چند مشکل در طی شیردهی ممکن است رخ دهد مثل زخم و تراکم خون در نوک سینه، تیر کشیدن سینه، عفونت سینه، تولید شیر ناکافی، شرایطی که مادر احساس می کند سینه از شیر خالی نمی شود.
روش های نادرست شیردهی، عدم شیردهی در زمان های منظم، شیردهی با شیشه یا مکمل های غذایی نامناسب که در شیردهی اختلال ایجاد می کنند، در ایجاد آزردگی های سینه موثرند.
کنترل و درمان این اختلالات بسیار مهم است چون اگر درمان نشود و بارها و بارها این مشکلات پیش آید سبب از شیر گرفتن زودرس می شود. به علاوه حمایت عاطفی مادر توسط همسر و اطرافیان زمینه شیر دهی موفق و راحت مادر را فراهم می کند.
بیشترین مشکلات شیردهی زمانی بوجود می آید که سینه ها به طور موثری از شیر خالی نشوند. اگر این اتفاق بیفتد باید به دقت، به اندازه کافی و در فواصل زمانی نزدیک، سینه از شیر خالی شود تا مادر به علل آزردگی و سوزش سینه و استرس ناشی از آن، نوزاد را زودتر از موعد از شیر نگیرد.
مشکلات شایع در زمان شیردهی شامل تراکم خون در پستان، زخم نوک سینه، عفونت نوک پستان است که به خاطر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس یا قارچ کاندیدیاز (باعث برفک می شود)، می تواند باشد همین طور بیماری و مشکلاتی مانند عارضه نشانگان رینود (کاهش چشم کیر خون در رگ دست یا پا)، ورم پستان، زخم چرکی سینه، دمل چرکی پستان، گالاکتوسل در کنار تولید کم شیر به وجود می آید. در زیر به برخی از این مشکلات اشاره شده است و راه های پیشگیری و درمان آن بیان می شود.
تراکم خون در پستان
تراکم خون سه علت اصلی دارد: تراکم یا افزایش قرارگیری رگ های خونی، انباشتگی شیر و ورم که به علت تراکم و گرفتگی مایع لنفاوی است.
در سال 1951 مقاله ای منتشر شد: ماندن شیر در سینه سبب ورم سینه می شود این ورم، مسیرهای هدایت شیر را فشرده می کند و جریان شیر را مسدود می کند. با بدتر شدن این روند، انسداد افزایش می یابد پس از آن، ورم باعث گرفتگی رگ ها و لنف ها می شود. اگر گرفتگی برطرف نشود، تولید شیر قطع می شود. افزایش فشار باعث می شود باقیمانده شیر به ذرات بین مولکولی تغییر شکل دهد و این لایه ضخیم تر شود.
تشخیص تراکم خون فیزیولوژیکی و پاتولوژیکی مهم است.
در تراکم خون پاتولوژیکی، بافت سینه بیش از حد ورم می کند و باعث ناراحتی، تب و بیقراری می شود. سینه بزرگ تر، دردناک و ناحیه نوک، قرمز و متورم می شود. نوک سینه پهن، و تورفته می شود و شیر به طور طبیعی جریان نمی یابد. این نوع از تراکم خون اغلب 3 تا 5 روز پس از زایمان اتفاق می افتد و به علت یکی از این فاکتورها است: تاخیر در شروع شیر دهی، استفاده از غذاهای کمکی و مک زدن ضعیف نوزاد.
پیشگیری از تراکم خون پستان
هر چه سریع تر شیر دهی را آغاز کنید
همین که نوزاد تقاضای شیر کرد به او شیر دهید
از ابزاری مانند شیردوش استفاده کنید
از دادن غذای کمکی به نوزاد خودداری کنید تا نوزاد شیر بیشتری بنوشد
درمان تراکم خون پستان
اگر نوک سینه حالت فرورفته پیدا کرده است، قبل از شیر دهی مقداری شیر سینه را به آن ناحیه بمالید تا کمی نرم و لطیف شود و نوزاد بتواند نوک سینه را در دهان بگیرد.
به محض تقاضای نوزاد برای شیر، شیردهی را انجام دهید.
سینه را به آرامی ماساژ دهید تا شیر جمع شده در سینه، روان شود و به سمت پایین و نوک سینه حرکت کند
از داروهای ضد التهاب استفاده کنید. ایبوپروفن می تواند در کاهش التهاب و ورم کمک کند. استامینوفن هم پیشنهاد دیگری است.
از لباس زیر (پستان بند) مناسب استفاده کنید که کاسه های پهن و مناسبی داشته باشد و خیلی سفت بسته نشود.
از کمپرس گرم برای هدایت بهتر شیر استفاده کنید.
در حین یا بعد از شیردهی از کمپرس آب سرد استفاده کنید تا ورم و درد کاهش یابد البته این کمپرس بیش از 15 تا 20 دقیقه نباشد.
اگر نوزاد نمی تواند به خوبی مک بزند باید به صورت دستی یا با شیر دوش این کار را انجام دهید برای آسودگی مادر تا حد ممکن باید سینه از شیر خالی گردد، تا فشار مکانیکی بر روی ناحیه نوک پستان کاهش یابد و سیستم لنفاوی و آب بین مولکولی که باعث ورم شده است راه خروج پیدا کنند.
زخم نوک سینه
در شروع شیردهی، بیشتر زنان کمی درد یا آزردگی مختصری در نوک سینه احساس می کنند و تصور می شود که این درد طبیعی است. ولی، زخم و آسیب بیش از حد نوک سینه، طبیعی نیست و در ضمن این مشکل شیوع زیادی دارد.
