت سادگی و قناعت زندگی کرد.

حکیم سنایی در دوره نخست شاعری اش، سخنوری مقل بود که به شیوه شاعران درباری پیش از خود – عنصری، امیر معزی، فرخی و مسعود سعد – به ساختن قصیده های سرشار از تملق و چاپلوسی شاهان ستمگر غزنوی می پرداخت و خیالات شاعرانه اش از می و معشوق زمینی فراتر نمی رفت؛ اما در دوره دوم شاعری، به دلیل آشنایی با اندیشه های دینی و عرفانی، به آ،رینش آثاری دست یازید که در نوع خود، بی نظیر است. سنایی در این آثار، مضمون های فلسفی و عرفانی را با زبانی آمیخته به طنز و تمثیل، در جهت تعلیم و تربیت مخاطبان به کار می گیرد و با استفاده از آیات و احادیث، ویژگی هایی به زبان و کلام خویش می دهد که آن را باید پایه های شعر عرفانی ایران نام نهاد.

از دیگر ویژگی های شاعر، علاقه و ارادت او به خاندان پیامبر و علی (ع) است که در شعرهایش تبلوری خاص دارد:

جانب هر که با علی نه نکوست

هر که گو باش، من ندارم دوست

دوستدار رسول و آلِ وی ام

زان که پیوسته در نوالِ وی ام

سنایی در شعر، آغازگر راه و رسمی است که بعدها به “مکتب عراقی” شهرت یافت و چهره های بزرگی را در دامن خود پرورش داد و آثاری ازجمند به یادگار نهاد. شعر سنایی به دلیل استفاده فراوان شاعر از اصطلاحات علوم و دانش های گوناگون عصر خود، دارای دشواری و پیچیدگی هایی است که آن را به شرح و تفسیر نیازمند می سازد.

آن چه از آثار این شاعر حکیم بر جای مانده، عبارت است از:

دیوان شعر، که حاوی قصیده، غزل، ترکیب بند، ترجیع بند، قطعه و رباعی است.

از دیگر آثار شاعر، یکی نخستین مثنوی عرفانی وی، کارنامه بلخ است که شاعر در آن، دشواری های سفر خود را به خراسان، با زبانی هزل آمیز شرح می دهد. و دیگر منظومه های “طریق التحقیق”، “سیر العباد الی المعاد”، “عشق نامه”، و “عقل نامه” را می توان نام برد.

حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه (الهی نامه) مثنوی بلندی است در ده هزار بیت که نمونه کامل شیوه و شگردهای زبانی و افکار و اندیشه های عرفانی شاعر است. گفتنی است که مولانا جلال الدین محمد بلخی، مثنوی معنوی خود را به پیروی از این اثر سنایی ساخته و پرداخته است.

نظامی و خاقانی نیز مثنوی های “مخزن الاسرار” و “تحفة العراقین” خویش را به اقتدای همین کتاب آفریده اند.

این شاعر بزرگ به سال 545 هجری قمری در سن هفتاد و دو سالگی در گذشت.

شعر “تعبیر خواب”

دیدن آفتاب را در خواب

پادشه گفته اند از هر باب

جرم مریخ یا زحل در خواب

صاحب محنت است و رنج و عذاب

تیر مانندۀ دبیر آمد

مشتری خازن و وزیر آمد

زُهره خود هست مایۀ رامش

مایۀ عیش و کام و آرامش

و آن دگر کوکبان برادر دان

گاه تعبیرشان برادر خوان

همچو یعقوب کاین طریق نهاد

راز این علم بر پسر بگشاد

مهر و ماهش پدر بُد و مادر

کوکبان چون برادران در خور

بس کن از فال و زجر و زتعبیر

در گذر زین که کرده ای تقریر

کس چو ما دید خیره غمخواران

می گذاریم خواب بیداران

خفته بیدار کردن آسان است

غافل و مرده هر دو یکسان است

برگرفته از کتاب برگزیدۀ شعرهای سنایی (از مجموعه گُلی از باغ کهن)، نشر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

تنظیم: سمیه مظفری

این محتوا اختصاصاً برای یاد بگیر دات کام تهیه شده است استفاده از آن با ذکر منبع همراه با لینک آن و نام نویسنده یا مترجم مجاز است
برچسب ها:



 

در یاد بگیر دات کام مشترک شوید و آخرین مطالب را در ایمیل خود دریافت نمایید

نظر شما چیست؟

پرسش های خود را در بخش پرسش و پاسخ مطرح کنید

محدودیت زمانی مجاز به پایان رسید. لطفا کد امنیتی را دوباره تکمیل کنید.




بستن تبلیغات

تبلیغات اینترنتی در یاد بگیر دات کام



صفحه ما را در فیس بوک دنبال کنید صفحه ما را در توییتر دنبال کنید صفحه ما را در  اینستاگرام دنبال کنید صفحه ما را در لینکداین دنبال کنید