جانشین های تنبیه

• به روش هایی اشاره کنید که مفید باشد.

مثال رفتار صحیح: مادر در میوه فروشی: چه خوب می شد اگه سه تا لیموی درشت واسه ی ما جدا می کردی!     رفتار ناصحیح: وقتی پدر اومد خونه، از اینا با خودش میاره.

• تقبیح شدید خود را بیان کنید. (بدون حمله به شخصیت)

مثال رفتار صحیح: مادر در فروشگاه: دوست ندارم جریان از این قرار باشد! دویدن بچه ها تو فروشگاه مشتری ها رو ناراحت می کنه.     رفتار ناصحیح: تو مثل حیوونای وحشی رفتار می کنی! امشب از تلویزیون خبری نیست.

• انتظارات خود را جزء به جزء شرح دهید.

پدر: انتظار من اینه که وقتی ابزار منو قرض می گیرن، اونو با همون وضعیت قبلی برگردونن.

• احساس خود را با شدت بیان کنید.

پدر: از این که اره نوی من زیر بارون ول شده تا زنگ بزنه، خیلی عصبانیم!

• به کودک نشان دهید چگونه می تواند خطای خود را جبران کند.

پدر: حالا چیزی که این اره لازم داره کمی براده ی فولاد و مقدار زیادی زور بازویه.

پدر: بعد از این که اول کار را تموم کردی، باید یه لایه نازک روغن روش بمالی تا کار تو برای مدت ها تضمین بکنه. پسر: همین کار را می کنم.

• به کودک فرصت بدهید.

مثال رفتار صحیح: مادر در فروشگاه: امیر، دویدن موقوف! این فرصت را داری که یا راه بری و یا تو چرخ دستی بنشینی. تصمیم خودتو بگیر.     رفتار ناصحیح: اگر باز هم در حال دویدن ببینمت، ادبت می کنم.

• با موضوع، برخورد فعال داشته باشید.

مثال رفتار صحیح: مادر در فروشگاه در حالی که کودک را از روی زمین بلند کرده است: می بینم که تصمیم گرفتی توی چرخ دستی بنشینی!     رفتار ناصحیح: خودت اینو خواستی! (کتک و صدای گریه بچه)

• بگذارید کودک پی آمد رفتار خود را تجربه کند.

مثال رفتار صحیح: کودک: مامان کجا می خوای بری؟ مادر: واسه ی خرید می رم. کودک: من هم می خوام بیام. مادر: امروز، نه. کودک: چرا؟ مادر: تو به من بگو چرا؟ کودک: واسه ی این که تو فروشگاه این ور و اون ور دویدم؟ مادر: درست حدس زدی. کودک: منو ببخش یه فرصت دیگه بهم بده! مادر: فرصت های دیگه ای هم پیش میاد، امروز خودم تنهایی می رم.

نظریات کارشناسان درباره ی تنبیه

تنبیه بی اثرترین روش تأدیب است… در کمال تعجب تنبیه اغلی این نتیجه را در بر دارد که به کودک درست خلاف آن چه را که از کودک می خواهیم، می آموزد! بسیاری از والدین دقیقا به این دلیل ساده از تنبیه استفاده می کنند که تا به حال راه های بهتری برای تأدیب کودکانشان نیاموخته اند. (چگونه پدر باشیم، دکتر فیتز هاگ، دادسن، سیگنت، 1978)

اگر بخواهیم تأدیب را به کار بریم، باید احترام و اعتماد دو جانبه رعایت شود. از طرف دیگر لازمه ی تنبیه کنترل ظاهری روی شخص تنبیه شونده با توسل به زور و اجبار است. کسانی که تنبیه می کنند به ندرت به کسی که تنبیه می شود اعتماد می کنند و یا احترام می گذارند. (موارد مخالف تنبیه، برایان. جی. گیل مارتین 1970)

تنبیه بدنی توسط والدین نه تنها خشونت را متوقف نمی کند بلکه آن را دامن هم می زند. تنبیه هم کودک را به ناکامی می کشاند و هم نمونه ای برای یادگیری و تقلید او می شود. (خشونت و تنازع بقا، کار کمیته ی بررسی خشونت از دپارتمان روان شناسی دانشگاه استانفورد)

والدین گیج و گمراه به خطا امیدوارند که تنبیه سرانجام نتیجه بخش خواهد بود بدون این که پی ببرند عملا با این روش به جایی نخواهند رسید. استفاده از تنبیه سبب می شود مقاومت و مخالفت بیشتری در کودک گسترش یابد. (بچه ها و مقاومت در برابر والدین، رودولف در ایکوز، 1964)

ممکن است کودک بیاموزد که چگونه می تواند با تنبیه شدن به خاطر رفتار بدش با موفقیت از احساس هر گونه گناه بپرهیزد. بدین صورت که مکافات “جنایت” را می شوید و کودکی که بهای شرارتش را پرداخته است، خود را آزاد می بیند تا این عمل را بدون احساس گناه، بار دیگر تکرار کند. کتک تنها چیزی است که کودک لازم ندارد! (سال های جادویی، سلما. اچ فرایبرگ اسکریبنر 1959)

سمیه مظفری

برگرفته از کتاب «به بچه ها گفتن، از بچه ها شنیدن» نوشته آدل فابر- الین مازلیش. ترجمه: فاطمه عباسی فر

 مطالب مرتبط:

• نکاتی ساده و مؤثر در مورد رفتار با کودکان (قسمت اول)
• موفقیت تحصیلی فرزندان
• تقویت هوش کودکان