زخم نوک سینه شامل التهاب پوستی، ورم، شکاف نوک سینه، تاول، لکه های سفید، زرد یا تیره رنگ و کبود شدگی می باشد.
بیشترین علتی که باعث زخم نوک سینه می شود به خاطر وضعیت نامناسب شیر خوردن نوزاد است و یا نوزاد با لثه یا دندان در زمان نسبتا طولانی محکم سینه را می گیرد. علت های دیگر مثل کوتاه یا پهن بودن یا فرو رفتگی نوک سینه، آلودگی دهان نوزاد، مک زدن طولانی نوزاد، استفاده نادرست از شیردوش، استفاده از کرم ها یا چرب کننده هایی که باعث ایجاد آلرژی در نوک سینه می شود، استفاده از پدهایی که در نوک سینه در لباس زیر قرار می دهند و طولانی مدت نوک سینه در معرض رطوبت قرار داشته باشد. همین طور زنان سفید پوست نسبت به زنان با پوست تیره، پوست نازک تری دارند و بیشتر دچار زخم نوک سینه می شوند.
پیشگیری از زخم نوک سینه
از روش های مناسب شیردهی استفاده کنید.
نوک سینه را همیشه خشک و در معرض هوا یا نور خورشید قرار دهید و پدهایی که در لباس زیر قرار می دهید در فواصل منظم تعویض کنید.
از مصرف محافظ های نوک سینه خودداری کنید.
از موادی مثل صابون، الکل یا خشک کننده های دیگر برای تمیزی نوک سینه استفاده نکنید چون نوک سینه را از حالت طبیعی خارج می کند.
نوزادی که کمتر گرسنه است با نیروی کمتری سینه را می گیرد پس سعی کنید در فواصل منظم و کوتاه شیردهی را انجام دهید تا نوزاد به علت گرسنگی زیاد سینه را محکم نچسبد.
در اوایل شیردهی برای جلوگیری از ورم کردن هاله دور سینه، ابتدا کمی با دست سینه را فشار دهید تا چند قطره شیر چکانده شود بعد نوزاد شیر بنوشد.
اگر در وسط شیردهی مجبورید آن را قطع کنید آرام انگشت خود را بین دهان نوزاد و سینه قرار دهید و به آرامی نوک سینه را از دهان نوزاد بیرون بکشید.
درمان زخم نوک سینه
زخم نوک سینه واقعا دردناک است و اغلب با ورود باکتری به سینه همراه است. مداخله درمانی پزشکی ضروری است تا درد را کاهش دهد و هر چه سریعتر بهبود یابد.
قبل از شروع شیردهی چند قطره شیر را با دست بچکانید تا سینه به پایین آمدن شیر واکنش دهد و از مک زدن قوی نوزاد جلوگیری شود.
وضعیت های قرارگیری نوزاد برای شیر خوردن را به طور مرتب تغییر دهید تا فشار کمتری روی زخم یا بافت آسیب دیده وارد شود.
اگر نیاز شد از داروهای مسکن خوراکی استفاده کنید.
تاکید می شود که محدود کردن دفعات شیردهی به نوزاد تاثیری در پیشگیری یا درمان زخم نوک سینه ندارد.
دو نکته اصلی برای تسریع در درمان زخم نوک سینه وجود دارد دارد: خشک و مرطوب نگه داشتن زخم که سینه را در زمان مناسب باید خشک یا مرطوب نگه دارید.
نوک سینه ای که شکاف و ترک خورده است را خشک نگه دارید (در معرض نور و جریان هوا قرار دهید)، برای رفع جای زخم نیز می توانید با لوسیون های مخصوص لایه رویی پوست را مرطوب نگه دارید.
همین طور از بعد از اتمام شیردهی از شیر سینه روی زخم سینه بمالید چرا که برای بهبود شکاف و زخم نوک سینه موثر است. شیر خاصیت ضد باکتری و ضد عفونت دارد. استفاده از کرم هایی که حاوی ویتامین A و D، و لانولین اصلاح شده نیز در محافظت از خشک شدن نوک سینه موثرند. لانولین در کاهش درد نوک سینه بویژه شش تا ده روز بعد از زایمان موثر است. در مواردی که زخم نوک سینه شدید است و دچار عفونت باکتریایی یا قارچی شده باشد از کرم های کورتيکواستروييد استفاده می شود.
استفاده از چای کیسه ای و کمپرس آب گرم نیز برای درمان زخم نوک سینه موثر است. کمپرس در زمانی که رگ های خونی ورم کرده است انجام می شود که باعث آرامش مادر می شود. تانیک اسید موجود در چای ممکن است باعث صدمه به نوک سینه شود.
استفاده از موز و پوست عنبه هندی نیز گزینه دیگر است اما تا زمانی که تحقیقات کاملی در مورد این روش ها انجام نشده است نباید انجام داد چون ممکن است باعث ضرر و آسیب بیشتر شود مثلا عفونت ثانویه را وارد زخم نوک سینه کند.
ترجمه: سمیه مظفری
مطالب مرتبط:
- با خونریزی پس از یائسگی چه کنیم؟
- قد و وزن جنین هفته به هفته بارداری
- با کمبود خواب نوزادان و کودکان چه کنیم؟
- با درد زایمان بیشتر آشنا شوید
- چند تا از بهترین غذاها برای کودکان
با سلام و تشکر از مطلب خوبتون.