اختلال چشم گیلاسی چیست؟

چشم گیلاسی نوعی اختلال در غشای نیکتیتاتینگ یا پلک سوم (NM) است که در چشم سگ ها و گربه ها وجود دارد. چشم گیلاسی بیشتر در سگ های جوان زیر دو سال مشاهده می شود. بارزترین علامت چشم گیلاسی، یک توده گوشتی گِرد در گوشه چشم است که از نظر ظاهری مشابه گیلاس است برای همین به این نام خوانده می شود.

غدد اشکی سگ‌ ها در سطح داخلی پلک سوم قرار دارند. چشم گیلاسی یک غده چشم بیرون زده است، به خصوص بیرون زدگی غشای نیکتیتاتینگ. هنگامی که پلک سوم پایین می افتد یا از چشم بیرون زده می شود، یک توده قرمز گیلاسی را در گوشه چشم سگ خود مشاهده خواهید کرد. پس چشم گیلاسی افتادگی پلک سوم است.

چشم گیلاسی در سگ ها

سگ ها در هر چشم دو غده تولیدکننده اشک دارند. یکی در بالای پلک چشم قرار دارد و دیگری در پایین پلک.

پلک پایین، غشاء نیکتیتاتینگ یا پلک سوم را نگه می دارد که یک پلک شفاف یا نیمه شفاف است و از آن برای محافظت از چشم عبور کرده و ضمن حفظ بینایی، آن را مرطوب می کند. این غشاء می تواند قرمز و ملتهب شود و اگر چه می تواند بسیار نگران کننده به نظر برسد، بسیار شایع است ، به خصوص در برخی از سگ ها.

چشم گیلاسی در سگ های جوان به ویژه نژادهایی مانند کاوالیر کینگ چارلز اسپانیل، بولداگ انگلیسی، لهاسا آپسو، شیخ تسو، وست هایلند وایت تریر، پاگ، بلاد هاند، کاکر اسپانیل آمریکایی، شارپی، بیگل، شیتزو و بوستون تریر شایع است.

علل چشم گیلاسی

ناهنجاری های رایج شامل آدنیت، هایپرپلازی، آدنوم غده پلک سوم است. با این حال، چشم گیلاسی ناشی از هایپرپلازی، نئوپلازی یا التهاب اولیه نیست. در بسیاری از گونه ها، پلک سوم با تأمین اکسیژن و مواد مغذی از طریق تولید اشک، در بینایی نقش اساسی دارد. معمولا غده می تواند بدون جدا شدن به طور کامل منحرف شده و برگردد. چشم گیلاسی ناشی از نقص در شبکیه است که وظیفه محکم شدن غده به پریوربیتا را دارد. پریوربیتا فضای اطراف حدقه یا مدار چشم است. بعضی اوقات به طور خاص به لایه ای از بافت اطراف مدار یا حدقه اشاره دارد که از پریوستوز تشکیل شده است. بنابراین دیواره های استخوانی مدار، پوشیده از یک پریوستوز نازک اما قوی به نام پریوربیتا است که در ناحیه بخیه های استخوانی و کانال نوری با آنها محکم شده است.

این نقص باعث می شود غده تولید کننده اشک متورم شده یا مانند یک توده برآمده گوشتی قرمز از چشم خارج شود. هنگامی که بافت حساس در معرض هوا، خشک می شود و در معرض ترومای (زخم و آسیب) بیرونی قرار می گیرند، مشکلاتی به وجود می آید. وقتی این بافت بیرون زده می شود اغلب در معرض التهاب ثانویه، تورم یا عفونت قرار می گیرد. در صورت عدم درمان، این بیماری می تواند منجر به سندرم خشکی چشم و سایر عوارض شود.

چشم گیلاسی در فیلاین ها (یک نژاد گربه وحشی) نادر است، اما می تواند رخ دهد. این نقص بیشتر در نژاد گربه برمه ای فیلاین ها رایج است. شرایط مشابهی در خرگوش های لوپ (گوش آویزان) دیده می شود که در غده هاردین رخ می دهد. درمان جراحی مشابه ضروری است. غده‌ هاردرین (Harderian Gland) در نواحی قدامی و داخلی پلک سوم چشم ها قرار گرفته اند که بزرگ ترین محل تجمع لنفوسیت ها در ناحیه فوق چشمی هستند.

چشم گیلاسی یک مشکل ژنتیکی محسوب نمی شود، زیرا برای آن هیچ مدرک وراثتی مشخص نشده است. غشای نیکتیتاتینگ یا پلک سوم (NM) شامل غدد زیادی است که به عنوان یک غده واحد ادغام شده و ظاهر می شوند. معمولا، غدد برای روانکاری قرنیه، اشک ترشح می کنند. فقدان استحکام غده سبب می شود تا غده از سر جای خود حرکت کرده و باعث پایین افتادگی غده می شود.

