شعار یک کارزار تازه مردمی برای نجات یوزپلنگ در ایران این است: “تا یک حسرت ملی تنها ۵۰ یوز باقی است”. هدف از این سری تلاش‌ها، حفظ زیستگاه یوزپلنگ‌ها در پارک ملی توران است. ایران به تازگی روز ملی یوزپلنگ را پشت سر گذاشته است.

توجه به یوزپلنگ ایرانی در روزی که “ماریتا تنها شد”

در روز ملی یوزپلنگ ایرانی اعلام شده که شمارش معکوس برای انقراض آخرین بازمانده‌های یوزپلنگ‌های آسیایی در ایران آغاز شده است. محمدجواد ظریف در پیامی خواستار همزیستی مهربان‌تر با همه مخلوقات شده است.

آنچه که نهم شهریور ۱۳۷۳ را از بقیه روزها متمایز می‌کند واقعه‌ای است که در این روز گرم تابستانی روی داده است: گرما یوزپلنگی ماده و سه ‌توله‌اش را راهی نخلستان‌های اطراف شهرستان بافق در استان یزد کرد تا آب نوشیده و عطش خود را فرو بنشانند.

اما مردم محلی با سنگ و چوب از این حیوانات استقبال کردند. مادر بعد از مدتی مقاومت مجبور به فرار شد و از سه توله دیگر یکی دردم جان داد و دیگری اندکی بعد وقتی مأموران محیط زیست او را از چنگ مردم به در آورده و تلاش داشتند نجاتش دهند بر اثر شدت جراحات جان باخت. اما آن که عمرش به دنیا بود توله‌ای بود که نیمه‌جان به دست مأموران افتاد.
او بعد از مداوایی سطحی در دست یک دامپزشک در یزد به تهران منتقل شد تا نجات یابد. این توله‌یوزپلنگ ماریتا نام گرفت و بعد از بهبودی به پارک پردیسان تهران منتقل شد.

ماریتا تا آن زمان یوزپلنگی آسیایی بود اما بعد از آن واقعه به سمبل مظلومیت یوزپلنگ‌ها و حیات وحش ایران تبدیل شد. او گواهی شد بر فقر اطلاعات مردم در مواجهه با حیات وحش و محیط زیست.
او سرانجام در دی‌ماه ۱۳۸۲ بعد از ۹ سال زندگی پشت میله‌های قفس از دنیا رفت و به دلیل تنهایی و نبود جفت هرگز نتوانست مادر شود و به نسل خود در ایران بیافزاید.
تشکل‌های زیست‌محیطی همراه با گردانندگان پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در سال ۱۳۸۶ تصمیم گرفتند، نام این روز را یوزپلنگ ایرانی بگذارند تا بر لزوم بقای یکی از مهم‌ترین گونه‌های جانوری در معرض انقراض در ایران تأکید کرده باشند.

پیام ظریف

امسال محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در این رابطه پیامی ویدئویی در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرده است. او از تلاش برای حفظ یوزپلنگ ایرانی تقدیر کرده و گفته است: «تلاش ما برای حفظ یوزپلنگ ایرانی نشان‌دهنده آشتی مجدد ما با محیط زیست و زیستن در یک محیط مهربان‌تر با همه مخلوقات خداوند است.»

ظریف با اشاره به چالش‌هایی زیست‌محیطی مانند پدیده گرد و غبار و خشکسالی در ایران می‌گوید: «این چالش‌ها بیانگر این واقعیت است که ما در گذشته با محیط زیست خودمان و با مخلوقات خداوند که در استفاده از این محیط زیست با ما شریک هستند مهربان نبوده‌ایم.»
او که در روز ملی یوزپلنگ ایرانی سخن گفته است، با اشاره‌‌ای تلویحی به اتفاقی که برای ماریتا و خانواده‌اش افتاد یوزپلنگ ایرانی را نمونه‌ای از این نامهربانی‌ها خوانده است.

