سوالاتی درباره ی سونوگرافی دوران بارداری و افزایش هشدار دهنده ی اوتیسم

در ماه می سال 2006، آمار و ارقام مرکز کنترل بیماریها (CDC) آنچه را که بیشتر والدین و مربیان در مورد افزایش ناگهانی اوتیسم می دانستند را تایید کرد. 12 سال قبل طیف اختلال اوتیسم (ASD) تنها در یک در هزار تولد رخ می داد و بسیار نادر بود. امروزهASD  در یک در 166 کودک رخ می دهد. افزایش شدید اتوسیم فراتر از ایالت متحده ی آمریکا رفته و یک مشکل جهانی شده است و در کشورهای صنعتی در سراسر جهان اتفاق می افتد.

علت اوتیسم معمولا بسیار متفاوت بوده و از احساس دوری از مادر تا واکسن، ژنتیک، اختلالات ایمنی، سموم محیطی و عفونت های دوران بارداری را شامل می شود. امروزه محققان معتقدند که اوتیسم توسط یک فعل و انفعال پیچیده ای از ژنتیک و محرک های زیست محیطی ناشی می شود. احتمال ساده ای که ارزش بررسی دارد این است که سونوگرافی دوران بارداری که اثرات حرارتی ایجاد می کند ممکن است باعث ایجاد اوتیسم گردد.

پزشکان بهداشت که درگیر مراقبت های دوران بارداری هستند دلیلی برای نگرانی در مورد استفاده از سونوگرافی دارند. اگرچه طرفداران اشاره می کنند که سونوگرافی برای 50 سال است که مورد استفاده قرار می گیرد و برای مادر و جنین سالم است اما مطالعات کافی وجود دارد که سونوگرافی می تواند ناهنجاریهای عصبی ایجاد کند.

در سال 1980 نشست سازمان جهانی بهداشت (WHO) با حمایت انجمن بین المللی حفاظت در برابر تشعشع (IRPA) و دیگر سازمان ها برگزار شد در این نشست گروهی از متخصصان گزارش کردند که مطالعات مختلفی در این زمینه انجام شده است و این مطالعات نشان می دهد قرار گرفتن در معرض اشعه ی سونوگرافی برای مادر و جنین بی خطر است و اختلالات جدی را ایجاد نمی کند با این حال، این مطالعات را می توان در چند زمینه، از جمله عدم کنترل جمعیت و یا نمونه های ناکافی مورد نقد قرار داد. این موضوع نتایج حاصل از این مطالعات را نامعتبر می سازد. مطالعات اولیه نشان می دهد تاثیرات ظریف آسیب عصبی مرتبط با سونوگرافی را می توان از بروز چپ دستی در پسران (یک شاخص آسیب مغزی است البته زمانی که این موضوع ارثی نباشد) و تاخیر در صحبت استنباط کرد.

در آگوست سال 2006، Pasko Rakic، نتایج یک مطالعه که در آن موش های باردار تحت اشعه ی سونوگرافی در دوره های مختلف قرار گرفته بودند را منتشر کرد. مغز نوزادان موشی که به دنیا آمده بودند همان آسیبی که در اوتیسم به مغز وارد می شود را نشان می داد. همچنین در مطالعه ی دیگری که توسط موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی انجام گرفت بر تاثیر سونوگرافی بر مشکلات عصبی کودکان همچون صرع، عقب ماندگی ذهنی، اسکیزوفرنی و آسیب به سلول های مغزی دلالت دارد. مطالعات دکترrakic  تنها یکی از  مطالعات انجام گرفته بر روی حیوانات است  که نشان می دهد سونوگرافی قبل از تولد می تواند برای نوزادان مضر باشد. هنوز سوالات بی جواب زیادی وجود دارد و دست اندرکاران بهداشت باید عواقب احتمالی استفاده ی معمولی و تشخیصی از سونوگرافی را در نظر داشته باشند. اگر مادران از عوارض جانبی استفاده از این تکنولوژی آگاه بودند آیا باز هم خود و جنین خود را به خطر می انداختند؟

مشکلات صدا و حرارت

یکی از مشکلاتی که اپراتورهای سونوگرافی  با آن مواجه اند قرار دادن دستگاه سونوگرافی در جایی است که جنین به خوبی مشاهده شود. هنگامی که جنین از جریان امواج صوتی با فرکانس بالا دور می شود ممکن است ارتعاش، گرما و یا هر دوی اینها را احساس کند. FDA در سال 2004 در این مورد هشدار داد: “سونوگرافی شکلی از انرژی است و حتی در سطوح پایین، مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که می تواند تاثیر فیزیکی در بافت، مانند ارتعاشات نامطلوب و افزایش دما را داشته باشد”

افزایش دما در بافت های جنینی حتی زمانی که مادر متوجه آن نشود به نظر خطرناک نمی رسد اما مطالعات نشان می دهد افزایش دما آسیب قابل توجهی بر سیستم عصبی مرکزی در حال رشد جنین وارد می کند. در میان گونه های پستاندارن؛ افزایش دما در مادر و یا جنین منجر به نقص هنگام تولد در فرزندان می شود.

چرا نقص در سیستم عصبی موشها و سایر پستاندارن موجب نگرانی برای گونه ی انسان شده است؟

همان طور که محققان در سال 2001 دریافتند، فرآیند رشد سلول های مغزی در بیشتر پستانداران و از جمله در انسان یکسان است.