علایم اختلال چشم گیلاسی

قرار گرفتن در معرض این بافت چشم سوم حساس اغلب منجر به التهاب ثانویه، تورم یا عفونت می شود. چشم گیلاسی در گوشه ی داخلی چشم مانند توده ای بسیار قرمز به نظر می رسد هم چنین می تواند هر دو چشم را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری علی رغم ظاهر عصبانی و قرمز آن! باعث ایجاد درد نمی کند اما می تواند در تولید طبیعی اشک برای آن چشم اختلال ایجاد کند. تصور می شود این غده پلک سوم تقریباً 30 درصد از تولید اشک را برای چشم ایجاد می کند.

علائم این بیماری شامل یک توده گوشتی قابل مشاهده، تخلیه چشم، تولید و ترشح غیر طبیعی اشک از چشم است.

در ابتدا، چشم گیلاسی منجر به تولید بیش از حد اشک می کند، اما درنهایت به تولید اشک روان و شل تغییر می یابد.

تشخیص اختلال چشم گیلاسی

چشم گیلاسی معمولاً با معاینه ملتحمه و غشای نیکتیتاتینگ تشخیص داده می شود. مُلتَحِمه غشا مخاطی نازک و شفافی است که سطح داخلی پلک ها را مفروش کرده، ملتحمه پشت پلک‌ ها و قسمت جلوی صلبیه (سفیدی چشم) را پوشانده و در لبه پلک به پوست و در وسط به قرنیه متصل می‌شود.

 این توده ممکن است یک طرفه یا “دو جانبه” باشد. در هر دو چشم ممکن است چشم های گیلاسی در زمان های مختلف زندگی حیوان ایجاد شده و پیشرفت کند.

درمان غیر جراحی چشم گیلاسی

چشم گیلاسی، اگر زود تشخیص داده شود، می توان چشم آسیب دیده را با ماساژ چشم بسته به صورت مورب به سمت پایین و پوزه برطرف کرد و یا گاهی خود به خودی یا با آنتی بیوتیک ها و استروئیدها برطرف می شود. گاهی اوقات پرولاپس (بیرون زدگی پلک سوم) بدون مصرف دارو و یا با دستکاری جزئی، ماساژ دستی فیزیکی به همان اندازه که لازم باشد همراه با آنتی بیوتیک ها و استروئیدها برطرف می شود.

داروهای موضعی می توانند به کاهش التهاب کمک کرده و از عفونت های ثانویه که معمولاً با این بیماری در ارتباط هستند جلوگیری یا برطرف شود.

درمان جراحی چشم گیلاسی

جراحی شایع ترین درمان چشم گیلاسی است. جراحی شامل جایگزینی غده و نه برداشتن غده توسط محکم کردن غشاء به لبه مدار یا حدقه است. در موارد بسیار آلوده، ممکن است آنتی بیوتیک های قبل از عمل با استفاده از پماد چشم لازم باشد.

برداشتن غده، درمان ترجیحی و قابل قبول دامپزشکان بوده، چون این عمل نسبتا ساده و سریع است و باعث می شود چشم كاملاً طبيعي به نظر برسد. با این که زیبایی مهم است ولی برداشتن غده، 30 درصد باعث کاهش تولید اشک می شود. تولید اشک در محافظت از چشم در برابر محیط خارج ضروری است. با افزایش سن حیوانات، تولید اشک کاهش می یابد. حفظ غده در اوایل زندگی سگ، فوایدی در سال های بعدی برایش دارد. اکنون دامپزشکان به اهمیت حفظ غده اشکی پی برده اند. برداشتن غده در بعضی موارد هنوز هم انجام می شود. اگر تصمیم دارید غده را بردارید، به احتمال زیاد سگ نیاز دارد تا آخر عمر چندین بار در روز، قطره های مرطوب کننده چشم استفاده کنید. دامپزشک ممکن است این عمل جراحی را انجام دهد یا حیوان خانگی شما را به چشم پزشکان دام ارجاع دهد. این ها دامپزشکانی هستند که آموزش پیشرفته در زمینه چشم و بیماری های آن در حیوانات دیده اند.

کاهش تولید اشک به ویژه در نژادهای حیواناتی که مستعد کراتوکنژنکتیویت (KCS)، (التهاب هم زمان قرنیه و ملتحمه چشم) هستند، به عنوان سندرم خشکی چشم شناخته می شود. با جراحی هایی که به این روش انجام می شود، KCS اغلب بعداً در زندگی حاصل می شود. KCS در سگ ها متداول نیست و بر یک درصد از جمعیت سگ ها تأثیر می گذارد. KCS یک ملتحمه دژنراتیو مزمن است که می تواند منجر به اختلال در بینایی و نابینایی شود. KCS علل مختلفی از جمله مسمومیت دارویی، چشم گیلاسی، عمل جراحی قبلی، تروما یا ضربه و تابش اشعه دارد. KCS قابل درمان است، اما درمان اغلب در کل زندگی حیوان انجام می شود.