حال و هوای روز ملی یوزپلنگ ایرانی

بسیاری از شهرهای ایران در نهم شهریور هر سال شاهد برنامه‌هایی مانند امضای طومار برای نجات یوزپلنگ ایرانی، جشنواره‌های متعدد، سمینارها، همایش‌ها و برنامه‌هایی برای کودکان و نوجوانان در جهت اطلاع‌رسانی برای ساختن نسلی آگاه‌اند تا اتفاق بافق بار دیگر تکرار نشود.
برنامه‌ها به گونه‌ای ترتیب داده می‌شوند که جمعیت حاضر از ضرورت حفظ گونه‌ای در حال انقراض و چگونگی رفتار با آنان آگاه شود. در ورودی شهر بافق دو تندیس یوز و تابلویی نصب شده با این مضمون: «به شهر یوزپلنگ‌ها خوش آمدید»
اما آنچه که با جمع کردن طومار و برگزاری مراسم صرف دوا نمی‌شود زمینه‌های واقعا موجود به باد رفتن این گونه و نزدیکی آن به انقراض است.

“یوزپلنگ ایرانی؛ یک قدم تا انقراض”

روزنامه ایران به نقل از هومن جوکار، مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی می‌نویسد، اکنون تمامی مشاهدات یوزهای ماده منحصر به پارک ملی توران در سمنان و پناهگاه حیات وحش میاندشت در استان خراسان شمالی شده که این مناطق نیز با تهدید بزرگ دام و سگ‌های گله مواجه هستند.
به نوشته این روزنامه، از سال ۸۳ تا ۹۵، حدود ۱۵ یوز از جمعیت ۴۰ تایی یوزهای ایران در جاده‌های مرگباری که زیستگاه‌های حیات وحش را چند تکه کرده، کشته شدند.
۸ یوز در استان یزد و ۷ یوز در پارک ملی توران در محور تهران ـ مشهد، شامل یک نر و۶ ماده از بین رفته‌اند. به‌ویژه از بین رفتن یوزپلنگ‌های ماده بقای نسل این جانور را با خطری جدی مواجه می‌سازد.
به گفته هومن جوکار، اکنون همه امیدها به همین یکی دو یوز ماده باقیمانده در توران و میاندشت معطوف شده که این یکی دو یوز هم از هر سو در محاصره “دام و سگ‌های گله” و جاده‌های مرگبار توران قرار گرفته‌اند.
به دلیل قشلاقی بودن مراتع توران و میاندشت و حضور دام و سگ‌های گله همزمان با فصل جفت‌گیری و زایمان یوزها خروج چندهزار رأس دام از این مناطق ضرورتی مبرم شده است.
سازمان برنامه و بودجه پذیرفته که ۸۰۰ میلیون تومان را برای مرحله مقدماتی خروج دام از یکصدهزار هکتار پارک ملی توران ارائه دهد، اما به گفته جوکار، سه سال است که هیچ خبری از این بودجه نیست و سازمان محیط زیست پولی دریافت نکرده است.
همچنین پروژه حصارکشی نقاط خطرساز جاده توران برای جلوگیری از سوانح یوزها نیز به اجرا در نیامده است.
هومن جوکار در این مورد می‌گوید: «قرار بود ۱۲ کیلومتر از مسیر فنس‌کشی شود و وزارت راه بودجه این پروژه را هم دریافت کرده و حتی با پیمانکار قرارداد هم بسته ولی اکنون ۶ ماه است که کار شروع نشده و می‌گویند شرکت طرف قرارداد بیش از حد رتبه‌اش پروژه داشته و نمی‌تواند فعلا پروژه را اجرا کند.»
این کارشناس حیات وحش ادامه می‌دهد: «امروز یا فردا مشخص نیست، اما انقراض نزدیک است و کشوری که روی دریایی از ذخایر نفت و گاز خوابیده برای تأمین ۸۰۰ میلیون تومان بودجه خروج دام از پارک ملی توران بودجه ندارد.»