افزایش دما در مادر به نقص در جنین منجر می شود: درک اتفاقاتی که هنگام افزایش دما در بدن مادر که ممکن است طبیعی بوده و یا تحت تاثیر سونوگرافی ایجاد شود می تواند ما را از خطرات ناشی از سونوگرافی آگاه سازد. درجه حرارت بدن فرد در طول روز به علت عوامل مختلف از جمله ریتم شبانه روزی، نوسانات هورمونی و فعالیت بدنی متفاوت است. اگرچه درجه حرارت تا 1.5 درجه فارنهایت ممکن است افزایش یابد و این افزایش عادی است ولی درجه حرارت بیشتر افراد 98 درجه فارنهایت است.

افزایش 104 تا 100 درجه فارنهایت ممکن است باعث سر درد، خستگی و درد بدن شود. افزایش دمای بدن به 107 درجه ی فارنهایت ممکن است باعث آسیب به مغز یا مرگ شود. دمای 98 درجه بسیار مهم است زیرا این دمایی است که در آن واکنش های آنزیمی مهم رخ می دهد.

دما شکل پروتئین هایی را که در ساخت آنزیم دخیلند را تحت تاثیر قرار می دهد و افزایش دما باعث تغییر غیر عادی شکل این پروتئین ها شده و آنها را از انجام کار خود باز می دارد. فاکتورهایی مانند میزان حرارت و یا مدت زمان قرار گرفتن در معرض سونوگرافی در عملکرد آنزیم ها نقش دارد. هر چقدر این فاکتورها افزایش یابد، عملکرد آنزیم ها نیز کاهش پیدا کرده و در برخی مواقع کلا غیر فعال می شود. در این حالت آنزیم قادر به انجام عملکرد عادی خود نیست و حتی بازگشت بدن به دمای عادی نیز کمکی به این مسئله نمی کند. از آنجایی که حرارت و دمای بدن برای عملکرد صحیح و درست آنزیم ها بسیار مهم است، بدن روش هایی برای تنظیم درجه حرارت دارد. به عنوان مثال وقتی دمای بدن کم است شروع به لرزیدن می کنید تا جایی که خود را گرم کنید و زمانی که دمای بدن افزایش یافت بدن از طریق عرق کردن دما را متعادل می کند. اما جنین با استفاده از عرق کردن نمی تواند دمای بدن را کاهش دهد. موضوع زمانی پیچیده تر می شود که بدانیم، سونوگرافی استخوان ها را با سرعتی متفاوت از عضله ها و سایر بافت ها گرم می کند. به علاوه استخوان ها دمای بیشتری جذب می کنند. در سه ماهه سوم، جمجمه کودک می تواند 50 برابر سریع تر از بافت های اطراف می تواند گرم شود. دمای بالا که تنها به طور موقت ممکن است مادر را تحت تاثیر قرار دهد می تواند اثرات مخربی برجنین در حال رشد داشته باشد.

اوتیسم، ژنتیک و مظالعات دوقلوها

بالا رفتن دمای بدن چه تاثیری بر ابتلا به اوتیسم دارد؟ متخصصان ژنتیک در حال تلاش برای شکستن اسرار DNA هستند. اخیرا دانشمندان اوتیسم را به دو ژن جهش یافته ی کروموزومx  مرتبط ساخته اند. اما هنوز نمی دانند در چه مرحله ای آسیب به این ژنها وارد می شود. از آنجایی که شیوع اوتیسم در خانواده هایی که یک فرزند مبتلا به اوتیسم دارند بیشتر است، متخصصان ژنتیک  منتظر یافتن عوامل ارثی در این زمینه اند ولی علی رغم سرمایه گذاری های فراوان در این زمینه، هنوز مطالعات و تحقیقات هیچ توضیح روشنی در مورد ارثی بودن اوتیسم نداده است. اگر سونوگرافی دوران بارداری در ابتلا به اوتیسم دخیل باشد، پس به این نتیجه می رسیم که اگر یکی از دوقلوها به اوتیسم مبتلا باشد دیگری نیز باید مبتلا به اوتیسم باشد زیرا این دو جنین به مقدار یکسان در معرض سونوگرافی قرار گرفته اند. در مورد دوقلوهای همسان از آنجایی که اوتیسم در مردان 3 تا 5 برابر بیشتر از زنان رخ می دهد، جنسیت جنین بر نتیجه ی ابتلا به اوتیسم تاثیر خواهد داشت.

هشدارهایی که جدی گرفته نشد: هشدارها در مورد استفاده از سونوگرافی جدید نیست. در سال 1982 سازمان جهانی بهداشت در گزارشی اعلام کرد که مطالعات حیوانی نشان می دهد قرار گرفتن در معرض اشعه ی سونوگرافی می تواند باعث تغییرات عصبی، رفتاری، ایمنی و هماتولوژیک شده و کاهش وزن جنین را به همراه داشته باشد. دو سال بعد، زمانی که موسسه ملی بهداشت (NIH) کنفرانس ارزیابی ریسک و خطر سونوگرافی را برگزار کرد، گزارش داد زمانی که نقائص هنگام تولد رخ داده است، شدت سونوگرافی به حدی بوده که بتواند دمای بدن را بیش از حد افزایش دهد.

ترجمه: زهرا کامران ور

مطالب مرتبط:

• موافقان بی خطر بودن سونوگرافی در بارداری – قسمت اول
• دردهای بالای شکمی در بارداری
• ترک خوردگی شکم در بارداری
• مشکلات ژنتیکی جنین
• هفته به هفته بارداری – سه ماهه سوم
• آن چه پزشک به زن باردار نمی گوید
• خواب در طی بارداری