چندین عمل جراحی جایگزینی برای اصلاح چشم گیلاسی وجود دارد.

انواع جراحی به دو گروه تقسیم می شوند: گروه اول روش محکم کردن و جاگذاری غده و گروه دوم روش های جیبی / پاکت.

حداقل 8 روش جراحی در حال حاضر وجود دارد. در روش های محکم کردن و جاگذاری با بخیه های مخصوص، غده بیرون زده باید به پری اربیتال فاشیا، صلبیه (سفیده سخت چشم) یا پایه پلک سوم دوخته شود. در مقابل، روش های جیبی شامل دوختن بافت های سالم اطراف پرولاپس (بیرون زدگی پلک سوم) برای محصور کردن و ایمن سازی آن است. هر یک از این تکنیک ها ممکن است با نزدیک کردن قسمت بالایی یا جلویی (قدامی) باشد، بسته به این که کدام نوع بخیه کمترین عوارض در چشم را دارد.

روش جراحی محکم کردن و جاگذاری غده

در ابتدا، روش جاگذاری شامل بخیه زدن غده به کره چشم است. این روش به دلیل خطرناک بودن و دشوار بودن عمل جراحی به همراه میزان بالای بازگشت بیماری، به مرور زمان کنار گذاشته شد. عارضه جاگذاری غده از قسمت خلفی ممکن است دفع طبیعی مایعات را مختل کند.

پس از آن، روش قدامی معرفی شد. معایب روش های جاگذاری غده شامل محدود کردن تحرک پلک سوم است که در عملکرد توزیع مایعات و خود تمیز کردن ضروری است. روش های جدید در حال حاضر مورد بررسی قرار می گیرند تا امکان دوختن پلک سوم بدون محدودیت حرکت آن فراهم شود. تعداد کمی از مطالعات نتیجه عمل جراحی را با یکدیگر مقایسه می کنند، بنابراین انتخاب با روشی است که عوارض کم تری دارد.

روش جراحی پاکتی / جیبی

برای ایجاد یک جیب یا پاکت که نیاز به بخیه بافت اطراف پرولاپس (افتادگی پلک سوم) دارد، یک عمل جراحی برای رفع چشم گیلاسی انجام می شود، آن را در یک لایه از ملتحمه که همان لایه قسمت سفید قسمت چشم است، محصور می کند. اگر جراحی توصیه شود، این معمولاً بی خطرترین روش با بالاترین میزان موفقیت است.

تکنیک های جیبی ساده ترین روش های کشف شده برای پزشکان است. روش های جیبی هم چنین دارای نسخه های قدامی و خلفی است. تکنیک های بخیه خلفی معمولاً مورد استفاده قرار می گیرند زیرا کمترین عوارض را دارند و هیچ گونه تغییری در تولید اشک ایجاد نمی کنند. جراحی فقط باید توسط جراحان مجرب انجام شود. تکنیک های جراحی نامناسب می تواند منجر به عوارض زیادی از جمله کیست روی چشم شود.

بعد از درمان چشم گیلاسی چه باید کرد؟

درمان بعد از عمل شامل پماد چشم آنتی بیوتیک سه بار در روز به مدت دو هفته است. با روش های جدیدتر، میزان عود پرولاپس (بیرون زدگی پلک سوم) به حداقل کاهش پیدا کرده است. اکثر تکنیک ها نرخ بازگشتی تقریبا صفر تا چهار درصد دارند. گاهی اوقات، جراحی دیگری یا تکراری لازم است. با درمان، این امکان وجود دارد که حیوانات زندگی عادی داشته باشند.

در صورت عدم درمان چشم گیلاسی، چه می شود؟

در صورت عدم درمان، این بیماری می تواند به خشکی چشم، کراتوکنژنکتیویت سیکا و سایر عوارض منجر شود.

پیش از این، درمان، اختیاری تلقی می شد تا زمانی که نقش مهم پلک سوم شناخته شد. غده پلک سوم مسئول 40 تا 50٪ تولید اشک است. در صورت طولانی شدن و درمان نکردن، غده در معرض خطر تروما، عفونت ثانویه و کاهش تولید اشک است. اگر درمان نشود، عوارض زیادی ایجاد می شود: برای جلوگیری از التهاب، ماساژ چشم بسته توصیه می شود.

پیشگیری از چشم گیلاسی

چشم گیلاسی قابل پیشگیری نیست. علت چشم گیلاسی کاملاً مشخص نیست اما تصور می شود که ضعفی در بافت پلک چشم وجود دارد که به طور معمول غده را در جای خود نگه می دارد. ژنتیک ممکن است نقشی داشته باشد.

از آن جایی که چشم گیلاسی قابل پیشگیری نیست، اگر متوجه قرمزی در چشم شدید، سریعاً به دامپزشک اطلاع دهید. شاید بتوانید از پیشرفت غده و بیرون زدگی کامل جلوگیری کند.

ترجمه: سمیه مظفری